Koptët e Egjyptit dhe shqiptarët sot

Coptic cathedral (Khartoum)

Nga: Fahri Xharra, Gjakovë

 (Në shekullin e pesëmbëdhjetë, arabët historian al-MAQRIZI (vd. 1441) thekson në veprën e tij të famshme El-Khitat ve-el-Athar (Për historinë dhe gjeografinë) se gratë dhe fëmijët në Egjiptin e Epërm nuk dinin pothuajse asnjë gjuhë tjetër për komunikim, përveç koptikes sahidike (Vol. 2, f. 507). Përsëri në të njëjtën vepër (vëll. 2, f. 518), duke diskutuar për rajonin e Durunkah në provincën e Asyut, ai përmend se banorë nga fshatrat e krishtera të Egjiptit të Epërm ishin të gjithë të njohur me doktrinat e besimit të tyre, si dhe me gjuhën kopte.)

Në gjuhën e tyre Kopte , e cila është shkalla e fundit e gjuhës Egjyptiane , Koptët i thonë vetes : rem en kēme , rem en khēmi ose (edhe ) rem en khēmi e që do të thotë “populli i Egjyptit” ose “ Egjyptasit “. Para se të shkojmë më tutje të shtojmë që arabët nuk janë vendor por të ardhur si musliman pas shek të 6-të.

Pse çdo gjë e gjetur në literature duhet të shpjegohet nëpërmjet greqishtes ? Një pyetje jo qëllim keqe por që e do shpjegimin. Pra shumica e të krishterëve në Egjipt në “mënyrë indirekte “ ka rrjedhur nga greqishtja “Αἰγύπτιος Aigýptios “ pra “ Egjyptian . Por pse greqisht kur Koptet e kishin gjuhën e tyre?
Mbi 95% e të Krishterëve Egjyptian ( jo të Egjyptit) i takojnë Kishës Kopte Ortodokse të Aleksandrisë, pra një Kishë Ortodokse Lindore . Kisha e Egjyptit ( Kopte ) ngërthen në vete gati 8 milion ndjekës ( aty në Egjypt ) si dhe nga 2 tjerë jashtë ( Egjyptit )..

A ka dhe çka ka pellazgjike tek Koptët ? A ka gjurmë të lashtësisë së Thotit? Në kërkim të kësaj lidhjeje të lashtë duhet të kalojmë nëpërmjet “ Faraonizmit “ , i cili mbrohet nga intelektualet Koptë dhe që ka rrjedhur shumë herët nga periudha e Para- Krishterë dhe e cila nuk i detyrohet asgjë Greqisë. . Pra Koptët qe nuk janë pak ( së paku 20 % e popullsisë )i kërkojnë lidhjet e tyre kulturore në rrënjët e tyre të lashta të historisë së Egjyptit . Është për tu theksuar se edhe disa intelektual egjyptas së bashku me të krishterë koptë i kërkojnë rrënjët në “faraonizëm “., dhe kjo i shërben Egjyptit si urë harmonie në mes të dy feve.

Bust koptik

Të iu rikujtoj Giuseppe Catapanon dhe veprën e vet “Thoti – Tati fliste shqip”. Po kush ishte Thot – i ?

Kodi i Grazierit i shkruar në gjuhen Kopte , në Stadin e 5-të dhe të fundit të gjuhës kopte (.Dated to the fourth–fifth century C.E., the Codex Grazier is written in the Coptic language—the fifth and final stage of ancient Egyptian language—and contains part of the Book of Acts (Acts 1:1–15:3)..

Shikoni se me popujt e vjetër , me ne e edhe me Koptët ka shumë spekulime. Gjuha e sotme Kopte thuhet se është faza e pestë e gjuhës së vjetër egjyptase . Leo Depuydt në shkrimin e tij “Coptic—Egypt’s Christian Language” mundohet të spjegon zhvillimin e kësaj gjuhëje deri më sot.
Gjuha Kopte “ është zhvilluar rreth vitt 300 pasKr. në Egjypt” duke u shkruar me shkronja “greke” si edhe do shenja Demotic . ????? Përndryshe Gjuha Kopte ( Koptishtja ) ka qenë lingua franca deri sa Egjypti ishte vetëm i krishterë.
Kalojmë në anën më reale të Koptishtës shikur nga syri i F. S., studjuese , e cila në Sipmpoziumin e katërt “ 10 mijë vjet nga Zanafilla e Shqiptarëve ( Tiranë. 2016) “ e lexoi studimin e saj “Ati Ynë , në gjuhen kopte , përkthyer nga gjuha shqipe “

Koptët e sotëm të Egjyptit : të bardhë si ne !

Në punimin e saj , studjuesja F. S.e ka përdorur metodën e përkthimit ndër- gjuhësor dhe përkthimin fonetik si dhe rekonstruimin e plotë të gjuhës së lashtë shqipe. Edhe filologu Italian Giuseppe Catapano pas shumë studimesh shpjegon ne librin e tije” Thoti fliste Shqip” lidhjen direkte midis gjuhës egjiptiane dhe shqipës se vjetër.:
“Gjuha Kopte fetare na del nëpërmjet gjuhës se vjetër arkaike shqipe , një gjuhë e shkruar me shkronja të reja greke plus fjalë të reja të përbëra greke, flasim pra periudha kohore të reja (shek.III-IV pas Krishtit).Shihet qartë se si gjuha greke ka kontaminuar shumë dialekte te vjetra si edhe nevoja e tyre për te imponuar historikisht veten e saje gjate kohëve. Dihet qe Koptishtja është faza e fundit e gjuhës egjiptiane, vërejmë se si rrënja e shqipes është përdorur për ti dhënë jetë dialekteve te reja, si ne rastin konkret: vet fjala” kopt” nga arabishtja “kuptaion”- identifikohet lehte me foljen shqipe”kaptu”- me kalu (me kalu, me kapercy).Aegiptus nga gjuha e vjeter micenea- a3-ku-pi-ti-jo(a- ku-pi-ti-jo) mund ta lexojmë fare thjeshtë shqipen-> ” a ku prij ti je” qe do te thotë “nga ku ti vjen; prejardhje”; edhe rrënja tre bashketingellore akadike ’MSR’- musuru-mes-ure- ne mes te ure.
Në shembujt e më poshtëm ( pjesët nga Ati Ynë), ne gjejmë rrënjët e gjuhës shqipe si gjuhë e lashtë:
Fraza Koptike-“Je penyoat et khen ni fee owi”
Perkthim ne shqip: JE PE NI AT E KEN NI FE- je prej nji ati e ke nji fe
Faza koptike- “Maref toovo en je pekran”
Perkthim ne shqip: MARE TU BO en JE PERKAN- mbare tu be e je i përkrahur
Faza koptike-“Mares ee en je tek met ooro”
Perkthim ne shqip :MARE I en JE TEK MET URO-Mbare I e je me te uru Faza koptike-“en ten koa evol” Perkthim ne shqip :en TAN KON E FOL- e te gjithe kane per te folur Faza koptike-“en nee e te oo on entan eroa oo” Perkthim ne shqip : en NI E TI UN en TAN EROU- e nji e ti, un e te gjithe e urun

Faza koptike:”owoh em perenten ekhoon e pi rasmos”
Perkthim ne shqip : ouh em PERENTEN E KUN E PIRASMOS- premten e kane e pirasmos ( fjale greke e re)- verifikim, vërtetim pra Zoti te ve ne ( studim i FS.),
Pra, pse çdo gjë e gjetur në literature duhet të shpjegohet nëpërmjet greqishtes ? Një pyetje jo qëllim keqe por që e do shpjegimin . Studimet e e pellazgjishtes në frymën e (më shumë , se ) 10 mijë vjet të Zanafillës së Shqiptarëve , na e zbardhin të vërtetën shqiptare gjatë mijëvjeçarëve; e vërtetë e cila është mohuar , fshehur asgjësuar .

Me 26.01.2022