Fahri Xharra, Gjakovë
Dashuria e pa fat dhe fatet tragjike të Ana Kareninës dhe Kontit Vronskit janë të njohura për ne nga leximi. Por a e dini se Leo Tolstoi e bazoi personazhin e Vronskit mbi ushtarin Nikola Rajevski i cili vdiq heroikisht duke luftuar për Serbinë?
Rejevski vdiq më 20 gusht 1876, afër fshatit Gornji Androvac afër Aleksinacit. Trupi i tij, para se të transferohej dhe varrosej në Ukrainë, u soll në Katedrale, ku i gjithë Beogradi i dha lamtumirën e fundit personazhit kryesor të klasikut rus dhe heroit nga fusha e betejës.
Interesant që si prototip për figuren e Vronskit kaTolstojit i ka shërbyer Nikolaj Rajevski i cili me të vërtete ka shërbyer si vullnetar në Luftë Ruso- turke dhe aty edhe ka vdekuar (“Zanimljivo je i to da je kao prototip za lik grofa Vronskog poslužio pukovnik Nikolaj Rajevski koji je zaista kao dobrovoljac učestvovao u Srpsko-turskom ratu i tamo poginuo. )
Nikolaj Rajevski –grof Vronski te Ana Karenina
(Nikolai Nikolaevich Raevsky (rusisht: Николай Никола́евич Раевский; Kerch, 5 nëntor 1839 – Gornji Adrovac, afër Aleksinac, 20 gusht 1876; sipas kalendarit të vjetër) ishte një kolonel rus dhe vullnetar serb (alias Vronski, rusisht: Beteja e Бпонский) Tashkent, misionar i Aleancës Gjithsllave (për Ballkanin dhe Serbinë) si dhe pjesëmarrës në luftën serbo-turke (1876) në betejën e Gornji Adrovac afër Aleksincit, ku edhe vdiq. )
(Николај Николајевич Рајевски (рус. Никола́й Никола́евич Рае́вский; Керч, 5. новембар 1839. — Горњи Адровац, код Алексинца, 20. август 1876; по старом календару) је био руски пуковник и српски добровољац (алијас Вронски, рус. Bpонский) учесник битке код Ташкента, мисионар Свесловенског савеза (за Балкан и Србију) као и учесник у Српско—турском рату (1876) у бици за Горњи Адровац код Алексинца где је и погинуо. Носилац је руских и српских одликовања (Таковски крст).)
Nikolaj Nikolajeviç Tolstoj
Gjatë periudhës së luftërave serbo-turke ( ruso- turke fxh ) , nga viti 1876 deri në vitin 1878, (Lufta Ruso-Turke e 1877-78 vuri Rusinë dhe Serbinë kundër Turqisë për autonominë për Bosnje dhe Hercegovinën. Rusia ishte fitimtare, por fitimet që arriti sipas Traktatit të San Stefanos (1878) u kufizuan nga Kongresi i Berlinit (1878), i imponuar nga Britania dhe Austro-Hungaria. ) një numër i madh ushtarësh vullnetarë nga Rusia u nisën drejt vendit tonë për të luftuar për lirinë dhe pavarësinë e Serbisë ( Ushtria ishtria ishte ruse, me ca vullnetar serb ). Një ditë, Nikola Rajevski, një kolonel kalorësie dhe oficer i shtabit të komandantit të përgjithshëm të ushtrisë Timok-Moravë, Mikhail Chernyayev, një anëtar i linjës së gjakut blu të famshëm rus dhe nipi i gjeneralit Rajevski, i cili udhëhoqi Baćušken kundër Napoleonit.
Kështu përfundon “Ana Karenina” dhe nisin ditët e fundit të Nikolla Rajevskit.
Tolstoi thotë në këtë roman: “… Pas aksidentit të Anna Kareninës, Vronsky nuk foli me askënd për gjashtë javë. Nëna e tij nuk u lejua ta linte vetëm. Ata hoqën gjithçka që ai mund të vriste … Zoti vetë dërgoi ne këtë luftë serbe. Vetëm të shkosh në fushën e betejës mund ta shpëtonte atë … ”
I arsimuar dhe i pasur, Rajevski vendosi të ndjekë traditën e gjakut të tij ushtarak. Ai lë pas një jetë komode dhe shkon në Serbi për të luftuar kundër turqve.
Rajevski ose Vronski, tregoi guxim të jashtëzakonshëm në fushën e betejës së Moraves, ku vdiq në moshën 36 vjeçare.
Thuhet se Rajevski, pak para vdekjes, ka drekuar dhe ka derdhur verë mbi ushqim . Pas kësaj ai shkoi në pozicion duke thënë fjalët e fundit: “Nëse unë vdes, lëre zemrën time në Serbi, dhe trupin tim transfero në Rusi”.
Kjo dëshirë e Rajevskit është realizuar. Fillimisht u varros në portën e manastirit të Shën Romanit afër Đunisit, por aty pushoi vetëm disa ditë, derisa nëna e tij Ana Mihajlova erdhi në Serbi.
Trupi i ushtarit Rajevski më pas u transferua në Beograd, më saktësisht në Katedrale. Aty me nderimet më të larta shtetërore u bë varrimi i Nikolla Rajevskit, ku përveç një numri të madh të qytetarëve, mori pjesë edhe princi Milan Obrenoviq. Trupi i ushtarit më pas u dërgua në fshatin Razumovska në Ukrainë, ku u varros në varrin familjar.
Në vendin ku Rajevski vdiq në Gornji Androvac në vitin 1903, u ndërtua Kisha e Trinisë së Shenjtë, e njohur gjerësisht si Kisha Ruse ose Kisha e Dashurisë. Nga ana e tij, rruga që të çon në hyrje të kishës është e stolisur me një rrugicë me pemë bliri që janë sjellë nga pasuria Rajevski në Ukrainë.
Të gjitha gazetat serbe të asaj kohe shkruanin për transferimin e eshtrave të heronjve nga Adrovac në Kiev. Italiani Giuseppe Barbanti, një avokat i ri që luftoi në Drina, shkruan për këtë në ditarin e tij “Garibaldi on the Drina 1876”:
“..Dje në mëngjes mora pjesë në varrimin e një koloneli të ri rus në fushën e betejës në Moravë, kur nëna ime erdhi posaçërisht për ta çuar atë edhe në Moskë. Kush nuk do ta dinte se për çfarë bëhej fjalë dhe kush jo, në ajo rrëmujë, shpesh kishte para vetes një figurë të pangushëllueshme gruaje, ndoshta për ta shijuar. Ishte si një ceremoni e vërtetë, kapele ushtarëve nga rojet me kapele shërbyesish me uniforma të përditshme, civilë e fshatarë të panumërt nga të gjithë epokave, disa prej të cilëve mbanin flamuj dhe spërkatën lule, të tjerë ecnin në heshtje dhe ulnin kokat, të tjerët kënduan përsëri me mijëra tone e kushedi sa gjuhë, Ishte një përzierje e pacaktuar ngushëllimesh, gëzimi, solemniteti, diçka e çuditshme, e pazakontë, dhe ndoshta përfaqësonte ndjenjat e vërteta të asaj mase popullore ndaj dëshmorit të lirisë serbe dhe faljen e atij fatkeqi. dhe mirënjohjen që populli i shprehu në një mijë mënyra zemrës së saj të plagosur… Kufoma mbahej vazhdimisht e zbuluar… Kur mbaroi varrimi, meqë isha i zymtë, shkova të shikoja kalanë…
Kronisti i vjenezit “Zora” në numrin e shtatorit të shtatorit 1876 ka shënuar se: “…nga 4 deri më 5 shtator, trupi i tij shtrihej në kishën katedrale të Beogradit, ku erdhi edhe nëna e tij Ana,. Për të ndjerin u mbajt një përkujtim solemn, në të cilin Mitropoliti mbajti një fjalim të bukur dhe rreth orës 17:00 trupi i tij u përcoll në mënyrë më solemne në anije, me Mitropolitin vepruan 24 priftërinj.
Kështu i detyrohej Beogradi heroit nga Adrovac, kolonel Rajovskit apo Vronskit, siç e njohim nga romani i Tolstoit “Ana Karenina”.
Referencat :
-Вронски погинуо у Горњем Адровцу („Вечерње новости“, 3. август 2013)
( Vronski ka rënë ne Gornji Adrovac
-Рајевски издахнуо на рукама Нишлије („Јужне вести“, 17. фебруар 2014)
( Rajevski ka dhene shpirtë ne duart e një nishlije)
– Срце Вронског остало у Србији
( Zemra e Vronskit ka mbetur në Serbi )
-Погибија Аниног љубавника („Српско наслеђе“, бр. 3, 1998)
( Vdekja e dashnorit të Ana Karenines )
Fahri Xharra, Gjakovë më 13.03.22
