Furtuna Sheremeti: Si ta kuptojmë më mirë “Gjykatën Speciale të Kosovës”?!

Ishin pikërisht mosmarrëveshjet e shumta në Kuvend ato të cilat bënë që përpjekja e parë për themelimin e ‘Dhomave të Specializuara’ dhe ‘Zyrës së Prokurorit të Specializuar’ në qershor të vitit 2015 të dështojë, sepse nuk kishte vota të mjaftueshme deputetësh në favor të themelimit të tyre. Pasi kaluan pak më shumë se dy muaj, me pak debat përmbajtësor, Kuvendi e miratoi formimin e mekanizmit gjyqësor i cili ka shkaktuar shumë polemika.

Duke u nisur nga nevoja për të pasur dy tentime, si dhe presion të madh ndërkombëtar për t’i miratuar amendamentet e nevojshme kushtetuese në Kuvend, nuk kanë munguar as deklaratat emotive rreth asaj se çka nënkupton kjo strukturë e re për shtetësinë rishtazi të formuar të Kosovës.

Por ajo që ka humbur në gjithë këtë proces përpara dhe mbrapa kanë qenë detajet. Çfarë, në të vërtetë, është përbërja e Dhomave të Specializuara dhe Zyrës së Prokurorit të Specializuar? Si funksionojnë ato? Dhe çka duhet të ndodhë para se ato të nisin veprimtarinë në plot kuptimin e fjalës?

K2.0 i adreson këto pyetje thelbësore për të gjetur përgjigje rreth asaj se çka mund të presim në pesë vitet e ardhshme.

Çfarë ka të bëjë ligji me këtë çështje?

Gjithçka filloi me raportin e dhjetorit të vitit 2010: “Trajtimi çnjerëzor dhe trafikimi me organe në Kosovë”. I përgatitur për Komitetin për Çështje Juridike të Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Europës, raporti — i cili rëndom njihet sipas emrit të autorit të tij, Dik Marti, u miratua në Asamblenë Parlamentare në janar të vitit 2011 në bazë të pretendimeve se krimet e rënda ishin kryer gjatë luftës në Kosovë. Menjëherë pas miratimit të raportit, Misioni i Sundimit të Ligjit i BE-së në Kosovë themeloi Task Forcën Speciale Hetuese, e cila menjëherë do të fillonte të hetonte çështjet e ngritura në raport.

Në prill të vitit 2014 pati një shkëmbim letrash ndërmjet Presidentes së Republikës së Kosovës asokohe, Atifete Jahjaga dhe Përfaqësueses së Lartë për Punë të Jashtme dhe Çështje të Sigurisë, dhe një muaj më pas marrëveshja u ratifikua në Kuvendin e Kosovës. Shkëmbimi i letrave u trajtua si marrëveshje ndërkombëtare dhe përmbante zotimin e Republikës së Kosovës për të themeluar Dhomat e Specializuara dhe Zyrën e Prokurorit të Specializuar në kuadër të Sistemit Gjyqësor të Kosovës.

Nuk vonoi shumë dhe, si rezultat i viteve të hetimeve që ndodhën në prapaskenë, në korrik të vitit 2014 Taskë Forca e EULEX-it shpalli për herë të parë se hetimet e tyre gjetën prova të fuqishme të cilat do t’u mundësonin të ngritnin aktakuza kundër disa ish-zyrtarëve të lartë të të ish-Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, në lidhje me pretendimet për krimet e përmendura në raportin e Këshillit të Europës.

Në këtë pikë, tashmë kishin filluar diskutimet serioze lidhur me miratimin e kornizës kushtetuese për të mundësuar një mekanizëm ligjor plotësisht të pavarur, të paanshëm e transparent i cili do t’u ofronte siguri dëshmitarëve të procedurave penale. Prandaj, në gusht të vitit 2015 u krijua Amendamenti Nr. 24 në Kushtetutën e Republikës së Kosovës, për të krijuar hapësirë për themelimin e Dhomave të Specializuara dhe Zyrën e Prokurorit të Specializuar. Po atë muaj, gjithashtu u miratua Ligji Nr. 05/L-053 për themelimin dhe rregullimin e organizimit, funksionimit dhe juridiksionit të këtij mekanizmi të ri.

Gati një vit më vonë, në shkurt të vitit 2016 Kosova dhe Holanda nënshkruan marrëveshjen e shtetit nikoqir. Kjo marrëveshje i autorizonte autoritetet holandeze të fillonin me përgatitjet për Dhomat e Specializuara dhe Zyrën e Prokurorit të Specializuar, që do të jenë me seli në Hagë. Ligji për Dhomat e Specializuara dhe Zyrën e Prokurorit të Specializuar gjithashtu thotë se këto funksione do të kenë seli në Kosovë dhe se ato mund të kenë seli edhe në ndonjë vend tjetër në rastet e jashtëzakonshme nëse ajo është në interes të administrit adekuat të drejtësisë.

Sipas amendamentit kushtetues të gushtit të vitit 2015 mandati i Dhomave të Specializuara dhe i Zyrës së Prokurorit të Specializuar do të zgjasë pesë vjet, përveç nëse vjen deri te lajmërimi se misioni u përmbyll më herët.

Dhomat e Specializuara — bazat:

Ligji për Dhomat e Specializuara dhe Zyrën e Prokurorit të Specializuar ka gjithsej nëntë Kapituj dhe përmban 65 nene, me dispozita dhe parime të ndryshme; kryesoret shpjegohen në vijim.

Së pari, dhomat do të jenë të përngjitura në të gjitha nivelet e sistemit gjyqësor në Kosovë, që do të thotë se Gjykatat Themelore, Gjykata e Apelit, dhe Gjykata Supreme do të kenë nga një dhomë speciale e cila do të merret vetëm me krimet e pretenduara të përmendura në ‘Raportin e Dik Martit’. Gjykata Kushtetuese gjithashtu do ta ketë një dhomë, të përbërë nga tre gjykatës. Të gjithë gjykatësit në këto dhoma do të jenë ndërkombëtarë dhe emërohen nga Shefi i Misionit i EULEX-it, dhe jo nga Presidenti i Kosovës siç ndodh rëndom sipas procedurave vendore.

Së dyti, jurisdiksioni i Dhomave të Specializuara është shumë i rëndësishëm, sidomos duke marrë parasysh spekulimet lidhur me atë se a do të jenë në gjendje këto dhoma të gjykojnë raste të vrasjeve politike të cilat ndodhën pas lufte. Në këtë aspekt, ligji është i qartë dhe preciz — ai parasheh se Dhomat Speciale do të kenë jurisdiksion vetëm mbi: krimet kundër njerëzimit dhe krimet e luftës sipas ligjeve ndërkombëtare; si dhe krimet sipas ligjit të Kosovës që kanë lidhje me ‘Raportin e Dik Martit’ dhe pretendimet e tij të “krimeve të rënda ndërkufitare dhe krimet ndërkombëtare të kryera gjatë dhe pas konfliktit në Kosovë”. Këto të fundit duhet të kishin qenë objekt i hetimeve penale të Task Forcës së EULEX-it.  Për më tepër, ligji thotë se jurisdiksioni kufizohet vetëm në krimet të cilat u kryen nga 1 janari i vitit 1998 deri në më 31 dhjetor të vitit 2000.

Këtu ka diçka shumë interesante: Ligji thotë se për t’u trajtuar nga Dhomat Speciale, krimet e pretenduara ose duhet të jenë nisur ose duhet të jenë kryer në Kosovë.   Ligjërisht, kjo mund të ketë implikime interesante, sepse kjo do të thotë se jurisdiksioni territorial nuk është vetëm përbrenda Kosovës; me fjalën ‘nisur’ mund të përfshihen edhe krimet që mund të kenë nisur në Kosovë dhe mund të kenë vazhduar/përfunduar në një shtet tjetër siç është, ta zëmë, Shqipëria.

Së treti, Dhomat e Specializuara kanë superioritet mbi të gjitha gjykatat në Kosovë. Kjo specifikohet qartë në Nenin 10 të Ligjit, sipas jurisdiksionit të harmonizuar. Kjo nënkupton se në çdo fazë të hetimit apo procedurave, Dhomat e Specializuara dhe Zyra e Prokurorit të Specializuar mund të urdhërojnë bartjen e procedurave brenda jurisdiksionit të vet nga cilido prokuror apo gjykatë në territorin e Kosovës te Dhomat e Specializuara dhe te Zyra e Prokurorit të Specializuar. Prokurori i Shtetit apo Gjykata duhet t’u përcjellin Dhomave të Specializuara çfarëdo dosje që ka të bëjë me rastin e kërkuar, meqë urdhëri i Dhomave të Specializuara për bartje është përfundimtar dhe i detyrueshëm.

Zyra e Prokurorit të Specializuar — nuk është e njëjtë si Dhomat e Specializuara:

Zyra e Prokurorit të Specializuar është zyrë e pavarur për hetimin dhe ndjekjen e krimeve përbrenda jurisdiksionit të Dhomave të Specializuara. Ligji gjithashtu parasheh dispozita të rëndësishme për të.

Së pari, Zyra e Prokurorit të Specializuar e vetme është përgjegjëse për hetimin dhe ndjekjen e personave përgjegjës për krime të cilat hynë brenda juridiksionit të Dhomave të Specializuara; pra, ajo është krejtësisht e ndarë nga të gjitha autoritetet e prokurorisë në Kosovë. Tutje, Zyra e Prokurorit të Specializuar ka fuqinë të marrë përsipër mandatin dhe personelin e Task Forcës Speciale Hetuese, si dhe fuqinë të kërkojë ndihmë nga autoritetet shtetërore për nevojat e tyre për mbarëvajtjen e punës së tyre.

Së dyti, dhe çka është më e rëndësishme, Zyra e Prokurorit të Specializuar e ka Policinë e vet, e cila ka autoritet dhe përgjegjësi të njëjta të ushtrojë kompetenca që i garantohen Policisë së Kosovës sipas legjislacionit të Kosovës. Policia e Kosovës, pra, mund të angazhohet vetëm për çështjet e asistencës, siç është zbatimi i urdhërave apo sigurimi i dokumenteve në emër të Zyrës së Prokurorit të Specializuar dhe Dhomave të Specializuara.

Së treti, qendra e paraburgimit për të paditurit e Zyrës së Prokurorit të Specializuar nuk do të jetë në Kosovë, por në Holandë. Do të ketë një Zyrtar, i cili do të jetë përgjegjës për menaxhimin dhe administrimin e funksionit dhe hapësirave të paraburgimit për Dhomat e Specializuara, derisa zyrtarët e paraburgimit do të kenë autoritet dhe përgjegjësi për ushtrimin e kompetencave që u garantohen Zyrtarëve të Qendrave Korrektuese sipas legjislacionit të Kosovës. Kur të lirohen, personat e mbajtur në qendrat e paraburgimit nuk do të lirohen në Hagë, por do të transportohen si të paraburgosur derisa të arrijnë në vendin në të cilën fillimisht janë paraburgosur.

E fundit, por jo më pak e rëndësishme, personat e dënuar nuk do ta vuajnë dënimin me burg në Kosovë, por në shtetet e caktuara nga Kryetari i Dhomave të Specializuara, të cilat shfaqin gatishmërinë për të pranuar persona të dënuar nga ky mekanizëm.

Pare, pare, pare — jo bash lezet

Dhomat e Specializuara dhe Zyra e Prokurorit të Specializuar financohen nga Bashkimi Europian dhe jo nga buxheti i Kosovës. Ato funksionojnë krejtësisht jashtë menaxhmentit dhe kontabilitetit financiar publik të Kosovës, dhe si të tilla nuk mund të jenë objekt i auditimit të kryer nga Zyra Kombëtare e Auditimit e Kosovës. Për më tepër, ato nuk kanë nevojë t’i përmbahen legjislacionit të Kosovës që ka të bëjë me financat publike.

Por kur vjen puna te paret, fondet e Dhomave të Specializuara dhe të Zyrës së Prokurorit të Specializuar nuk janë krejt çka ka rëndësi. Këtu në lojë futen edhe shpenzimet e mbrojtjes së të akuzuarve, siç parashihet me Ligjin për Mbrojtjen Juridike dhe Mbështetjen Financiare të të Akuzuarve Potencialë pranë Dhomave të Specializuara. Sipas këtij Ligji, të gjithë personat e akuzuar kanë të drejtë të kërkojnë ndihmë për mbulimin e shpenzimeve të mbrojtjes dhe angazhimit të një avokati të pavarur, kompetent dhe me përvojë, i cili do të paguhet nga buxheti i Kosovës.

Ligji gjithashtu parasheh gjithë mbështetjen e nevojshme financiare, e cila duhet t’u ofrohet anëtarëve të ngushtë të familjes së personave të akuzuar për krime të pretenduara në dëgjimet e Dhomave të Specializuara, duke përfshirë edhe shpenzimet që kanë të bëjnë me udhëtime kur dëgjimet zhvillohen jashtë Kosovës. Duke marrë parasysh se dëgjimet me gjasë do të zhvillohen ekskluzivisht në Hagë — përkundër dispozitave që parashohin se ato mund të mbahen në Kosovë apo gjetiu —  këto shpenzime të udhëtimit me siguri do të ndodhin në çdo rrethanë.

Nuk është ende e qartë se si do të rregullohet mbështetja financiare për anëtarët e familjes apo e drejta e kompenzimit për paraburgim të padrejtë. Sipas asaj që parashihet në Nenin 4 dhe 5, shanset janë të mëdha që këto shpenzime të paguhen nga buxheti i Kosovës.

Përkundër faktit se Institucioni i Specializuar Gjyqësor i Zhvendosur i Kosovës ishte themeluar përbrenda kornizës legjislative të Kosovës, ai nuk është krejt i njëjtë sikur institucionet tjera përbrenda sistemit vendor. Për shembull, Dhomat e Specializuara do të kenë kapacitete të bëjnë marrëveshje dhe aranzhime me shtetet dhe instancat tjera në emër të Kosovës. Këto aranzhime që kanë për qëllim bashkëpunimin gjyqësor, nuk kanë nevojë të ratifikohen me dy të tretat e Kuvendit të Kosovës siç kërkohet për të gjitha marrëveshjet tjera ndërkombëtare; krejt çka nevojitet është që marrëveshja të ratifikohet nga Qeveria e Kosovës.

Jurisdiksioni i Dhomave të Specializuara nuk kufizohet nga ndonjë amnesti që dikujt mund t’i garantohet sipas Kushtetutës së Kosovës. Për më tepër, verdiktet e Dhomave të Specializuara nuk janë objekt i ndonjë forme të faljes e cila mund të garantohet sipas sistemit vendor të Kosovës.

Gjithashtu, tërësisë së Dhomave të Specializuara dhe Zyrës së Prokurorit të Specializuar — duke përfshirë edhe personelin, dokumentet dhe pronën — i garantohen imunitetet e njëjta si ato të cilat i gëzon EULEX-i sipas ligjeve të Kosovës. Kjo do të thotë se të gjitha asetet e tyre janë imune ndaj çdo forme të ndërhyrjes nga autoritetet kosovare, duke përfshirë edhe kërkimet e thjeshta. Arkivat trajtohen si pronë e veçantë dhe mbahen jashtë Kosovës. Dhe, më e rëndësishmja, asnjë prej këtyre shënimeve nuk konsiderohen dokumente publike për aryse të privatësisë dhe sigurisë dhe prandaj nuk ekziston e drejta për t’iu qasur atyre.

Pas gjithë ndërmarrjeve të përmendura më lart, Dhomat e Specializuara dhe Zyra e Prokurorit të Specializuar tash janë themeluar zyrtarisht. Marrëveshja e shtetit nikoqir ka hyrë në fuqi në janar, dhe janë emëruar 19 gjykatës, është emëruar Prokurori i Specializuar si dhe Kryetari i Dhomave të Specializuara.

Tani po presim miratimin e Rregullave të Procedurës dhe Dëshmive nga gjykatësit e Dhomave të Specializuara si dokument thelbësor i gjykatës i cili rregullon në hollësi zhvillimin e seancave gjyqësore pranë Dhomave të Specializuara; kjo do të përcillet me informata se ndaj kujt do të ngritet aktakuza dhe kur do të fillojnë dëgjimet. Nga ajo pikë, pritet të nisë një rrëfim krejt i ri procedural i cili tash për tash mbetet të shihet.K

PËR AUTORIN/EN

WIE KÖNNEN WIR DAS „SONDERGERICHT“ DES KOSOVO BESSER VERSTEHEN

Von Furtuna Sheremeti – 06.03.2017

Was sind Fachkammern und Fachstaatsanwaltschaften?

Das Wort „Sondergericht“ ist im Kosovo in den letzten zwei Jahren zu einem Floskel geworden. Schon vor der Gründung der Vertriebene Justizinstitution des Kosovo- so ihr rechtlicher Name – hatten sie begonnen, hitzige Debatten sowohl in den Medien als auch in der Kosovo-Versammlung zu provozieren.

Es waren die zahlreichen Meinungsverschiedenheiten in der Versammlung, die den ersten Versuch zur Einrichtung einer „Sonderkammer“ und einer „Sonderstaatsanwaltschaft“ im Juni 2015 scheitern ließen, weil es nicht genügend Stimmen für deren Einrichtung gab. Nach etwas mehr als zwei Monaten und mit wenig inhaltlicher Debatte billigte die Versammlung die Bildung des Justizmechanismus, der viele Kontroversen ausgelöst hat.

Angesichts der Notwendigkeit von zwei Anläufen sowie des großen internationalen Drucks, die notwendigen Verfassungsänderungen in der Versammlung zu genehmigen, gab es auch emotionale Äußerungen darüber, was diese neue Struktur für die neu gebildete Staatlichkeit des Kosovo bedeutet.

Aber was bei diesem Hin- und Her-Prozess verloren gegangen ist, waren die Details. Wie ist eigentlich die Zusammensetzung der Fachkammern und der Fachstaatsanwaltschaft? Wie arbeiten Sie? Und was muss passieren, bevor sie im wahrsten Sinne des Wortes in Betrieb gehen?

K2.0 befasst sich mit diesen wesentlichen Fragen, um Antworten darauf zu finden, was uns in den nächsten fünf Jahren erwarten kann.

Was hat das Gesetz mit diesem Problem zu tun?

Alles begann mit dem Bericht vom Dezember 2010: „Unmenschliche Behandlung und Organhandel im Kosovo“. Der für den Rechtsausschuss der Parlamentarischen Versammlung des Europarats erstellte Bericht – allgemein bekannt durch seinen Autor Dick Marty – wurde im Januar 2011 von der Parlamentarischen Versammlung mit der Begründung angenommen, dass während des Krieges im Kosovo schwere Verbrechen begangen wurden . Unmittelbar nach Genehmigung des Berichts richtete die EU-Rechtsstaatlichkeitsmission im Kosovo eine Sonderermittlungsgruppe ein, die unverzüglich mit der Untersuchung der im Bericht angesprochenen Probleme beginnen würde.

Im April 2014 kam es zu einem Briefwechsel zwischen der damaligen Präsidentin der Republik Kosovo, Atifete Jahjaga, und der Hohen Vertreterin für Außen- und Sicherheitsangelegenheiten, und einen Monat später wurde das Abkommen von der Versammlung des Kosovo ratifiziert. Der Briefwechsel wurde als internationales Abkommen behandelt und enthielt die Zusage der Republik Kosovo, innerhalb des Justizsystems des Kosovo spezialisierte Kammern und das Büro des spezialisierten Staatsanwalts einzurichten.

Es dauerte nicht lange, bis die EULEX Task Force als Ergebnis jahrelanger Ermittlungen hinter den Kulissen im Juli 2014 zum ersten Mal bekannt gab, dass ihre Ermittlungen starke Beweise gefunden haben, die es ihnen ermöglichen würden, Anklage gegen einige ehemalige hochrangige Beamte zu erheben der ehemaligen Kosovo-Befreiungsarmee im Zusammenhang mit den im Bericht des Europarates erwähnten Verbrechensvorwürfen.

Zu diesem Zeitpunkt hatten bereits ernsthafte Diskussionen über die Annahme des Verfassungsrahmens begonnen, um einen völlig unabhängigen, unparteiischen und transparenten Rechtsmechanismus zu ermöglichen, der Zeugen in Strafverfahren Sicherheit bieten würde. Daher wurde im August 2015 die Änderung Nr. 24 in der Verfassung der Republik Kosovo, um Platz für die Einrichtung von Sonderkammern und des Büros des Sonderstaatsanwalts zu schaffen. Im selben Monat wurde das Gesetz Nr. 05 / L-053 über die Einrichtung und Regulierung der Organisation, Funktionsweise und Zuständigkeit dieses neuen Mechanismus.

Knapp ein Jahr später, im Februar 2016, unterzeichneten das Kosovo und die Niederlande das Abkommen des Gastgeberlandes. Die Vereinbarung ermächtigte die niederländischen Behörden, mit den Vorbereitungen für die Sonderkammern und die Sonderstaatsanwaltschaft zu beginnen, die ihren Sitz in Den Haag haben werden. Das Gesetz über spezialisierte Kammern und das Büro des spezialisierten Staatsanwalts besagt auch, dass diese Funktionen im Kosovo angesiedelt sein werden und dass sie in Ausnahmefällen in einem anderen Land angesiedelt werden können, wenn dies im Interesse einer angemessenen Rechtspflege liegt.

Gemäß der Verfassungsänderung vom August 2015 dauert das Mandat der Fachkammern und der Spezialstaatsanwaltschaft fünf Jahre, sofern nicht bekannt gegeben wird, dass die Mission früher beendet wurde.

Spezialisierte Räume – Grundlagen:

Das Gesetz über die Fachkammern und die Spezialstaatsanwaltschaft hat insgesamt neun Kapitel und enthält 65 Artikel mit unterschiedlichen Bestimmungen und Grundsätzen; die wichtigsten werden unten erklärt.

Erstens werden die Kammern allen Ebenen des Justizsystems im Kosovo angegliedert, was bedeutet, dass die Grundgerichte, das Berufungsgericht und der Oberste Gerichtshof eine spezielle Kammer haben werden, die sich nur mit den ” in der genannten “Dick-Marty-Bericht”. Straftaten befasst”. Das Verfassungsgericht wird auch eine Kammer haben, die aus drei Richtern besteht. Alle Richter in diesen Kammern werden international sein und vom EULEX-Missionsleiter ernannt werden und nicht vom Präsidenten des Kosovo, wie es bei lokalen Verfahren üblich ist.

Zweitens ist die Zuständigkeit der Fachkammern sehr wichtig, insbesondere angesichts der Spekulationen darüber, ob diese Kammern in der Lage sein werden, Fälle von politischen Morden zu entscheiden, die nach dem Krieg stattgefunden haben. In dieser Hinsicht ist das Gesetz klar und präzise – es sieht vor, dass die Sonderkammern nur zuständig sind für: Verbrechen gegen die Menschlichkeit und Kriegsverbrechen nach internationalem Recht; sowie Verbrechen nach kosovarischem Recht im Zusammenhang mit dem „Dick Marty-Bericht“ und seinen Behauptungen über „schwere grenzüberschreitende Verbrechen und internationale Verbrechen, die während und nach dem Kosovo-Konflikt begangen wurden“. Letzteres hätte Gegenstand strafrechtlicher Ermittlungen der EULEX Task Force sein sollen. Darüber hinaus sieht das Gesetz vor, dass die Gerichtsbarkeit auf Straftaten beschränkt ist, die zwischen dem 1. Januar 1998 und dem 31. Dezember 2000 begangen wurden.

Hier gibt es etwas sehr Interessantes: Das Gesetz besagt, dass die mutmaßlichen Verbrechen, um von den Sonderkammern behandelt zu werden, entweder im Kosovo begonnen oder begangen worden sein müssen. Rechtlich könnte dies interessante Auswirkungen haben, denn es bedeutet, dass die territoriale Zuständigkeit nicht nur innerhalb des Kosovo liegt; das Wort „begonnen“ kann auch Verbrechen umfassen, die möglicherweise im Kosovo begonnen und in einem anderen Land wie beispielsweise Albanien fortgesetzt / beendet wurden.

Drittens sind die Fachkammern allen Gerichten im Kosovo überlegen. Dies ist gemäß der harmonisierten Rechtsprechung in Artikel 10 des Gesetzes klar festgelegt. Dies bedeutet, dass die Spezialkammern und das Büro des Spezialstaatsanwalts in jedem Stadium der Ermittlungen oder des Verfahrens die Übertragung von Verfahren innerhalb ihrer Zuständigkeit von jedem Staatsanwalt oder Gericht im Hoheitsgebiet des Kosovo an die Spezialkammern und das Büro des Sonderstaatsanwalts anordnen können. Die Staatsanwaltschaft oder das Gericht sollten alle Akten im Zusammenhang mit dem beantragten Fall an die Fachkammern weiterleiten, da die Anordnung der Fachkammern zur Überstellung endgültig und bindend ist.

Spezialisierte Staatsanwaltschaft – ist nicht dasselbe wie spezialisierte Kammern:

Die Fachstaatsanwaltschaft ist eine unabhängige Stelle zur Ermittlung und Verfolgung von Straftaten im Zuständigkeitsbereich der Fachkammern. Auch dafür sieht das Gesetz wichtige Bestimmungen vor.

Erstens ist die Spezialisierte Staatsanwaltschaft allein zuständig für Ermittlungen und strafrechtliche Verfolgung von Personen, die für Straftaten verantwortlich sind, die in die Zuständigkeit der Spezialisierten Kammern fallen; damit ist sie von allen Strafverfolgungsbehörden im Kosovo völlig getrennt. Darüber hinaus hat das Büro des Sonderstaatsanwalts die Befugnis, das Mandat und die Mitarbeiter der Sonderermittlungs-Task Force zu übernehmen, sowie die Befugnis, staatliche Behörden um Unterstützung für ihre Bedürfnisse für den reibungslosen Ablauf ihrer Arbeit zu bitten.

VERURTEILTE PERSONEN WERDEN DAS GEFÄNGNIS NICHT IM KOSOVO-GEFÄNGNIS ERLEBEN, SONDERN IN DEN VOM PRÄSIDENTEN DER FACHKAMMER ERNANNTEN STAATEN.

Zweitens, und das ist am wichtigsten, hat die Sonderstaatsanwaltschaft ihre eigene Polizei, die die gleichen Befugnisse und Verantwortlichkeiten hat, um die Befugnisse auszuüben, die der Polizei des Kosovo nach kosovarischem Recht garantiert sind. Die kosovarische Polizei kann daher nur Hilfsangelegenheiten wie die Vollstreckung von Anordnungen oder die Sicherstellung von Dokumenten im Namen der Sonderstaatsanwaltschaft und der Sonderkammern durchführen.

Drittens wird das Haftzentrum für Angeklagte der Sonderstaatsanwaltschaft nicht im Kosovo, sondern in den Niederlanden sein. Es wird einen Beamten geben, der für die Leitung und Verwaltung der Funktion und der Hafteinrichtungen für die Spezialkammern verantwortlich ist, während die Haftbeamten die Befugnis und Verantwortung haben, die Befugnisse auszuüben, die den Beamten des Justizvollzugszentrums des Kosovo gemäß der Gesetzgebung zustehen. Nach ihrer Freilassung werden Personen, die in Haftanstalten festgehalten werden, nicht in Den Haag entlassen, sondern als Häftlinge transportiert, bis sie an dem Ort ankommen, an dem sie ursprünglich festgehalten wurden.

Nicht zuletzt werden verurteilte Personen ihre Haftstrafen nicht im Kosovo verbüßen, sondern in Ländern, die vom Präsidenten der Fachkammern benannt werden und die bereit sind, durch diesen Mechanismus verurteilte Personen aufzunehmen.

Geld, geld, geld – nicht sehr schön

Die Sonderkammern und die Sonderstaatsanwaltschaft werden von der Europäischen Union und nicht aus dem Haushalt des Kosovo finanziert. Sie sind vollständig außerhalb des öffentlichen Finanzmanagements und Rechnungswesens des Kosovo tätig und unterliegen als solche möglicherweise nicht der Prüfung durch das National Audit Office des Kosovo. Darüber hinaus müssen sie die Rechtsvorschriften des Kosovo in Bezug auf die öffentlichen Finanzen nicht einhalten.

Aber bei ersteren kommt es nicht nur auf die Mittel der Fachkammern und der Fachstaatsanwaltschaft an. Dazu gehören auch die Kosten der Verteidigung des Angeklagten, wie sie das Gesetz über den Rechtsschutz und die finanzielle Unterstützung potenzieller Angeklagter bei den Fachkammern vorsieht. Nach diesem Gesetz haben alle Angeklagten das Recht, Unterstützung zur Deckung der Verteidigungskosten und die Einschaltung eines unabhängigen, kompetenten und erfahrenen Anwalts zu beantragen, der aus dem Haushalt des Kosovo bezahlt wird.

Das Gesetz sieht auch alle notwendige finanzielle Unterstützung vor, die nahen Familienangehörigen von Personen, die mutmaßlicher Straftaten bei den Anhörungen der Sonderkammern beschuldigt werden, bereitgestellt werden muss, einschließlich Reisekosten, wenn die Anhörungen im Ausland stattfinden. Da die Anhörungen voraussichtlich ausschließlich in Den Haag stattfinden werden – trotz Bestimmungen, die vorsehen, dass sie im Kosovo oder anderswo abgehalten werden können – werden diese Reisekosten wahrscheinlich unter allen Umständen anfallen.

Noch ist unklar, wie die finanzielle Unterstützung von Familienangehörigen oder das Recht auf Entschädigung bei ungerechtfertigter Inhaftierung geregelt werden. Gemäß den Bestimmungen in den Artikeln 4 und 5 stehen die Chancen gut, dass diese Ausgaben aus dem Haushalt des Kosovo beglichen werden.

Besondere Ausnahmen

Trotz der Tatsache, dass die spezialisierte Justizinstitution für Vertriebene aus dem Kosovo innerhalb des kosovarischen Rechtsrahmens eingerichtet wurde, ist sie nicht ganz dasselbe wie andere Institutionen innerhalb des lokalen Systems. Beispielsweise werden die Fachkammern die Kapazität haben, Vereinbarungen und Abmachungen mit anderen Staaten und Körperschaften im Namen des Kosovo zu treffen. Diese Vereinbarungen zur justiziellen Zusammenarbeit müssen nicht von zwei Dritteln der Versammlung des Kosovo ratifiziert werden, wie es alle anderen internationalen Abkommen verlangen; es bedarf lediglich der Ratifizierung des Abkommens durch die Regierung des Kosovo.

Die Zuständigkeit der Fachkammern wird durch keine Amnestie eingeschränkt, die jemandem gemäß der Verfassung des Kosovo garantiert werden kann. Darüber hinaus unterliegen die Urteile der Sonderkammern keiner Form der Begnadigung, die nach dem lokalen System des Kosovo garantiert werden kann.

Außerdem werden der Gesamtheit der Sonderkammern und der Sonderstaatsanwaltschaft – einschließlich des Personals, der Dokumente und des Eigentums – die gleichen Immunitäten garantiert, die EULEX nach den Gesetzen des Kosovo genießt. Dies bedeutet, dass alle ihre Vermögenswerte immun gegen jede Form von Eingriffen der kosovarischen Behörden sind, einschließlich einfacher Durchsuchungen. Archive werden als separates Eigentum behandelt und außerhalb des Kosovo aufbewahrt. Und, was am wichtigsten ist, keine dieser Aufzeichnungen werden aus Datenschutz- und Sicherheitsgründen als öffentliche Dokumente angesehen und es besteht daher kein Recht auf Zugang zu ihnen.

Nach allen oben genannten Unternehmen wurden nun auch die Fachkammern und die Fachstaatsanwaltschaft formell eingerichtet. Das Gaststaatabkommen trat im Januar in Kraft, und 19 Richter wurden ernannt, der Sonderstaatsanwalt und der Präsident der Sonderkammern wurden ernannt.

Wir warten nun auf die Billigung der Verfahrens- und Beweisordnung durch die Richter der Fachkammern als wesentliches Dokument des Gerichts, das die Durchführung von Gerichtsverhandlungen vor den Fachkammern im Detail regelt; es folgen Informationen darüber, gegen wen die Anklage erhoben wird und wann die Anhörungen beginnen. Ab diesem Zeitpunkt wird voraussichtlich ein völlig neues Verfahrensnarrativ beginnen, das vorerst abzuwarten bleibt.

KAKO BOLJE SHVATITI KOSOVSKI “SPECIJALNI SUD”.

Autor Furtuna Sheremeti – 06.03.2017

Što su specijalistička vijeća i specijalistička državna odvjetništva?

Riječ “poseban sud” postala je prazna fraza na Kosovu u posljednje dvije godine. Čak i prije osnivanja Raseljene Specijalizirane Pravosudne Institucije Kosova – da joj damo zakonski naziv – počeli su izazivati ​​burne rasprave kako u medijima tako i u kosovskoj skupštini.

Upravo su brojne nesuglasice u skupštini onemogućile su u lipnju 2015. prvi pokušaj osnivanja “posebnog vijeća” i “specijalnog tužiteljstva” jer nije bilo dovoljno glasova za njihovo osnivanje. Nakon nešto više od dva mjeseca i uz malo suštinske rasprave, skupština je odobrila formiranje pravosudnog mehanizma koji je izazvao mnogo kontroverzi.

NO KOJI SU DETALJI U OVOM PROCESU JOŠ BILI ZANEMARI?

S obzirom na potrebu za dva pokušaja i veliki međunarodni pritisak da se potrebne ustavne promjene odobre u Skupštini, bilo je i emotivnih izraza o tome što ova nova struktura znači za novonastalu državnost Kosova.

Ali ono što se izgubilo u ovom procesu naprijed-nazad bili su detalji. Kakav je sastav Specijalističkih Komora i Specijalističkog Državnog Odvjetništva? Kako rade ? I što se mora dogoditi prije nego što doslovno krenu u pogon?

K2.0 rješava ova bitna pitanja kako bismo pronašli odgovore na ono što nas može čekati u sljedećih pet godina.

Kakve veze ima zakon s ovim problemom?

Sve je počelo izvješćem iz prosinca 2010.: “Nečovječno postupanje i trgovina organima na Kosovu”. Izvješće pripremljeno za Odbor za pravna pitanja Parlamentarne skupštine Vijeća Europe – poznatog po svom autoru Dicku Martyju – usvojila je Parlamentarna skupština u siječnju 2011. uz obrazloženje da su tijekom rata na Kosovu počinjeni teški zločini. Neposredno nakon što je izvješće odobreno, Misija EU za vladavinu prava na Kosovu osnovala je poseban istražni tim koji bi odmah počeo istraživati ​​pitanja iznesena u izvješću.

U travnju 2014. tadašnja Predsjednica Republike Kosovo Atifete Jahjaga razmijenila je pisma s visokom predstavnicom za vanjske poslove i sigurnost, a mjesec dana kasnije sporazum je ratificirala Skupština Kosova. Razmjena pisama tretirana je kao međunarodni sporazum i uključivala je obvezu Republike Kosovo da uspostavi specijalizirana vijeća i Ured Specijaliziranog Tužitelja u okviru kosovskog pravosudnog sustava.

Nedugo prije nego što je EULEX-ova radna skupina, kao rezultat dugogodišnjih istraga iza scene, u srpnju 2014 prvi put objavila. da su njihove istrage otkrile snažne dokaze koji bi im omogućili da podignu optužbe protiv nekih bivših visokih dužnosnika bivše Oslobodilačke Vojske Kosova u vezi s optužbama za zločine spomenute u izvješću Vijeća Europe.

U to vrijeme već su započele ozbiljne rasprave o usvajanju ustavnog okvira koji bi omogućio potpuno neovisan, nepristran i transparentan pravosudni mehanizam koji bi pružao sigurnost svjedocima u kaznenom postupku. Stoga je u kolovozu 2015. u Ustav Republike Kosovo uveden amandman br. 24 kako bi se napravio prostor za osnivanje posebnih komora i Ureda specijalnog tužitelja. U istom mjesecu, Zakon br. 05 / L-053 kojim se uspostavlja i regulira organizacija, funkcioniranje i nadležnost ovog novog mehanizma.

Gotovo godinu dana kasnije, u veljači 2016., Kosovo i Nizozemska potpisali su sporazum sa zemljom domaćinom. Sporazum je ovlastio nizozemske vlasti da započnu pripreme za specijalne komore i Ured Posebnog Tužitelja, koji će imati sjedište u Haagu. Zakon o specijaliziranim vijećima i Uredu Specijaliziranog Tužitelja također navodi da će te funkcije biti locirane na Kosovu i da u iznimnim slučajevima mogu biti locirane u nekoj drugoj zemlji ako je to u interesu pravilnog provođenja pravde.

Prema ustavnoj izmjeni iz kolovoza 2015., mandat Specijalističkih Komora i Posebnog Tužiteljstva traje pet godina, osim ako se ne objavi da je misija ranije završila.

NADZOR NAD SUDOVIMA KOSOVA IMAJU SPECIJALIZIRANE KOMORE.

Zakon o Specijalističkim Vijećima i Posebnom Tužiteljstvu ima ukupno devet poglavlja i sadrži 65 članaka s različitim odredbama i načelima; glavni su objašnjeni u nastavku.

Prvo, vijeća će biti pripojena svim razinama pravosudnog sustava na Kosovu, što znači da će Osnovni Sudovi, Prizivni Sud i Vrhovni Sud imati posebno vijeće koje će se baviti samo kaznenim djelima spomenutim u “Izvješću Dicka Martyja”. “. Ustavni Sud će imati i vijeće sastavljeno od tri suca. Svi suci u ovim vijećima bit će međunarodni i imenovat će ih šef misije EULEX-a, a ne Predsjednik Kosova kao što je uobičajeno u lokalnim procedurama.

Drugo, nadležnost Specijaliziranih Vijeća je vrlo važna, posebno s obzirom na nagađanja hoće li ta vijeća moći odlučivati ​​o slučajevima političkih ubojstava koji su se dogodili nakon rata. S tim u vezi, zakon je jasan i precizan – predviđa da su Posebna Vijeća nadležna samo za: zločine protiv čovječnosti i ratne zločine prema međunarodnom pravu; i zločini prema kosovskom zakonu koji se odnose na “Izvješće Dicka Martyja” i njegove tvrdnje o “ozbiljnim transnacionalnim i međunarodnim zločinima počinjenim tijekom i nakon sukoba na Kosovu”. Potonji je trebao biti predmet kriminalističke istrage od strane EULEX-ove radne skupine. Osim toga, zakon predviđa da je nadležnost ograničena na kaznena djela počinjena između 1. siječnja 1998. i 31. prosinca 2000. godine.

Ima tu nešto vrlo zanimljivo: zakon kaže da navodni zločini moraju početi ili su počinjeni na Kosovu da bi se njima bavila posebna vijeća. Pravno, ovo bi moglo imati zanimljive implikacije, jer znači da teritorijalna nadležnost nije samo unutar Kosova; riječ ‘započeto’ također može uključivati ​​zločine koji su mogli započeti na Kosovu i nastavljeni/završeni u drugoj zemlji kao što je Albanija.

Treće, specijalizirana vijeća su nadređena svim sudovima na Kosovu. To je jasno navedeno u skladu s usklađenom sudskom praksom u članku 10. Zakona. To znači da posebna vijeća i Ured Specijalnog Tužitelja mogu narediti prijenos postupka iz svoje nadležnosti sa bilo kojeg tužioca ili suda na teritoriji Kosova na Posebna Vijeća i Ured Specijalnog Tužitelja u bilo kojoj fazi istrage ili postupka. Tužiteljstvo ili sud trebaju sve spise u vezi sa traženim predmetom proslijediti Specijaliziranim Vijećima, budući da je nalog Specijaliziranih Vijeća o ustupanju konačan i obvezujući.

Specijalističko Državno Odvjetništvo je samostalna agencija za istraživanje i progon kaznenih djela iz djelokruga nadležnosti specijalističkih vijeća. Zakon također predviđa važne odredbe za to.

Prvo, Specijalizirano Tužiteljstvo ima isključivu nadležnost za istraživanje i procesuiranje osoba odgovornih za zločine iz nadležnosti Specijaliziranih Vijeća; potpuno je odvojen od svih agencija za provođenje zakona na Kosovu. Osim toga, Ured Posebnog Odvjetništva ima ovlasti preuzeti mandat i osoblje Radne skupine za posebne istrage, kao i ovlast tražiti pomoć od državnih agencija za svoje potrebe za nesmetano odvijanje njezina rada.

OSUĐENE OSOBE NEĆE DOŽIVJETI ZATVOR U KOSOVSKOM ZATVORU VEĆ U DRŽAVAMA KOJE JE IMENOVAO PREDSJEDNIK VJEŠTAČKE KOMORE.

Drugo, i što je najvažnije, Specijalno Tužiteljstvo ima vlastitu policiju, koja ima iste ovlasti i odgovornosti za izvršavanje ovlasti koje su zajamčene Policijskim Snagama Kosova kosovskim zakonom. Kosovska policija stoga može obavljati samo pomoćne poslove kao što su izvršenje naloga ili zapljena dokumenata u ime posebnog tužiteljstva i posebnih vijeća.

Treće, pritvorski centar za optužene Specijalnog Tužiteljstva neće biti na Kosovu, već u Nizozemskoj. Postojat će službenik koji je odgovoran za usmjeravanje i upravljanje funkcijom i pritvorskim objektima za Posebne Komore, dok će pritvorski službenici imati ovlasti i odgovornost za izvršavanje ovlasti koje su prema zakonu dodijeljene službenicima Kosovskog popravnog centra.

Nakon puštanja na slobodu, osobe koje se drže u pritvorskim centrima ne puštaju se u Haag, već se prevoze kao zarobljenici dok ne stignu na mjesto gdje su prvobitno držani.

Posljednje, ali ne i najmanje važno, osuđene osobe neće služiti kaznu na Kosovu, već u zemljama koje odredi predsjednik Specijaliziranih Komora koje su spremne primiti osuđene osobe kroz ovaj mehanizam.

Novac, novac, novac – nije baš lijepo

Posebna vijeća i Ured Posebnog Tužitelja financiraju se iz Europske unije, a ne iz proračuna Kosova. Djeluju u potpunosti izvan sustava upravljanja javnim financijama i računovodstva Kosova i kao takvi ne mogu biti podvrgnuti kontroli Državnog Ureda za Reviziju Kosova. Osim toga, ne moraju se pridržavati kosovskog zakonodavstva o javnim financijama.

No, u prvom slučaju nisu važni samo resursi Specijalističkih Komora i Specijalističkog Državnog Odvjetništva. U to su uključeni i troškovi obrane optuženika, predviđeni Zakonom o pravnoj zaštiti i novčana potpora potencijalnim optuženicima kod specijalističkih vijeća. Prema ovom zakonu, svi optuženici imaju pravo zatražiti pomoć za pokrivanje troškova obrane i uključivanje neovisnog, kompetentnog i iskusnog odvjetnika koji se plaća iz kosovskog proračuna.

Zakonom je također predviđena sva potrebna financijska pomoć koja se pruža članovima uže obitelji osoba optuženih za navodna kaznena djela na raspravama Posebne Komore, uključujući i putne troškove kada se rasprave održavaju u inozemstvu. Budući da se očekuje da će se saslušanja održati isključivo u Haagu – unatoč odredbama koje dopuštaju njihovo održavanje na Kosovu ili drugdje – ovi će putni troškovi vjerojatno nastati u svim okolnostima.

Još uvijek je nejasno kako će se regulirati financijska potpora članovima obitelji ili pravo na naknadu štete u slučaju neopravdanog pritvora. Prema odredbama članaka 4. i 5., postoji velika šansa da će ti troškovi biti pokriveni iz proračuna Kosova.

Posebne iznimke

Unatoč činjenici da je Raseljena Specijalizirana Pravosudna Institucija Kosova uspostavljena unutar kosovskog pravnog okvira, ona nije sasvim ista kao druge institucije unutar lokalnog sustava. Na primjer, Specijalizirane Komore imat će kapacitet za sklapanje sporazuma i razumijevanja s drugim državama i entitetima u ime Kosova. Ove sporazume o pravosudnoj suradnji ne moraju ratificirati dvije trećine Skupštine Kosova, kao što to zahtijevaju svi drugi međunarodni sporazumi; zahtijeva samo ratifikaciju sporazuma od strane vlade Kosova.

Nadležnost Specijaliziranih Komora nije ograničena nikakvom amnestijom koja se može jamčiti bilo kome prema Ustavu Kosova. Nadalje, presude Posebnih Vijeća ne podliježu nikakvom obliku pomilovanja, koje se može jamčiti prema kosovskom lokalnom sustavu.

Osim toga, cijelim Posebnim Komorama i Uredom Posebnog Tužiteljstva – uključujući osoblje, dokumente i imovinu – zajamčeni su isti imuniteti koje EULEX uživa prema zakonima Kosova. To znači da je sva njihova imovina imuna na bilo kakav oblik uplitanja kosovskih vlasti, uključujući jednostavne pretrage. Arhivi se tretiraju kao posebna imovina i čuvaju se izvan Kosova. I, što je najvažnije, niti jedna od ovih snimki se ne smatra javnim dokumentima iz razloga privatnosti i sigurnosti i stoga nema prava pristupa njima.

Nakon svih navedenih tvrtki, sada su i formalno ustrojene Specijalističke Komore i Specijalističko Državno Odvjetništvo. Sporazum s državom domaćinom stupio je na snagu u siječnju i imenovano je 19 sudaca, imenovani su Posebni Tužitelj i Predsjednik Posebnih Vijeća.

Sada čekamo odobrenje Poslovnika o postupku i dokazima od strane sudaca Specijaliziranih Vijeća kao bitnog dokumenta suda koji detaljno uređuje vođenje sudskih rasprava pred Specijaliziranim Vijećima; slijede informacije tko će biti optužen i kada će ročišta početi. Od te točke nadalje vjerojatno će započeti potpuno novi proceduralni narativ, što za sada ostaje za vidjeti.

O AUTORU

Furtuna Sheremeti završila je studij prava na Sveučilištu u Prištini. Također je magistrirala kriminologiju i kazneno pravosuđe na Sveučilištu Oxford, a trenutno je na doktorskom studiju državnog kriminala.

__________

Me 06.03.2017