Kasam SHAQIRVELA, Shkodër
SHTRIRJA E DIALEKTIT
(Ese për gjuhën)
Si çdo gjuhë ashtu edhe gjuha shqipe është e shtrirë në të gjithë territorin e saj gjeografik e historik përmes dialekteve e nëndialekteve të saj që, padyshim se, janë pasuria e leksikut të saj dhe, asesi, nuk duhet të ketë favorizime-majorizime apo aversione-ngulfatje ndaj cilitdo prej tyre sepse ato janë të gjitha pjesë të trupit të gjuhës shqipe dhe të shqiptarëve pa dallim konfesioni fetar[qofshin të krishterë apo muhamedanë(sepse rrënjë, trung e degë janë pellazgo-shqiptarë)], përcaktimi politik, shkalle të gjendjes ekonomike e nivel të ngritjes shkollore apo vendnodhje gjeografike si grup etnik apo si individë kudo që ndodhen; si brenda ashtu edhe jashtë atdheut.
Pra edhe gegërishtja ashtu si toskërishtja është e shtrirë gjithandej trojeve Shqiptare….dhe mirë do të ishte, sipas mendimit tim, të ruhen përmes shkrimeve poetike dhe prozaike…fjalët autoktone të gegërishtes dhe të toskërishtes së folur.. pra të gjuhes së gjallë, që e flet populli shqiptar gjithandej ku banon ai sot…
Drejtëshkrimin e gjuhës standarde shqipe e kemi madje kishte me kanë mungesë për çdo intelektual shqiptar dhe jo vetem… qi nuk e njeh dhe zotnon ate por, aj nuk është i mjaftueshëm për studime të lashtësisë… madje dhe shumë i varfër është në krahasim me fondin e fjalëve që kanë gjuhët tjera botërore mjaft të zvilluara. Por, përderisa akoma nuk është bërë një kongres i drejtëshkrimit gegnisht… i përfocuar me libra… dhe fjalorë të mirëfilltë të gegërishtes,… edhe atë, nga autorë individualë apo grupe autorësh… nuk mund të flasim për një standard të drejtshkrimit të gegnishtes. Edhe pse ka shumë grupe që pëpunojnë me entuziazëm për ruajtjen dhe kultivimin e gegërishtes… por, kjo nuk mjafton sepse, e gjitha kjo duhet të merrë karakter institucional-akademik. Dhe kur të jetë bërë kjo punë e paqtë,.. mëpastaj do të bëhej edhe kongresi i ri i gjuhës shqipe i bazuar barabarsisht në të dy dialektet e saj; në dialektin gegërisht dhe në dialektin toskërisht, me të gjitha fjalët që i posedon sot gjuha shqipe, ekzistuese, në fjalorin e vet standard dhe ato fjalë të mbledhura që jetojnë me gjuhën në popull dhe të bëhen bashkë në një fjalor të vetëm të gjuhës shqipe, duke i kapërcyer kështu ambiciet e egove personale dhe institucionale të individëve dhe të grupeve të caktuara që në një farë mënyre, duke dashur ta sforcojnë veten e vet e deforcojnë gjithmonë, duke e lënë të varfër, të përbashktën tonë hyjnore-gjuhën shqipe,.. më mirë me mbajtë tënden sesa me qenë i devotshëm në zbatimin e klishesë së huaj, si thotë një thënie e artë e mendjes hyjnore të popullit tonë të stërlashtë, ”kapu për rrënje e mos u mba për dege”..! Kjo pra do ta forconte kohezionin brendashqiptar, do t’i ruante vlerat historike të gjuhës shqipe si unike, do të ishte shumë më i madh, sesa tani, leksiku i gjuhës shqipe i pasuruar kështu me fjalë të cilat janë lënë jashtë fjalorit të saj standard, do t’ishte me më shumë shprehje e idioma të cilat bashkë me fjalët akoma jetojnë në popull por nuk janë kapitalizuar në një fjalor të madh të gjuhës shqipe siç e kanë gjuhët e tjera botërore të zhvilluara. Kështu më lehtë do ta kishin edhe shkencëtarët edhe laikët, studiues e adhurues të gjuhës shqipe dhe të leksikut të saj, sikurse të huaj poashtu edhe shqiptarë,… që më lehtë, më saktë dhe më me vërtetësi, do ta kishin mundësinë për ta përnjohur pjesëmarrjen e gjuhës shqipe brenda vetes së saj si dhe në ndërtimin e gjuhëve të tjera indoevropiane dhe jo vetëm…., gjuhë kjo e cila vjen si një vijë e pashkëputshme e gjuhës së stërlashtë pellazge, pastaj asaj ilire, mëpastaj asaj arbërore dhe ja tani e gjithë ditën, kësaj që i thuam ne, sot e mot, Gjuha Shqipe. Kështu do të ndalohej njëherë e përgjithmonë, “gara e harkimit me shigjeta helmuese”, drejt një trupi të vetëm–atij shqiptar, ndarja në kampe luftimi veri-jug nuk do të gjente shtrat,! Dhe ne, përfundimisht, do ta kishim mundësinë që vetë të mësonim e ta njihnim veten tonë qysh në zënafillë, aty tek rrënjët tona, të kapur për unin tonë që thirret shqiptarizëm sesa të presim për ta njohur veten tonë nga studiues të huaj kushdo qofshin e sido që të jenë ata, të cilve, gjithsesi se, u falënderohemi shumë …?!
