Enela Shehu Markja
Dashuria kalon nëpërmjet sotmakut – thotë populli – dhe me këtë shprehje nuk flas vetëm për dashurinë e një cifti dhe në familje, por për shumë dashuri. Ne duam një vënd, zonë, kranhinë, shtëpi, restourant, bujtinë shumë më tepër nëse ato kanë një guzhinë të shijshme, të vecantë, traditionale, moderne, gatuar me produktet e zonës, që na mbetet në mendje dhe sa herë ë kujtojmë goja na lëshon lëng.
Shpesh herë më pyesin miqtë e mi gjermanë, se cfarë gatuajmë me dëshirë ne shqiptarët, cfarë është spezifilke për guzhinën tonë? C‘është kjo pyetje – mendoj unë dhe mendja më shkon tek italinatët me pizza dhe pasta, francezët me baguette, spanjollët me paella, etc, etc. Po ne – filloj të vras mendjen unë për dicka tipike shqiptare…
Guzhina është traditë. Ne jemi cfarë hajmë.
Përgjatë rrjedhës së historisë tonë, pushtimet, rregjimet, fqinjët, lëvizjet demografike të gjithë këto faktorë kanë lënë gjurmë të theksuara në mënyren e gatimit. Shprehja e shumë përdorur se guzhina shqiptare është diku „mes Orient dhe Oxident“ tregon një përgjasje, ose më mirë përthithje kulturash në arenen Ballkanike.
Të gjithë vëndet e Gadishullit Ballkanik kanë të njëjtën klimë, reliev, rriten të njëjtat bimë, pemë, e deri diku kanë të njëjtën shije e megjithatë ato kanë vecoritë e nuancat e tyre autoktone.
Ashtu si veshjet tona kombëtare ku nga format, ngjyrat, stofi, lulet dallohet zonat ose kranhinat të cilat ato i përkasin, ashtu dhe mënyra e gatimit është shumë specifike dhe karakterizon thelbësisht zonën ose kranhinën.
Gjatë viteve të socializmit guzhina jonë u tkur dhe morri formën e „tollonës“. Krijimin e kooperativave varfëroi popullsinë fshatar edhe dhe njëkohësisht tryezat tona.
Përgjatë tranzicionit dhe në vazhdimësi, lëvizjet e shqiptarëve nëpër botë ndikojnë dhe ndryshojnë mënyrën e gatimit, duke e pasuruar atë njëkohësisht.
Futja e elementëve të rinj, kombinimi i tradicinales me modernen, gatuar me produktet e këtij vëndi që është i bekuar me 300 ditë diell në vit, nuk e gjen në asnjë vënd tjetër më bukur se tek „Mullixhiu“.
Shumë kureshtare mbas botimit të librit „Guzhina e re shqiptare“ nga shtëpia e shtypit Suhrkamp në Gjermani si dhe vleresimet që pati libri në mediat gjermane, por gjithashtu rritur në një familje me shumë traditë e dashuri për guzhinen, ishte vizita tek Mullixhiu e domosdoshme.
Megjithëse paksa i fshehur Mullixhiu në katin përdhes të një ndërtese të re shumkateshe prane liqenit, pa shume drita e reklame, i thjesht dhe nga brënda veshur me dru si shtëpi mali, frekuentohej shumë, dhe më tepër nga turistet e huaj.
Menuja e qarte, e kuptueshme dhe sigurisht e vecantë.
Serviret sallatë me spinaq, bukë fiku dhe ftua marinuar mrekullueshëm me erëza mali dhe zbukuruar me thërrime djathi. Petkat, Jufkat, Dromsat dhe Rosnicat pasi skuqen, sherbehen me zarzavate, fruta pylli ose me mish shpendësh.
Sigurisht që nuk mungon mishi i vicit, kecit, gicit, qingjit kavardisur me erëza dhe kumbulla dhe shoqëruar me zarzavate.
Boza, lëngu i sheges dhe kallmeti i vendit zbukuronin tavolinen…
…harrova qumështorin me safran.
Prodhimet tona bujqësore dhe blektorale, përpunuar sipas traditës shumë shekullore, zbukuruar me mikpritjen dhe bujarine shqiptare, është ajo që vizitorët kërkojnë dhe gjejnë tek Mullixhiu dhe jo vetëm aty.
Ngritja e Bujtinave ne kodrat përreth Tiranës dhe në zonat turistike rurale, bazuar mbi vecoritë e përmendura më lart, rikthejnë tek vizitorët ushqimin tradicional pregatitur me shumë kohë (Slow Food), përkujdejse dhe dashuri nga amvisat e Bujtinave.
Atë mbrëmje tek Mullixhiu pata një bisede shumë interesante me Nikolin Kolën, mbi explorimin e vëllezerve Kola të guzhinës traditionale ndër të gjitha krahinat mbarëshqiptare, si dhe projeket që planifikojne ne aktivizimin e amvisave në zonat rurale.
Atë mesnate Nikolini do të prezantonte artin e guzhines tradicionale shqiptare online per Food and Drink Muesum në New York.
E vështirë te thuash vetëm nje gjellë tipike shqiptare – është e pamundur të përmbledhësh gjithë krahinat në një „Tenxhere“ por e mundur dhe e arritur është përmbledhja e Artit te guzhinës shqiptare ne një liber, ku tradita, modernja dhe estetika, marinaur me aromë mali – përbëjnë guzhinen e vjeter dhe te re shqiptare.
Kurioz të bën ky libër në cdo rast, jo vetem për përmbajtjen por dhe për Shqipërinë dhe jam shumë ë bindur, që ato që do ti shijojnë për herë të parë recetat e Mullixhiut, do t’ju rikthehen atyre përsëri e me siguri do të vizitojnë Shqipërinë.
Libri dhe restoranti hapin rrugë të reja për njohjen dhe imazhin e Shqipërise, këtë herë nëpërmjet Stomakut.
E vecanta e Mullixhiut dhe e Librit të tij, nuk qëndron vetëm tek Menuja e shtruar mbi tryezë, por shumë më tepër në profilizimin dhe identifikimin e guzhinës së vjetër dhe të re shqiptare dhe njohjes së saj në arenën nderkombëtare.
Nëse ju pyes Ju se cfarë është tipike shqiptare, cila do te ishte pergjigjja Juaj?
