ARKIVI:
18 Tetor 2024

Islamologu egjiptian Dr. Hamed Abdel-Samad: “Mafia e religjioneve është më e rrezikshme se sa Cosa Nostra”

Shkrime relevante

Zhdukja është kur individi i fundit i një specieje vdes

Aurel Dasareti https://lapsi.al/2024/10/17/dy-qendrimet-ekstremistet-e-be-kunder-organizatave-humanitare-per-refugjatet-e-gjadrit/ Shqipëria ka filluar të mbushet me “refugjatë” meshkuj nga Azia...

Toka e vinçave: Irani ekzekuton një person çdo katër orë

Ekzekutimi publik i Esmail Jafarzadeh. Foto: Mohsen Zare CC BY 4.0 Arnt...

Hipokrizia e kërkimit shkencor në Shqipëri dhe një Projekt Ligj që zgjidh

Prof. Dr. Pirro Prifti Projekt Ligji për Kërkimin Shkencor të propozuar nga...

Kujtime nga viti 1979, si student, në Shqipëri e mësues, në Suedi

Sinan Kastrati, Suedi ___ Nga Ditari im ___ Në fillim të tetorit (`24) isha sikurse...

Shpërndaj

Dr. Hamed Abdel-Samad, Gjermani, autor i librit “Fashizmi Islamik”
Si një aperitiv të edicionit të ri të revistës vjetore “bruno”, e cila do të dalë javën e ardhshme, ne po botojmë paraprakisht intervistën që redaktorët e Fondacionit Giordano Bruno zhvilluan me këshilltarin e GBS Hamed Abdel-Samad. “Eksperti më i famshëm për Islamin në Gjermani” flet shumë hapur për jetën e tij nën mbrojtjen e policisë dhe konvertimin e tij nga një mysliman i devotshëm në një humanist me shpirt të lirë.
PYETJE (intervistuesit Florian Chefai dhe Jonas Pöld): Ju u rritët në një familje shumë fetare në Egjipt. Sa fort e ka formësuar feja fëmijërinë dhe rininë tuaj?
PËRGJIGJE (Hamed Abdel-Samad): Meqenëse u rrita në një familje fetare, fjalë për fjalë thithja Kuranin me qumështin e nënës sime. Studimi i Kuranit ka një traditë të gjatë familjare. Babai, gjyshi dhe stërgjyshi ishin të gjithë imamë dhe unë pritej të ndiqja traditën. Kjo është arsyeja pse fillova të mësoj përmendësh suret (kapitujt) e Kuranit në moshën tre vjeç. Unë thjesht papagallova pa kuptuar gjë nga ato. Kështu truri im mësoi formulimin dhe melodinë e Kuranit pa e kuptuar kuptimin e tij.
Sa më i vjetër që bëhesha, aq më shumë interesohesha për kuptimin e sureve të Kuranit. Kur isha tetë vjeç, më në fund fillova të bëja pyetje kritike: Pse ekziston ferri (xhehnemi)? Pse na krijoi Allahu kur e di se shumë prej nesh do të përfundojnë në ferr? Edhe atëherë, me ngjanë brutale dhe të padrejta. Si rezultat, fillova të kem dyshime.
PYTJE: Më vonë hoqët dorë nga edukimi juaj fetar dhe nga Islami. Kishte një pikë kthese specifike në jetën tuaj apo ishte një proces i gjatë që çoi në deislamim?
PËRGJIGJE: Nuk ishte aspak e lehtë të heqësh dorë nga feja. Marrëdhënia ime me Islamin ishte si një marrëdhënie shumë intime – e krahasueshme me një martesë në të cilën dikush gjen siguri, mirëkuptim dhe orientim. Por në një moment mund të filloni të dyshoni në bashkëshortin tuaj. Ndjenja ngadalë zvarritet në atë që diçka nuk është në rregull. Unë u përballa me një vendim të vështirë: a duhet të vazhdoj të injoroj dritat e kuqe, pikëpyetjet e shumta në kokën time në mënyrë që të ruaj paqen e dukshme, apo të sigurohem që kjo marrëdhënie është në të vërtetë aq perfekte sa i kam thënë vetes për një kohë të gjatë? Më duhej të pyesja nëse marrëdhënia me fenë bazohej vërtet në dashurinë e vërtetë, apo në frikën time dhe paaftësinë për të menduar në mënyrë kritike dhe për të njohur të vërtetën. Në një moment mora guximin t’i shikoja këto pyetje me ndershmëri. Kuptova se nuk ishte dashuri e vërtetë ajo që bazohej në reciprocitet. Ishte një lidhje dhunshme, një iluzion i madh.
PYETJE: Për të qëndruar te imazhi i martesës, a keni pasur dhimbjen e ndarjes me religjionin, siç ndodh me rastin e divorcit?
PËRGJIGJE: Po, unë kisha simptoma të tërheqjes si një i droguar. Ishte një vajtje-ardhje për disa vjet derisa kuptova se mund të gjej paqen e brendshme pa Islamin. Ky hap nuk ishte i lehtë. Sepse feja kishte manipuluar trupin tim që nga lindja, marrëdhënien time me veten dhe me njerëzit e tjerë. Si fëmijë ju bëjnë synet pa të pyetur dhe si adoleshent nuk ju lejohet të eksperimentoni me seksualitetin tuaj. Feja skllavëron trupin në çdo fushë: si e kryen nevojën në tualet, si bën dush, kur e si duhet lut, çfarë duhet të hash e të mos hash. Nuk lejohet të vrasësh veten, por lejohet t’i hedhësh në erë më eksploziv njerëzit për hir të Allahut. Është një zot që të dhuron një trup, por që detyrohesh ta instrumentalizon për nevojat e tij. Një diktator totalitar që dëshiron të kontrollojë njerëzit, nuk mund ta kishte menduar një gjë më të mirë.
Qetësia e vërtetë u zhvillua tek unë vetëm kur erdha në Gjermani. Ndodhi kur nuk më duhej të mbroja me forcë besimin dhe mendimet e mia. Në Erfurt, unë mësova historinë e hershme të Islamit në universitet për katër vjet në katedrën për studime islame. Aty më duhej të merresha me Kuranin nga një këndvështrim krejt tjetër – domethënë me historinë e tij të origjinës dhe me burimet e tij historike. Ishte koha kur kuptova se shkrimi, i ashtuquajtur i shenjt, nuk ishte zbritur nga qielli.
PYETJE: Mund të thuhet se ju e keni blerë lirinë tuaj shumë shtrenjtë. Për shkak të librave tuaj që janë kritikë ndaj fesë, ju jeni të kërcënuar nga islamistët dhe keni qenë nën mbrojtjen e policisë për disa vjet. Si është e mundur liria në këto rrethana?
PËRGJIGJE: Në fakt, çmimi që duhej të paguaja për lirinë time ishte jashtëzakonisht i lartë. Pasojat psikologjike, sociale, të lidhura me sigurinë, janë të mëdha. Sidoqoftë, si person, jam bërë shumë më i qetë, edhe pasi kam marrë kërcënime me vdekje. Sepse e dija që paqja ime e brendshme varet nga vetja ime dhe se askush nuk mundet me ma vra. Unë mund t‘i ndryshoj përsëri bindjet e mia nesër pa pësuar kolaps psikologjik. Fundamentalistët, nga ana tjetër, janë të skllavëruar nga religjioni i tyre.
Sigurisht është e trishtueshme që mua më duhet të jetoj nën këto rrethana – por vetëm liria ime fizike vuan, jo liria shpirtërore. Unë jam shumë, shumë, më i lirë në qenien time sesa ata që po më kërcënojnë. Lirinë fizike që kam humbur, po përpiqem ta kompensoj me lirinë mendore e shpirtërore, duke u marrë me shkrime, duke u angazhuar për të vërtetën iluministe dhe duke nxit debate kontroverse. Nga ky këndvështrim, nuk ishin fanatikët ata që fituan, por unë. Në fund të ditës, ky është gjithashtu një ngushëllim për mua.
PYETJE: Për momentin janë dy tematika kryesore ku kritikët janë në rrezik për jetën e tyre: Islami dhe mafia. Ata që dikur ishin vetë anëtarë janë veçanërisht të kërcënuar…
PËRGJIGJE: Po, ky është një krahasim shumë i qëlluar, të cilit i referohem edhe në librat e mi. Mbi të gjitha, Islami dhe Mafia janë të bashkuar nga presioni i fortë i bashkëmoshatarëve. Njerëzit që nuk i përkasin të njëjtës familje ose bashkësi fetare do të reagojnë me dyshim dhe armiqësi. Parimi vlen: “Kush nuk është për ne, është kundër nesh”. Kjo është veçanërisht e vërtetë për apostatët („dezertorët“) që kanë thyer kodin e nderit të grupit.
Prandaj nuk është rastësi që kritikët e Islamit ose mafies janë veçanërisht të kërcënuar. Por një kritik i mafisë ndonjëherë mund të gjejë vende ku kursehet dhe mund të jetojë i sigurt. Unë nuk jam askund i sigurt nga Islami – qoftë në Gjermani, Egjipt apo SHBA. Mafia fetare është shumë më e rrezikshme se Cosa Nostra.
PYETJE: Si mund të mbështetet më së miri njerëzit që persekutohen dhe izolohen për shkak të qëndrimit të tyre kritik ndaj fesë? Çfarë mund të bëjë shteti dhe shoqëria për t’i mbrojtur këta njerëz?
PËRGJIGJE: Shteti u garanton njerëzve si unë mbrojtjen e policisë. Kjo është e mirë, por nuk është e mjaftueshme. Sepse askush nuk kujdeset për shumë njerëz të tjerë jashtë Gjermanisë që kanë lënë fenë e tyre dhe për këtë arsye janë të persekutuar. Ata nuk kanë lobi dhe kanë vetëm pak mbështetës. Për fat të mirë, ekziston Fondacioni Giordano Bruno dhe Ndihma Sekulare për Refugjatët, të cilët po bëjnë punë të rëndësishme në këtë fushë. Por vetëm kjo nuk është e mjaftueshme për të arritur dhe ndihmuar të gjithë këta njerëz të kërcënuar.
Unë vetë përpiqem t’u jap zë këtyre njerëzve. Jo të gjithë kanë qasje në media, jo të gjithë mund të shprehin kritikat e tyre. Kjo është arsyeja pse unë kritikoj Islamin në emër të iranianëve të mërguar, jazidëve të mërguar dhe të krishterëve të mërguar, të cilët ishin të shtypur në botën islame. Unë përpiqem t’i bëj të dëgjohen ato gra që kanë vuajt dhunë masive në strukturat patriarkale. E fundit por jo më pak e rëndësishme, unë provoj çdo mundësi për të tërhequr vëmendjen tek njerëzit si Raif Badawi, i cili është dënuar me burg dhe tortura thjesht për fushatën për të drejtat themelore të njeriut në Arabinë Saudite.
PYETJE: Ju jeni anëtar i Bordit Këshillëdhënës të Fondacionit Giordano Bruno (GBS). Si një individualist i lindur, në të vërtetë jeni të vështirë të institucionalizoheni. Si keni rënë në kontakt me GBS?
PËRGJIGJE: Në vitin 2010 isha mysafir në një panel diskutimi në të cilin mori pjesë edhe zëdhënësi i bordit të GBS-it, Michael Schmidt-Salomon. Michael‘it padyshim i pëlqyen paraqitjet e mia, sepse më vonë ai më ftoi të mbaja një leksion në selinë e fondacionit. Pas ligjëratës sime, më në fund më pyetën nëse do të doja të bëhesha anëtar i bordit këshillues të Fondacionit. Themeluesi, Herbert Steffen, ishte shumë i sinqertë me mua në këtë drejtim. Ai tha se kishte njerëz që fillimisht ishin anëtarë të fondacionit, por më pas u tërhoqën sepse duhej të përjetonin armiqësi. Për mua, megjithatë, çështja ishte e qartë: nëse themeli qëndron për humanizmin, mendimin e lirë dhe individualizmin, atëherë unë do të jem atje – pavarësisht nga kostoja. Kështu e jetoj gjithë jetën time. Unë nuk jam arratis nga Egjipti në mënyrë që të jem gjithmonë i kujdesshëm në cilën anë jam. Në retrospektivë, ishte vendimi i duhur për të cilin nuk jam penduar asnjë ditë. Në themel u njoha me njerëz shumë interesantë që janë humanistë dhe individualistë të vërtetë. Miqësia me Michael‘in dhe Herbert‘in, për shembull, është një thesar për mua.
PYETJE: Deri kohët e fundit keni qenë gjithashtu anëtar i Konferencës Gjermane të Islamit, por më pas keni shpallur dorëheqjen tuaj. Sipas jush, cilat janë deficitet kryesore në debatin aktual islamik?
PËRGJIGJE: Ekziston një problem për Islamin në Gjermani. Kjo nuk është vetëm për shkak të Islamit, por edhe për shkak të shekullarizimin të papërfunduar që ka lënë një boshllëk në ligje, sistem arsimor dhe në institucione. Privilegjet që gëzojnë kishat vështirë se mund t’u mohohen shoqatave islame. Dëshira e shtetit për struktura dhe personalitete komunikuese, ka bërë që Islami të „kishërohet“, nëse mund ta thëm kështu. Kjo ua mundësoi grupeve më të këqija islamike, të imponohen si auditorë për “muslimanët” – sepse ato janë më mirë të organizuara, kanë më shumë burime dhe marrin mbështetje financiare dhe morale edhe nga jashtë. Shteti tani u beson atyre përgjegjësi të rëndësishme, të tilla si edukata mbi Islamin ose kujdesi baritor islamik, edhe pse ata ende nuk janë një korporatë sipas ligjit publik.
Problemi themelor i debatit aktual islamik qëndron në përparësinë e grupit ndaj individit. Shteti gjerman nuk i trajton myslimanët si qytetarë, por si anëtarë të një feje. Ai nuk i sheh më si individë, por si një kolektiv. Kjo është fatale, sepse tribalizmi është një armik i shoqërisë së hapur.
PYETJE: Në librin tuaj të ri “Beteja e Identiteteve: 20 teza mbi racizmin – dhe sesi ne e marrim fuqinë prej tij”, Ju keni trajtuar intensivisht problemin e përkatësive të ngurta të grupeve. Pse identitetet kolektive janë kaq të rrezikshme?
PËRGJIGJE: Rreziqet po bëhen të dukshme sot në shumë debate mbi politikën e identitetit. Përsëri, ka rëndësi nëse jeni i bardhë apo i zi, emigrant apo vendas, majtas apo djathtas. Në vend që të pyesin në mënyrë kritike atribuimet e tilla një-dimensionale, ato çimentohen shtesë. Anti-racizmi në fakt duhet të bëjë pikërisht të kundërtën e kësaj. Ai duhet të ndërtojë ura, jo mure. Ai duhet të kapërcejë çarjet ideologjike dhe të nderojë dhe fuqizojë njerëzit si individë. Por anti-racistët shpesh përdorin të njëjtat mjete si vetë racistët, duke i ndarë njerëzit në grupe dhe duke i zvogëluar ata në përkatësinë e tyre etnike ose fetare. Fatkeqësisht, kjo i bën një dëm shërbimit të ligjshëm kundër racizmit.
Për shumë njerëz, politika e identitetit është bërë një lloj feje zëvendësuese, në të cilën dogmat llogariten më shumë sesa liria. Në emër të tolerancës, imponohen ndalime e të menduarit dhe të folurit të lirë, opinionet e pakëndshme po margjinalizohen. Unë e shoh atë si një kundërrevolucion kundër Iluminizmit që rrezikon bashkëjetesën paqësore.
PYETJE: Si është e mundur të forcohet kohezioni dhe ndjenja e bashkësisë në një shoqëri pluraliste pa rënë përsëri në një kamp identitar?
Zgjidhja qëndron në lirinë individuale. Kjo nuk do të thotë që ju duhet të hiqni dorë nga identiteti juaj. Duhet të kuptojmë, megjithatë, se të gjitha qeniet njerëzore janë kultura të racës së përzier që kombinojnë karakteristika të shumta. Konceptet e ngurta të identitetit nuk i japin drejtësi këtij fakti, por i ulin në mënyrë të papranueshme njerëzit në atribute të caktuara. Në çdo rast, bota do të ishte shumë më paqësore nëse shkëputemi nga strukturat fisnore dhe përpiqemi për një identitet më të lartë. Çfarë mund të jetë një identitet më i mirë për ne njerëzit sesa të jemi njerëz? Ne të gjithë jemi pjesë e një race njerëzore, pjesë e të njëjtit univers. Kjo përkatësi nuk lidhet as me frikën dhe as me hierarkitë, por mpreh ndjenjën tonë të përgjegjësisë pa kufizuar zhvillimin e lirë të individit.
Në një shoqëri pluraliste, natyrisht, kërkohet respekt dhe mbrojtje reciproke kundër diskriminimit. Diversiteti etnik dhe kulturor gjithashtu kërkon diversitet në shprehjen e opinionit. Fatkeqësisht, kjo nuk është më një çështje e natyrshme. Një shkrimtar sot duhet të ketë kujdes se çfarë thotë, sepse mund të godas ndjenjat e llojeve dhe grupeve. Fatkeqësisht, kjo e ka bërë hapësirën e ligjërimit dukshëm më të ngushtë.
PYETJE: Cilat masa mendoni se mund të përmirësojnë kulturën e debatit përsëri?
PËRGJIGJE: Duke rezervuar të drejtën edhe për fyerje, pavarësisht se sa shpirtra të plagosur tronditen përreth jush. Prioritare është liria e shprehjes, pastaj ndjenjat. Unë kam të drejtë të fyej fetë dhe t’i ironizoj përmes satirës. Religjionet janë vetëm disa mendime që nuk mund të gëzojnë imunitet nga kritikat. Ligji përcaktoi kufijtë. Ata janë aty ku njerëzit difarmohen dhe ku kërkohet praktikim i dhunës. Përveç kësaj, unë vendos vetë se çfarë duhet të them dhe çfarë jo.
Ne duhet të flasim në mënyrë objektive për të drejtat dhe detyrimet tona në vend të ndjenjave të paqarta. Argumenteve u duhet përgjigjur me argumente – jo me zemërim. Kjo do të na çonte shumë më tej shoqërisht sesa me diskutimet identitare-politike. Politika e identitetit është e kënaqur me akuza dhe gjeste simbolike, por neglizhon problemet që meritojnë vëmendjen tonë shumë më tepër.
PYETJE: Sa optimist apo pesimist jeni se laicizmi dhe individualiteti do të mbizotërojnë politikisht në të ardhmen?
PËRGJIGJE: Unë jam pesimist kur mendoj për rrugën e gjatë që duhet të bëjmë në të ardhmen. Por shikimi i rrugës që njerëzimi tashmë ka bërë më bën përsëri optimist. Sepse në shkencë, filozofi dhe art kemi bërë përparim mbresëlënës. Nuk ka gjasa që disa legjenda prapanike të mund të përmbysin të gjitha këto zhvillime të përparuara. Përvoja ka treguar se kohët historike të kthesës sjellin pasiguri me vete dhe kështu nxisin rishqyrtimin nostalgjik të traditave dhe religjioneve. Sidoqoftë, ky kthim në të kaluarën nuk do të garantojë një të ardhme me vlerë për të jetuar dhe nuk do të ndërtojë prosperitet. Kjo mund të arrihet vetëm nga një shoqëri laike, e pajisur me arsye, shkencë dhe të drejta të njeriut.
Sigurisht, ne nuk duhet të jemi nën iluzionin se forcat fondamentaliste po tërhiqen dhe me dëshirë heqin dorë. Fundi i historisë, siç parashikoi shkencëtari politik Francis Fukuyama, nuk është në dukje. Në planin afatgjatë, megjithatë, fundamentalistët do të humbasin betejën sepse nuk mund të vazhdojnë me transformimet shoqërore.
PYETJE: Në fund të intervistës sonë, një pyetje disi e pazakontë: Imagjinoni që po vdisni. Rezulton për habinë tuaj se Islami ishte në të vërtetë feja e duhur. Çfarë do t’i thonit Allahut kur ta takoni në portën e parajsës?
PËRGJIGJE: Unë do t’i thosha: “Ndoshta Islami ishte feja e duhur – por jo për mua! Si mund të presësh nga unë diçka që nuk ishte e drejtë për mua. Ke bërë një punë të jashtëzakonshme që të fshihesh nga unë. Ti ke bërë një punë të jashtëzakonshme që unë të mos mund të të shoh as të të dëgjoj. Si mund të të gjeja unë, i vdekshmi? Fitove sepse doje të fitoje gjithsesi, si zoti i plotfuqishëm. Nëse nuk je vetëm i plotfuqishëm, por edhe i drejtë, nuk do të më dëbosh në ferr.”
Shipëroi nga origjinali në gjermanisht: Ibrahim Kelmendi
***

Hamed Abdel-Samad im Interview

“Die Mafia der Religionen ist gefährlicher als die Cosa Nostra”

Hamed Abdel-Samad
Hamed Abdel-Samad

Als Vorgeschmack auf die neue Ausgabe des “bruno.”-Jahresmagazins, die in der kommenden Woche erscheinen wird, veröffentlichen wir vorab das ausführliche Interview, das die Redakteure der Giordano-Bruno-Stiftung mit gbs-Beirat Hamed Abdel-Samad für das Magazin geführt haben. Sehr offen spricht “Deutschlands bekanntester Islamexperte” darin über sein Leben unter Polizeischutz und seine Konversion vom streng gläubigen Moslem zum freigeistigen Humanisten.

bruno.: Du bist in einer sehr religiösen Familie in Ägypten aufgewachsen. Wie stark hat die Religion deine Kindheit und Jugendzeit geprägt?

Hamed Abdel-Samad: Da ich in einem religiösen Haushalt aufgewachsen bin, habe ich den Koran buchstäblich mit der Muttermilch aufgesaugt. Die Beschäftigung mit dem Koran hat eine lange Familientradition. Mein Vater, Großvater und Urgroßvater waren allesamt Imame, und von mir wurde erwartet, dass ich in ihre Fußstapfen trete. Bereits im Alter von drei Jahren habe ich daher begonnen, Koransuren auswendig zu lernen. Ich habe vieles davon einfach gedankenlos nachgeplappert. So lernte mein Gehirn den Wortlaut und die Melodie des Korans, ohne überhaupt die Bedeutung dahinter zu verstehen.

Je älter ich wurde, desto mehr interessierte ich mich für die Bedeutung der Suren. Mit etwa acht Jahren habe ich schließlich angefangen, kritische Fragen zu stellen: Warum gibt es überhaupt die Hölle? Warum hat Gott uns erschaffen, wenn er weiß, dass viele von uns in der Hölle landen? Das empfand ich schon damals als brutal und ungerecht. Dadurch kamen früh erste Zweifel in mir auf.

Du hast dich später von deiner religiösen Erziehung losgesagt und dem Islam abgeschworen. Gab es eine konkrete Zäsur in deinem Leben oder war es ein längerer Prozess, der dazu geführt hat?

Es war ganz und gar nicht leicht, mich von der Religion loszusagen. Mein Verhältnis zum Islam war wie eine sehr intime Beziehung – vergleichbar mit einer Ehe, in der man Geborgenheit, Verständnis und Orientierung findet. Aber irgendwann fängt man möglicherweise an, seinen Ehepartner anzuzweifeln. Es schleicht sich langsam das Gefühl ein, dass irgendetwas nicht in Ordnung ist. Ich stand damit vor einer schwierigen Entscheidung: Ignoriere ich weiterhin die roten Lampen, die vielen Fragezeichen in meinem Kopf, um den scheinbaren Frieden zu wahren, oder vergewissere ich mich, ob diese Beziehung tatsächlich so perfekt ist, wie ich es mir lange Zeit eingeredet habe? Ich musste mich fragen, ob die Beziehung zur Religion wirklich auf echter Liebe basiert oder auf meiner Feigheit und meinem Unvermögen, kritisch zu denken und die Wahrheit anzuerkennen. Irgendwann habe ich den Mut gefasst, diesen Fragen ehrlich nachzugehen. Mir wurde klar, dass es keine echte Liebe war, die auf Gegenseitigkeit beruhte. Es war eine Zwangsbeziehung, eine große Illusion.

Um bei dem Bild der Ehe zu bleiben: Hattest du einen Trennungsschmerz, nachdem du die Scheidung von der Religion hinter dich gebracht hast?

Ja, ich hatte Entzugserscheinungen wie ein Drogenabhängiger. Es war über mehrere Jahre ein Hin und Her, bis ich verstanden habe, dass ich inneren Frieden auch ohne den Islam finden kann. Dieser Schritt war nicht einfach. Denn die Religion hatte von Geburt an meinen Körper manipuliert, meine Beziehung zu mir selbst und zu anderen Menschen. Als Kind wird man ungefragt beschnitten und darf als Jugendlicher nicht mit der eigenen Sexualität experimentieren. Die Religion konfisziert den Körper in jedem Bereich: Was ich auf der Toilette tue, wie ich dusche, wann ich bete, was ich esse und nicht esse. Ich darf mich selbst nicht töten, aber Menschen für die Sache Gottes in die Luft jagen. Es ist ein Gott, der mir einen Körper schenkt, ihn aber für seine eigenen Bedürfnisse instrumentalisiert. Ein totalitärer Diktator, der Menschen kontrollieren will, hätte sich so etwas nicht besser ausdenken können.

Wirkliche Ruhe entwickelte sich in mir erst, als ich nach Deutschland kam. Sie trat ein, als ich meine Überzeugungen und Gedanken nicht mehr vehement verteidigen musste. In Erfurt habe ich vier Jahre lang am Lehrstuhl für Islamwissenschaft die Frühgeschichte des Islam an der Universität unterrichtet. Dort musste ich mich aus einer ganz anderen Perspektive mit dem Koran beschäftigen – nämlich mit seiner Entstehungsgeschichte und mit seinen historischen Quellen. Das war der Zeitpunkt, wo ich gemerkt habe, dass die vermeintlich heilige Schrift nicht vom Himmel gefallen war.

Man kann sagen, dass du deine Freiheit sehr teuer erkauft hast. Wegen deiner religionskritischen Bücher wirst du von Islamisten bedroht und stehst seit einigen Jahren unter Polizeischutz. Wie ist Freiheit überhaupt möglich unter diesen Umständen?

Tatsächlich war der Preis extrem hoch, den ich für meine Freiheit zahlen musste. Die psychischen, sozialen und sicherheitstechnischen Konsequenzen sind enorm. Als Mensch bin ich jedoch viel ruhiger geworden, selbst, nachdem ich Morddrohungen erhalten habe. Denn ich wusste, dass mein innerer Frieden von mir selbst abhängt und ihn mir niemand nehmen kann. Ich kann meine Überzeugungen morgen wieder ändern, ohne psychisch zusammenzubrechen. Fundamentalisten hängen dagegen zwanghaft an ihrem Glauben und sind von ihren Gedanken besessen.

Natürlich ist es traurig, dass ich unter diesen Umständen leben muss – aber nur meine physische Freiheit leidet, nicht meine geistige. Ich bin im Kopf viel, viel freier als diejenigen, die mich bedrohen. Was ich physisch an Freiheit verloren habe, versuche ich in Gedanken geistig auszugleichen, indem ich schreibe, mich für die Wahrheit einsetze und kontroverse Diskussionen anstoße. So gesehen haben nicht die Fanatiker gewonnen, sondern ich. Das ist am Ende des Tages auch ein Trost für mich.

Gegenwärtig sind es vor allem zwei Themen, bei denen Kritiker unter Lebensgefahr stehen: der Islam und die Mafia. Ganz besonders werden diejenigen bedroht, die selbst einmal Mitglied waren …

Ja, das ist ein sehr guter Vergleich, auf den ich auch in meinen Büchern hinweise. Islam und Mafia eint vor allem ein starker Gruppenzwang. Auf Menschen, die nicht zur gleichen Familie oder Glaubensgemeinschaft gehören, wird bei beiden mit Misstrauen und Feindseligkeit reagiert. Es gilt das Prinzip: “Wer nicht für uns ist, ist gegen uns”. Dies gilt ganz besonders für Abtrünnige, die mit dem Ehrenkodex der Gruppe gebrochen haben.

Es ist daher kein Zufall, dass besonders Kritiker des Islam oder der Mafia bedroht werden. Ein Mafia-Kritiker kann aber manchmal Orte finden, wo er verschont bleibt und sicher leben kann. Vor dem Islam bin ich nirgendwo sicher – egal ob in Deutschland, Ägypten oder den USA. Die Mafia der Religionen ist viel gefährlicher als die Cosa Nostra.

Wie kann man Menschen am besten unterstützen, die aufgrund ihrer religionskritischen Haltung verfolgt und geächtet werden? Was können Staat und Gesellschaft tun, um diese Menschen zu schützen?

Der Staat gewährleistet Menschen wie mir Polizeischutz. Das ist zwar gut, aber noch lange nicht genug. Denn kaum jemand kümmert sich um die vielen anderen Menschen außerhalb Deutschlands, die ihre Religion verlassen haben und deshalb verfolgt werden. Sie haben keine Lobby und nur wenige Unterstützer*innen. Glücklicherweise gibt es die Giordano-Bruno-Stiftung und die Säkulare Flüchtlingshilfe, die in diesem Bereich wichtige Arbeit leisten. Aber das allein reicht nicht, um all diese bedrohten Menschen zu erreichen und ihnen zu helfen.

Ich selbst versuche diesen Menschen eine Stimme zu geben. Nicht jeder hat Zugang zu den Medien, nicht jeder kann seine Kritik unterbringen. Deshalb kritisiere ich den Islam auch stellvertretend für Exil-Iraner, Exil-Jesiden und Exil-Christen, die in der islamischen Welt unterdrückt wurden. Ich versuche jenen Frauen Gehör zu verschaffen, die in patriarchalen Strukturen massive Gewalt erleben mussten. Nicht zuletzt versuche ich bei jeder Gelegenheit auf Menschen wie Raif Badawi aufmerksam zu machen, der zu einer Gefängnis- und Folterstrafe verurteilt wurde, bloß weil er sich in Saudi-Arabien für grundlegende Menschenrechte eingesetzt hat.

Du bist Beiratsmitglied in der Giordano-Bruno-Stiftung. Als geborener Individualist bist du eigentlich schwer institutionalisierbar. Wie kam der Kontakt zur gbs zustande?

2010 war ich bei einer Podiumsdiskussion zu Gast, bei der auch gbs-Vorstandssprecher Michael Schmidt-Salomon teilnahm. Meine Redebeiträge haben Michael offenbar gut gefallen, denn später hat er mich zu einem Vortrag am Stiftungssitz eingeladen. Nach meinem Vortrag wurde ich schließlich gefragt, ob ich Beirat der Stiftung werden möchte. Der Stifter, Herbert Steffen, war diesbezüglich sehr ehrlich mit mir. Er meinte, dass es Menschen gab, die zunächst Mitglied bei der Stiftung waren, sich dann aber wieder zurückgezogen haben, weil sie Anfeindungen erleben mussten. Für mich war die Sache jedoch klar: Wenn die Stiftung für Humanismus, freies Denken und Individualismus steht, dann bin ich dabei – koste es, was es wolle. So lebe ich mein ganzes Leben. Ich habe Ägypten nicht verlassen, damit ich hier dann immer aufpasse, auf welcher Seite ich stehe. Rückblickend war es die richtige Entscheidung, die ich keinen einzigen Tag bereut habe. Ich habe in der Stiftung sehr interessante Menschen kennengelernt, die wirkliche Humanisten und Individualisten sind. Die Freundschaft zu Michael und Herbert zum Beispiel ist für mich ein Schatz.

Bis vor kurzem warst du auch Mitglied der Deutschen Islamkonferenz, hast dann aber deinen Rücktritt bekannt gegeben. Welche Hauptdefizite bestehen aus deiner Sicht bei der aktuellen Islamdebatte?

Es gibt ein Islamproblem in Deutschland. Daran ist nicht nur der Islam schuld, sondern auch die unvollendete Säkularisierung, die eine Lücke in den Gesetzen, im Bildungssystem und den Institutionen hinterlassen hat. Die Privilegien, die man den Kirchen gewährt, kann man den Islamverbänden nämlich schwerlich vorenthalten. Der Wunsch des Staates nach Strukturen und Ansprechpartnern führte dazu, dass man den Islam gewissermaßen verkirchlicht hat. Dadurch wurden die schlimmsten Gruppen zu Vorsprechern “der Muslime” gemacht – weil sie besser organisiert sind, mehr Ressourcen haben und finanzielle und ideelle Unterstützung aus dem Ausland erhalten. Vom Staat werden ihnen inzwischen wichtige Aufgaben wie der Islamunterricht oder islamische Seelsorge zugeteilt, obwohl sie nach wie vor keine Körperschaften des öffentlichen Rechts sind.

Das Grundproblem der aktuellen Islamdebatte liegt also in dem Vorrang der Gruppe vor dem einzelnen Menschen. Der deutsche Staat geht mit Muslimen nicht als Bürger um, sondern als Angehörige einer Religion. Er betrachtet sie damit nicht mehr als Individuen, sondern als Kollektiv. Das ist fatal, denn Tribalismus ist ein Feind der offenen Gesellschaft.

In deinem neuen Buch “Schlacht der Identitäten: 20 Thesen zum Rassismus – und wie wir ihm die Macht nehmen” hast du dich intensiv mit dem Problem starrer Gruppenzugehörigkeiten beschäftigt. Warum sind kollektive Identitäten so gefährlich?

Die Gefahren werden heute in vielen identitätspolitischen Debatten sichtbar. Da spielt es wieder eine Rolle, ob man weiß oder schwarz, Migrant oder einheimisch, links oder rechts ist. Statt solch eindimensionale Zuschreibungen kritisch zu hinterfragen, werden sie zusätzlich zementiert. Der Antirassismus sollte ja eigentlich genau das Gegenteil davon tun. Er sollte Brücken bauen, keine Mauern. Er sollte ideologische Grabenkämpfe überwinden und den Menschen als Individuum würdigen und ermächtigen. Doch oft bedienen sich Antirassisten der gleichen Mittel wie die Rassisten selbst, indem sie Menschen in Gruppen aufteilen und sie auf ihre ethnische oder religiöse Zugehörigkeit reduzieren. Dem berechtigten Kampf gegen Rassismus wird damit leider ein Bärendienst erwiesen.

Die Identitätspolitik ist für viele Menschen zu einer Art Ersatzreligion geworden, bei der Dogmen mehr zählen als die Freiheit. Im Namen der Toleranz werden Denk- und Sprechverbote erteilt und unliebsame Meinungen an den Rand gedrängt. Ich sehe darin eine Konterrevolution gegen die Aufklärung, die das friedliche Zusammenleben gefährdet.

Wie ist es möglich, in einer pluralistischen Gesellschaft den Zusammenhalt und das Gemeinschaftsgefühl zu stärken, ohne in ein identitäres Lagerdenken zurückzufallen?

Die Lösung liegt im Individualismus. Das bedeutet nicht, dass man seine Identität aufgeben muss. Wir sollten jedoch verstehen, dass alle Menschen kulturelle Mischlinge sind, die zahlreiche Eigenschaften in sich vereinen. Starre Identitätskonzepte werden dieser Tatsache nicht gerecht, sondern reduzieren Menschen unzulässig auf bestimmte Attribute. Die Welt wäre jedenfalls sehr viel friedlicher, wenn wir uns von den tribalen Strukturen lösen und eine höhere Identität anstreben. Was könnte für uns Menschen eine bessere Identität sein als das Menschsein? Wir sind alle Teil der einen Menschheit, Teil des gleichen Universums. Diese Zugehörigkeit ist weder mit Angst noch mit Hierarchien verbunden, sondern schärft unser Verantwortungsbewusstsein, ohne die freie Entfaltung des Individuums einzuschränken.

In einer pluralistischen Gesellschaft braucht es selbstverständlich gegenseitigen Respekt und Schutz vor Diskriminierung. Ethnische und kulturelle Vielfalt setzen aber auch Vielfalt in der Meinungsäußerung voraus. Das ist leider nicht mehr selbstverständlich. Ein Schriftsteller muss heute aufpassen, was er sagt, weil er die Gefühle aller möglichen Gruppen verletzen könnte. Der Diskursraum ist dadurch leider spürbar enger geworden.

Mit welchen Maßnahmen lässt sich die Debattenkultur deiner Meinung nach wieder verbessern?

Indem man sich das Recht zur Beleidigung vorbehält – egal, wie viele verletzte Seelen um einen herum taumeln. Zuerst kommt die Meinungsfreiheit, dann kommen die Gefühle. Ich habe das Recht, Religionen zu beleidigen und durch den satirischen Kakao zu ziehen. Religionen sind bloß ein paar Gedanken, die keine Immunität gegen Kritik für sich beanspruchen können. Die Grenzen hat das Gesetz vorgeschrieben. Sie liegen dort, wo Menschen diffamiert werden und zur Gewalt aufgerufen wird. Abgesehen davon entscheide ich selbst, was zu sagen ist und was nicht.

Wir sollten sachlich über unsere Rechte und Pflichten reden statt über diffuse Empfindungen. Auf Argumente muss mit Argumenten reagiert werden – nicht mit Empörung. Damit kämen wir gesellschaftlich sehr viel weiter als mit den identitätspolitischen Diskussionen. Die Identitätspolitik begnügt sich mit Anklagen und symbolischen Gesten, vernachlässigt dabei aber Probleme, die unsere Aufmerksamkeit sehr viel mehr verdient hätten.

Wie optimistisch oder pessimistisch bist du, dass sich Säkularismus und Individualität in Zukunft politisch durchsetzen werden?

Ich bin pessimistisch, wenn ich mir den langen Weg vor Augen halte, den wir in Zukunft noch gehen müssen. Der Blick auf den Weg, den die Menschheit bereits zurückgelegt hat, macht mich dann aber wieder optimistisch. Denn in der Wissenschaft, Philosophie und Kunst haben wir beeindruckende Fortschritte gemacht. Es ist unwahrscheinlich, dass ein paar Legenden all diese fortschrittlichen Entwicklungen wieder rückgängig machen können. Historische Wendezeiten bringen erfahrungsgemäß Unsicherheiten mit sich und begünstigen dadurch die nostalgische Rückbesinnung auf Traditionen und Religionen. Diese Rückbesinnung auf die Vergangenheit wird jedoch keine lebenswerte Zukunft garantieren und keinen Wohlstand aufbauen. Das schafft nur eine säkulare Gesellschaft, die mit Vernunft, Wissenschaft und Menschenrechten ausgestattet ist.

Selbstverständlich sollten wir uns nicht der Illusion hingeben, dass sich fundamentalistische Kräfte zurückziehen und freiwillig aufgeben. Ein Ende der Geschichte, wie es der Politologe Francis Fukuyama prognostizierte, ist nicht in Sicht. Langfristig werden die Fundamentalisten den Kampf aber verlieren, weil sie mit den gesellschaftlichen Transformationen nicht mithalten können.

Zum Abschluss unseres Interviews noch eine etwas ungewöhnliche Frage: Stell dir vor, du stirbst. Es stellt sich zu deiner Verwunderung heraus, dass der Islam tatsächlich die richtige Religion war. Was würdest du Allah sagen, wenn du ihn an der Himmelspforte triffst?

Ich würde ihm sagen: “Vielleicht war der Islam die richtige Religion – aber nicht für mich! Wie kannst du von mir etwas erwarten, das für mich nicht das Richtige war. Du hast eine ungeheure Arbeit geleistet, um dich vor mir zu verstecken. Du hast wahnsinnig viel investiert, damit ich dich nicht sehen und nicht hören kann. Wie hätte ich Sterblicher dich finden sollen? Du hast gewonnen, weil du als allmächtiger Gott gewinnen musstest. Wenn du nicht nur allmächtig, sondern auch gerecht bist, wirst du mich nicht in die Hölle verbannen.”

__________

“Die Mafia der Religionen ist gefährlicher als die Cosa Nostra” | hpd

K O M E N T E

SHKRUAJ NJË KOMENT

Ju lutem, shkruaj komentin tuaj!
Ju lutem, shkruaj emrin tuaj këtu