Don Lush GJERGJI, Prishtinë
TEOLOGJIA E KRYQIT
Teologjia e kryqit na dhuron gjashtë porositë e tija nga “katedra” e kryqit, si një lloj testamenti për ne, si “Ungjilli në miniaturë”, që dëshmon se Jezusi ishte i dëgjueshëm deri në vdekje në kryq. Ndoshta përpos dëgjueshmërisë ndaj Atit, planit të shëlbimit, duke theksuar dashurinë e tij për ne dhe për shëlbimin tonë.
Teologjia që ka zhvilluar Shën Pali rreth bashkëpunimit tonë me kryqin e Jezusit thekson një dimension tejet të rëndësishëm, përplotësimin e vuajtjeve të tija me bartjen e kryqeve tona, që ai e shpreh kështu: “në trupin tim çka u mungon mundimeve të Krishtit për Trupin e tij – Kishën” (Kol 1, 24).
S’ka kurrfarë dyshimi se mundimeve të Krishtit nuk u mungon asgjë, se vdekja e tij në kryq, është flija më e përsosur, burim jete dhe shëlbimi. Theksi është te pjesëmarrja jonë në këto mundime shëlbimpruese, dhe aspekti i dytë, “për Trupin e tij – Kishën” , që dmth. se Kisha është Trupi mistik e Jezu Krishtit dhe se ne, po ashtu, jemi gjymtyrët e këtij Trupi.
Të meditojmë shkurtimisht për fjalët, porositë, qëndrimet e Jezu Krishtit nga kryqi.
“Eli, Eli, lama sabakthani!” që d. m. th.: ”Hyji im, Hyji im! Përse hoqe dorë prej meje!” (Mt 27, 46).
Në këtë klithje të thellë dhe nga zemra, që është përsëritje nga klithja e “Njeriut të vuajtjes” së Besëlidhjes së Re, Jezusi e ka shprehur peshën, barrën, tmerrin e mëkatit që Ai e kishte marrë mbi vete, e si pasojë e kësaj përkohësisht “vetminë”, braktisjen, humnerën e largësisë mes Atij dhe Atit, si dhe dëbimin dhe përjashtimin e mbarë njerëzimit.
Drama e kryqit të Jezu Krishtit është drama e së keqes dhe mëkatit, Djallit dhe vdekjes, që Jezusi e përballon me guxim, përkushtim, nënshtrim, dëgjesë, mbi të gjitha me dashuri.
Ja edhe shqyrtimi i parë për ne: kur jemi apo ndihemi të dëbuar dhe të vetmuar, kur na duket se qielli heshtë dhe nuk na dëgjon, ndërsa toka vëlon dhe na asgjëson, si reagojmë ne, kujt i drejtohemi, prej kujt presim ngushëllim, përkrahje, shëlbim?
“Të bie ndër mend për mua Jezus, kur të arrish në Mbretërinë tënde!” . E Jezusi i tha: “Për të vërtetë po të them: sot do të jesh me mua në parriz” (Lk 23, 42-43).
Cubi i penduar pati fuqi para se të vdiste, t’i drejtohej Jezusit të kryqëzuar si ai, ta pranonte fajin dhe dënimin e merituar për vdekje me kryqëzim, por mbi të gjitha pati pendim të thellë për jetën tashmë të dështuar, mbi të gjitha pati besim në Jezusin dhe në Mbretërinë e tij. Nga këto rrethana ai iu lut që ta falte, ta përkujtonte dhe pranonte në Mbretërinë e tij.
Dhe ndodhi mrekullia. Jezusi jo vetëm që e fali, por i premton parajsën aty për aty, sot, tash, fill pas vdekjes së përkohshme dhe trupore, do të jenë së bashku në lumturinë e amshuar.
Mëkati gjithmonë është dobësi, mashtrim, premtim i kotë dhe i rrejshëm, utopi lumturie, kurth djallëzore, dobësi, rrëshqitje… Pranimi i mëkatit dhe pendimi janë trimëri, guxim, përcaktim për risi, për falje dhe pajtim, shenjë që besojmë në mëshirën dhe dashurinë e Zotit dhe presim jetën e pasosur.
Shembulli i cubit të penduar dëshmon se Zoti kurrë nuk “lodhet” në falje dhe në dashuri për njeriun e penduar, se mëshira e tij është shumë më e madhe dhe më e fortë se dobësia dhe mëkatësia e njeriut.
“O Atë, në duart e tua po e dorëzoj shpirtin tim!” (Lk 23, 46).
Kjo porosi e Jezusit nga kryqi dëshmon edhe një herë dorëzimin e plotë dhe të qetë, të sigurt, në duart e Atit, që me fjalë tjera domethënë tërë jeta e tij nuk ishte asgjë tjetër përpos zbatim i planit dhe vullnetit të Atit për shëlbimin e mbarë njerëzimit.
Ne shpesh gjendemi në tundime dhe sprova të vështira për ta vlerësuar jetën dhe veprimtarinë tonë, si dhe atë të të tjerëve. Na mundojnë dhe shqetësojnë shumë pikëpyetje: a kam jetuar si duhet, mirë, me përkushtim dhe dashuri, apo ndoshta kam pasur shumë lëshime, gabime, dobësi? Çka thonë të tjerët për mua dhe unë për të tjerët? Çka do të thotë Zoti për mua, për të tjerët?
Vërja në “duart të Atit” jo vetëm në mbarim të shtegtimit tonë tokësor, por gjithnjë, është qëndrim i Krishtit, pra, i krishterë, që duhet ta kemi në mend dhe në zemër.
“Kam etje!” (Gjn 19, 28).
Etje e Jezu Krishtit ishte fizike dhe shpirtërore. Fizike, sepse tashmë Ai ishte i stërlodhur, i djerësitur dhe përgjakur, pra, trupi i tij “digjej” nga etja, lodhja, molisja, drama e kryqëzimit.
Lodhja, gjakderdhja e madhe, të rrahurit e zemrës së shpejti, kanë shkaktuar një etje trupore apo fiziologjike të jashtëzakonshme, bile edhe humbjen e vetëdijes. Mirëpo Jezusi është i vetëdijshëm se po kryehej flijimi, dhurimi, vdekja shëlbimpruese dhe shi për këtë klithi: Kam etje! A e heton, dëgjon, pranon dhe zbaton ti këtë ftesë, udhëzim, frymëzim?
Etja e brendshme ishte edhe më e madhe për ne, për dashurinë tonë, për pendimin tonë, përfundimisht për shëlbimin tonë. Këtë etje shpirtërore Ai e ka shprehur edhe në uratën e madhe “Ati ynë”, ku thekson: ardhtë mbretëria jote, u bëftë vullnesa jote…
Kjo është pa dyshim edhe paralajmërimi i pagëzimit, rrjedhja e ujit dhe gjakut të fundit nga zemra e Tij e shporuar, si simbol, paralajmërim dhe garanci për burimin e shëlbimit tonë.
Shpirtëror, sepse edhe më shumë kishte dhe ka etje për ne, për pendimin tonë, për vepra të mira, për bashkëpunim me kryqin dhe ngjalljen e tij, për shëlbimin dhe jetën tonë të pasosur.
“Kam etje” është motoja që e Lumja Nëna Tereze e ka zgjedhur për çdo kapelë për “Misionaret e Dashurisë”, për ta dëshmuar etjen e Jezusit për dashurinë tonë, për ta zgjuar dhe aktivizuar etjen tonë për Krishtin – Dashuri dhe për Vëllain – Njeri.
Ja si shkruante Shën Nëna Tereze për këtë ndodhi biblike: “Etja e Jezu Krishtit për ne është shpirti dhe zemra e Misionareve të Dashurisë, që dmth. etja e zemrës së Jezusit për të varfër. Ja burimi i vetëm i tërë jetës sonë… Ta shuajmë etjen e Jezusit në mesin tonë, kjo është arsyeja e vetme e jetës dhe objektivi i veprimit tonë. A mund të themi edhe ne këtë, që kjo është arsyeja e vetme e jetës sonë: Dashuria?”.
“Gjithçka u krye! Uli kryet e dha shpirt” (Gjn 19, 30)
Rrumbullakësim i mrekullueshëm dhe tejet dramatik i jetës tokësore të Jezu Krishtit.
Askush prej nesh nuk e di kur dhe si do të përfundojë jeta jonë tokësore. Mirëpo i krishteri një gjë e di, beson: tërësia e jetës, pra, edhe vdekja, kalimi në amshim, amshimi, është në dorën e Zotit. Mu për këtë jeton me fe dhe me dashuri dhe pret i qetë kalimin në amshim, apo si thoshte Shën Nëna Tereze “kthimin në shtëpinë e Atit”.
Ofrimi i vuajtjes, dhembjes, jetës dhe vdekjes Zotit ka kuptim vetëm si shprehje dashurie dhe flijimi – dhurimi. Përse? Sepse vetëm dashuria është kuptimi i plotë i çdo gjëje, pra, edhe i vuajtjes, vdekjes, dhe ajo – Dashuria, Zoti na shëlbon nëpërmjet kryqit, me Dashuri (krh. Mk 7, 37).
Në këtë kontekst mund të pohojmë edhe kështu: përshpirtëria është kthimi i brendshëm dhe i thellë i qenies apo natyrës sonë njerëzore kah Zoti. Kjo lind shpesh në raste të sfidave, vuajtjeve, sëmundjeve, mangësive, që na ndihmojnë që ta kuptojmë sa më mirë kuptimin e jetës.
Rritja shpirtërore është rrugëtimi ynë kah Zoti. Nga vështirësitë lind nevoja për të ecur përpara, për të luftuar, për t’u thelluar në meditime, adhurime, uratë, pendesë…
Dëshira për të ndryshuar, për t’u përmirësuar, për t’u shenjtëruar, është hapi i parë, nisja drejt shenjtërisë. Dëshira për ta dashur Zotin dhe të afërmin, çdo njeri, është fillimi i zbatimit të shenjtërisë.
Kjo dëshirë konkretizohet në kërkimin, pranimin dhe zbatimin e vullnetit të Zotit, duke pranuar po ashtu edhe lëshimet, gabimet, mëkatet tona, si dhe ndihmën e Zotit dhe të njeriut, të bashkësisë së krishterë.
Përshpirtëria e vuajtjes dhe kryqit është një “kanal” i privilegjuar për komunikim me vetveten, që na aftëson të komunikojmë me Zotin, burimin e jetës dhe të shëlbimit, dhe me të afërmin tonë.
Shën Nëna Tereze thoshte: “Hapi i parë drejt shenjtërisë është dëshira për shenjtëri, për t’i përngjarë Jezusit në gjithçka, sidomos në vuajtje dhe në dashuri”.
Bruxelles, 27 mars 2022, Bashkësia Shqiptare Katolike
KRESHMET – KOHË URATE, FLIJIMI DHE BAMIRËSIE
Emërtimi i Kreshmeve rrjedh nga fjala latine – quadragesima – e dyzeta – kreshmet, “koha prej shtatë javësh para Pashkëve, kur besimtarët e krishterë nuk hanë mish e bulmet” (Mikel Ndrecaj, Fjalor fjalësh e shprehjesh të huaja, Rilindja, 1986, fq. 414).
Prejardhja e Kreshmeve, si përvojë fetare, shpirtërore, flijuese dhe dhuruese, por edhe si rast falënderimi ndaj Zotit për veprën e shëlbimit – mundimin, vdekjen dhe ngjalljen e Jezu Krishtit për ne dhe për shëlbimin tonë, dhe bamirësie ndaj të afërmit, është mjaft e lashtë, do të thoja qysh nga koha apostolike.
Qëllimet kryesore ishin dy:
- së pari kujtimi i gjallë dhe veprues në veprën e shëlbimit, si dhe pjesëmarrja e besimtarëve në mundimin, vdekjen dhe ngjalljen e Krishtit nëpërmjet uratës, flijimit dhe bamirësisë;
- kujtimi dhe nderimi ndaj martirëve dhe martirizimit të krishterëve të parë, të cilët sipas shembullit të Jezusit e flijuan edhe jetën për dashuri ndaj Zotit dhe ndaj të afërmit.
Kjo ishte njëkohësisht edhe përgatitje e afërt, “teknike” për Pashkët e krishtera, për kremtimin e ngjalljes së Jezu Krishtit, si ngjarja më e rendësishme dhe vendimtare për çdo njeri, fitore përfundimtare ndaj Djallit, mëkatit dhe vdekjes, dhe në prizmën afatgjate të shëlbimit, shtegtimit kah Pashkët e amshura, kalimit në amshim.
Dyzetë ditët kanë traditë dhe mbëshetje biblike:
- Moisiu agjëroi për 40 ditë para se ta merrte Ligjin e Zotit për popullin e zgjedhur (Lexo: Dal 24, 12-17);
- Israelitët për dyzet vjet udhëtuan nëpër shkretetirë dhe ngrënën manën, para se të vinin në tokën e premtuar, në Kanaan (Lexo: Dal 16, 35);
- Edhe Jezusi ka agjëruar për 40 ditë para se ta fillonte jetën dhe veprimtarinë botore për shëlbimin e mbarë njerëzimit (Lexo: Mt 4, 2; Mk 1, 12-13; Lk 4, 1, 13).
- Apostulli Pali e ndërlidh veprën e shëlbimit edhe me pjesëmarrjen dhe vuajtjet tona të tanishme në perspektivën e shëlbimit tonë duke shkruar kështu: “Në të vërtetë, unë mendoj se të gjitha vuajtjet e tanishme nuk janë të denja të krahasohen me lumturinë e ardhshme që do të zbulohet në ne” (Rom 8, 18).
Mënyrat më të përshtatshme për këtë pjesëmarrje janë: URATA, PENDESA ose FLIJIMI dhe BAMIRËSIA.
URATA – si kërkim i vazhdueshëm dhe besnik i pranisë dhe dashurisë së Zotit në jetën tonë. Prandaj urata e vërtetë e krishterë lind në thellësinë e jetës, zemrës, ndërgjegjes, përfshinë tërë qenien tonë njerëzore, buron nga feja, malli dhe dashuria për Zotin, dhe shprehet nëpërmjet dashurisë, si kanali më i sigurtë i takimit, afrimit dhe bashkimit mes njeriut dhe Zotit. Mu për këtë urtia e vjetër e krishterë thotë kështu: Kush di të lutet, di edhe të jetojë.
Urata thënë figurativisht është “frymëmarrja” e shpirtit, ne na afron dhe bashkon me Zotin, parakusht ky që të jemi afër dhe bashkë edhe me njëri-tjetrin.
Një ndër uratët më të përshtatshme gjatë Kreshmeve është Udha e Kryqit, ku meditojmë dhe përcjellim mundimet e Krishtit për ne dhe për shëlbimin tonë, si dhe i bashkangjesim vuajtjet, pësimet, kryqet tona me mundimet e Krishtit.
PENDESA – kur diçka lirisht dhe vullnetarisht ia mohojmë vetvetes, si për shembull në ushqim, në pije, në gjëra tjera që na pëlqejnë, për ta ushtruar vullnetin, lirinë dhe përgjegjësinë. Por pendesë është edhe bartja apo pranimi i vujatjeve trupore apo shpirtërore, me motivimin bazë: Me Krishtin, për Krishtin dhe nëpër Krishtin, si pjesëmarrës në dhembjet dhe pësimet e Tija për shëlbimin e mbarë njerëzimit.
Ky motivim dhe paraqitje mund të shprehet edhe kështu: pranimi dhe zbatimi i vullnetit të Zotit në gjëra që nuk më pëlqejnë, janë të vëshira, të rënda, të mundimshme, që shprehin vuajtjen jo më vetëm të pësuar, por edhe të motivuar dhe të paraqitur Zotit.
BAMIRËSIA – si ndjenjë e falënderimit për të gjitha dhuratat që i marrim prej Zotit, duke u nisur prej jetës, fesë, Kishës, sakramenteve, shëndetit, kohës, aftësive, miqve dhe dashamirëve…
Bamirësia nëpërmjet fesë është shprehje dashuria ndaj Krishtit, të cilin e shohim, njohim, duam, shërbejmë, ndihmojmë në të afërmin nevojtar, të sëmurë, të vetmuar, ashtu siç ka bërë gjatë tërë jetës e Lumja Nëna Nereze.
Këto tri rrugë apo drejtime jetësore na ndihmojnë dhe frymëzojnë për jetën e krishterë me dëshmi konkrete në përditshmerinë tonë. Urata pastron mendjen dhe zemrën, hap horizonte. Kryqi na aftëson për bashkëndarje dhe solidaritet me ata që janë të goditur nga dhembja, pësimi, sprova, vështirësia. Bamirësia konkretizon frymëzimet e uratës dhe lehtësimin e kryqit, siç bëri Simoni nga Cirena, apo Veronika, duke i ndihmuar Jezusit në agoninë e mundimit dhe të vdekjes së tij në kryq për ne.
Jezusi vuajtjes, pësimit, mundimit, pendesës, fljimit ia dha një doemthënie tërësisht të re, sepse Ai vullnetarisht, me dashuri dhe për dashuri vuajti qysh prej lindjes në shpellën e Betlehemit, jetoi plotësisht në varfëri, dhe së fundi vdiq në kryq mes dy hajnave, qe varrosur në një varr të huaj.
Kryqëzimi ishte dënimi më i rrebtë në kohën romake, dhe çka është edhe më keq, dukej dhe interpretohej si çmenduri për paganët, si shkandull për hebrenjët, ndërsa për ne të krishterët është i vetmi burim i shëlbimit (krhs. 1 Kor 1, 25).
Vdekja e tij në kryq është burim jete, falje, pajtimi, siguri shëlbimi dhe ngjallje për të gjithë (krhs. 1 Kor 15, 3), sepse ai vdiq për mëkatet tona, sipas paralajmërimit të Shkrimit Shenjt. Nga vdekja dhe ngjallja e Jezu Krishtit lindi jeta dhe ringjallja, bota e re dhe njeriu i ri, si teologjia e kryqit, e vetmja përgjegjje konkrete dhe kuptimplote në shumë pse-he të mbarë njerëzimit.
Kryqi i Krishtit ka dy dimensione, vertikale dhe horizontale:
- Vertikale: Ati e ka dërguar në botë për flijim dhe për shëlbim të tërë njerëzimit, dhe Biri i tij, Jezu Krishti, këtë e ka zbatuar me përpikëri dhe me dashuri – lidhja e Jezusit me Atin dhe me Shpirtin Shenjt dhe dërgimi i tij në botë;
* Horizontale: Jezu Krishti këtë e bëri për ne dhe për shëlbimin tonë, atëherë pa ne, por tani së bashku me ne, që nëpërmjet kryqeve dhe flijimeve tona tona të jemi pjesëmarrës në vdekjen e tij, si parakusht për pjesëmarrje edhe në ngjallje, në veprën e shëlbimit.
Kështu ndërlidhet dhe gërshetohet në mënyrë të mrekullueshme hyjnorja dhe njerëzorja, dhe duke u flijuar për të tjerët, ne në të tjerër e shohim, njohim, duam dhe shërbejmë vetë JEZU KRISHTIN të pranishëm në çdo njeri, në veçanti në ata që vuajnë dhe pësojnë jetën (Lexo dhe medito: Mt 25, 31-46).
Këtë shembëll feje dhe dashurie e dëshmoi anekënd botës e Lumja Nëna jonë Tereze, e cila thoshte kështu: “Unë jam më e lumtura në botë, sepse 24 orë në ditë jetoj me Jezusin dhe për Jezusin, me Njeriun dhe për Njeriun”.
Flijimi dhe dhurimi me dashuri dhe për dashuri është një mundësi e madhërishme që ta duam, nderojmë dhe dashurojmë Zotin nëpërmjet njeriut, dhe njeriun nëpërmes Zotit.
Ja, pra, pendesa apo flijimi ynë që qenësisht na lidh me Zotin dhe me të afërmin, na bënë të lumtur dhe të hareshëm në këtë jetë dhe botë, dhe çka ështe edhe më e rëndësishme, na siguron pavdekësinë-amshimin e lumtur.
