Gjurmë historike: Në 53 vjetorin e demonstratës në Pejë, më 19 tetor 1968!

Pas demonstratës së parë të organizuar në qytetin e Lidhjes Shqiptare, në Prizren (më 6 tetor 1968), dhe demonstratës së dytë që u organizua në Therandë – ish’Suharekë (më 8 tetor), demonstrata e tretë u organizua më 19 tetor 1968 në qytetin e Pejës.

Atë ditë tetori në Pejë ishte ditë tregu dhe prania e qytetarëve ishte më e madhe se ditëve të tjera.

Organizatorë të demonstratës ishin:

Për pjesëmarrje sa më masovike në demonstratë organizatorët shkruan dhe shpërndanë një thirrje drejtuar popullit. Ditën e caktuar, në orën 14 (pasdite) nxënësit dhe studentët e Shkollës së Lartë ekonomike – Komerciale në Pejë, u grumbulluan në oborrin e shkollës Normale ”Ali Kelmendi” në Vitomiricë, afër Pejës, e cila ishte buzë rrugës Pejë – Mitrovicë.

Fillimisht pjesëmarrës në demonstratë ishin nxënësit e Shkollës Normale dhe të Shkollës Bujqësore dhe disa arsimtarë. Nisja u bë me flamur kombëtar në krye – përpara kolonës, në drejtim të qytetit. Bartësit e flamurit ndërroheshin me radhë. Bartës i parë ishte Demë Mulliqi, normalist. Në pika të rrezikshme bartës ishin Ramadan Blakaj, Zymer Neziri dhe Xhemajl Gashi.

Gjatë marshimit, demonstruesit u përpoq t´i ndalonte Kryetari i Komitetit të Lidhjes së Rinisë së Pejës, Lekë Vuksani, por nuk pati sukses. Një pjesë e demonstruesve, ndërkohë shkuan në tregun e qytetit dhe ju bënë thirrje tregëtarëve që t´i bashkohen demonstratës. Me këtë rast tregu u boshatis dhe të gjithë u solidarizuan me studentët dhe nxënësit. Në ato momente numri i demonstruesve arriti në mijëra veta.

Masa e demonstruesve në orën 15 u grumbullua në sheshin e qytetit, përpara Kuvendit të Komunës dhe aty mbi çoshkun e “Borbës dhe Rilindjes” (përskaj ndërtesës së Komunës) përreth 20 minuta e mbajti një fjalim Sylë Kuçi. Fjalimin e kishte përgatitur paraprakisht Zymer Neziri. Më pastaj edhe 2-3 të rinjë tjerë hipën përmbi çoshk dhe brohoritën parulla për: flamurin, për Kushtetutën, për Republikën, për universitetin etj., dhe masa e tubuar me ovacione të vazhdueshme i përsëriste këto parulla dhe këndonin këngët:

Që nga fillimi i kolonës së demonstruesve, policia, disa herë, u përpoq ta rrëmbente flamurin nga duart e çelikta të rinisë. Herën e parë u përpoq ta largonte nga kulmi i shkollës “Ali Kelmendi”, por kjo u pengua nga nxënësit. Po ashtu, edhe disa herë gjatë marshimit të kolonës, policia u përpoq ta merrte flamurin, por pa sukses.

Pas afër katër orësh demonstrimi nëpër qytetin e Pejës, me flamurin kombëtar në ballë, si dhe duke i brohoritur Kosovës, Republikës së Kosovës, Kushtetutës së Kosovës, dhe duke kënduar këngë atdhetare, përfundoi kjo demonstratë për të drejtat e shqiptarëve të Kosovës, që ishte manifestimi më i rëndësishëm në Pejë pas Luftës së Dytë Botërore.

Me të përfunduar demonstrata, flamuri kombëtar përsëri u vendos mbi kulmin e shkollës normale “Ali Kelmendi”. Pas demonstratës në Pejë, filloi ndjekja e organizatorëve nga UDB’a dhe Komiteti. Fillimisht u larguan nga puna në arsim: Ramadan Blakaj, Xhemajl Gashi dhe të Zymer Neziri, ndërsa më pastaj u burgosën dhe me këtë rast u dënuan: Ramadan Blakaj me 15 ditë burg, Xhemajl Gashi me 30 ditë dhe Zymer Neziri me 30 ditë burg.

Regjimi organizatorët e demonstratës i dënoi me kundërvajtje, me qëllim që ta minimizojë efektin kombëtar të demonstratës!

Me demonstratën e Pejës u përmbyllë cikli i parë i demonstratave shqiptare, ndërsa demonstratat e radhës do të organizohen në fund të nëntorit dhe në dhjetor të vitit 1968.

(Shkëputur nga studimi im: “Roli historik i demonstratave shqiptare, tetor – dhjetor 1968” i botuar në vëllimin II të librit “Demonstratat e vitit 1968”, ku janë përmbledhur kumtesat nga konferenca shkencore, mbajtur me rastin e 40-vjetorit, në Prishtinë, më 24 – 25.11. 2008.)

———————-

Në 53 vjetorin e demonstratës së parë në Prizren, më 6 Tetor 1968 / Nga Sheradin Berisha

***

Në 53 vjetorin e demonstratës në Suharekë, më 8 Tetor 1968 / Nga Sheradin Berisha