Shkruan Dr. Besnik Rameti, Shkup
Manifestimi kulturor-shkencor “Drita e Gonxhes” (edicioni i dytë) filloi më 26 gusht në Shkup dhe në Prishtinë dhe përfundoi më 05 shtator 2022 në Shkup, Prishtinë dhe në Tiranë. Hapja solemne u bë në Sheshin qendror të Shkupit, mbi themelet e shtëpisë së lindjes së Nënës Tereze, me ç’rast u promovua nr. 1 revistës kulturore-shkencore “Drita e Gonxhës” dhe vazhdoi në ditët në vijim, me organizimin e aktiviteteve të veçanta, siç ishin prezantimi në Strugë i veprimtarisë hulumtuese-botuese të Departamentit për trashëgiminë e Gonxhe-Bojaxhiut-Nënës Tereze, Ora letrare, që u mbajt në Letnicë më 28 gusht, promovimi i librit “Letra të Gonxhe Bojaxhiut- Nënës Tereze”, të autorit Anton Nikë Berisha më 29 gusht, promovim i librit “Raportimet e shtypit zviceran mbi Nënën Tereze” të autorit Zef Noka, më 01 shtator, prezantimi në Selanik i veprimtarisë hulumtuese-botuese të Departamentit për trashëgiminë e Gonxhe-Bojaxhiut-Nënës Tereze më 03 shtator dhe më 05 shtator përmbyllja e manifestimit me ekspozitën e titulluar “E kam në zemër popullin tem shqiptar” që u organiyua n; Shkup, në Prishtinë dhe në Tiranë.
Ky manifestim, që përkoi me 112 vjetorin e lindjes dhe me 25 vjetorin e vdekjes së Nënës Tereze, pati në vetvete disa aspekte të punës së Departamentit për trashëgiminë e Gonxhe-Bojaxhiut-Nënës Tereze pranë ITSHKSH, ku spikat synim kryesor për t’ia prezantuar botës të panjohurat e figurës së Gonxhe Bojaxhiut dhe për të kompletuar njohuritë e munguara të publikut shqiptar me të panjohurat e Nënës Tereze nga autorë e vëzhgues të huaj.
Hapja solemne e edicionit të dytë të manifestimit “Drita e Gonxhes” në Shkup dhe në Prishtinë
Më 26.08.2022 në sheshin e Shkupit, aty ku është pllaka përkujtimore e vendlindjes së Nënës Terezë, u hap manifestimi kulturor-shkencor “Drita e Gonxhes”, që sivjet ia fillon si edicion i veçantë i organizuar nga Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve – Shkup.
Ceremonia filloi duke vendosur lule të freskëta mbi pllakën përkujtimore të Nënës Terezë. Me këtë rast lule vendosën delegacioni i Institutit, i përfaqësuar nga drejtori Dr. Skender Asani, delegacioni i Qeverisë së Republikës së Maqedonisë së Veriut – e përfaqësuar nga zëvendëskryeministri i parë, Artan Grubi, Universiteti “Nëna Terezë”, i përfaqësuar nga rektori, Akad. Izet Zeqiri, ambasadori i Republikës së Kosovës, z. Florian Qehaja, nga bashkësitë fetare – Kryetari i BFI-së, H. Shaqir ef. Fetahu, Don Lush Gjergji nga Ipeshkvia e Kosovës dhe z. Pepi Levi nga Bashkësia Hebraike e Maqedonisë së Veriut, si dhe drejtori i Shtëpisë Përkujtimore të Nënës Terezë, Naser Curri.
Pastaj filloi manifestimi, me ç‘rast fjalën e hapjes e pati drejtori i Institutit, Dr. Skender Asani, i cili me këtë rast tha: “Të merresh me jetën dhe veprën e Nënës Tereze, nuk është një punë thjeshtë rutinore, por është më tepër ballafaqim me të panjohurat që dalin gjatë depërtimit në botën e saj komplekse e shumëdimensionale. Sepse Nënë Tereza nuk ishte vetëm një bëmirëse, siç perceptohet gabimisht në një pjesë të opinionit publik, por ajo parasëgjithash ishte patentuese e një sistemi të veçantë të sjelljes dhe qasjes ndaj çështjeve të mprehta shpirtërore që askush tjetër nuk i trajtonte dhe nuk i njihte më mirë se ajo.”
“Sivjet kur po e organizojmë edicionin e dytë të manifestimit tradicional kulturor-shkencor “Drita e Gonxhes”, që përkon me 112 vjetorin e lindjes dhe 25 vjetorin e vdekjes së Nënës Tereze, kemi arritur të aktivizojmë një gamë të gjerë resursesh intelektuale e institucionale brenda dhe jashtë vendit tonë, sepse konsiderojmë se nuk mjafton të kesh në duar një kauzë të madhe humane e civilizuese siç është Nëna Tereze, por duhet edhe strategji konkrete për ta shndërruar këtë kauzë në një dioptri më të zgjeruar.”, përfundoi ai.
Pas tij të pranishmëve iu drejtua zëvendëskryeministri i parë i Qeverisë së Republikës së Maqedonisë së Veriut, Artan Grubi, i cili theksoi se: “Nuk është e rëndësishme sa është një popull i madh, por çfarë vlera të mëdha kultivon.”, duke aluduar se Nëna Terezë i takonte një populli të vogël, siç janë shqiptarët, por bëri emrin e madh në botë me veprën e saj.
Në cilësinë e biografit dhe përfaqësuesit të Ipeshkvisë së Kosovës, fjalë rasti pati edhe Don Lush Gjergji, i cili theksoi se: “Nëna Terezë nuk është vetëm e madhe, as nuk është vetëm bamirëse dhe vetëm humane. Ajo është imitimi më i mirë i njerëzores në botë. Prandaj, atë nuk duhet vetëm ta madhërojmë, por duhet edhe ta imitojmë”.
Kreyetari i Shoqatës “Shkupjania Nëna Terezë”, Dimçe Petrushevski, duke e përshëndetur shënimin e 112-vjetorit të lindjes, theksoi se “Ne të gjithë duhet ta ndjekim shembullin e dashurisë që e reflektonte Nëna Terezë”.
Si kryeredaktor i botimit “Drita e Gonxhes”, Emin Azemi, foli jo vetëm për personalitetin e Nënës Terezë, por edhe për edicionin e ri që i dedikohet pikërisht figurës së Nënës Terezë dhe do të jetë një botim i përvitshëm
I fundit foli drejtori i Shtëpisë Përkujtimore të Nënës Terezë, Naser Curri, i cili duke përkujtuar një ngjarje të një plaku të vetmuar në Australi, në dhomën e errët të të cilit Nëna Terezë e kishte ndezur një llambë, përcolli porosinë se Drita e Gonxhes nuk shuhet asnjëherë.
Ky manifestim po organizohet me rastin e 112-vjetorit të lindjes dhe 25-vjetorit të vdekjes së Gonxhe Bojaxhiut – Nënës Terezë.
Pas Shkupit, në të njëjtën ditë edhe në Prishtinë në prani të përfaqësuesve shpirtëror e kulturor, u mbajt edicioni i dytë i manifestimit kulturor-shkencor “DRITA E GONXHËS”, i cili do të vazhdojë deri më 5 shtator. Ky manifestim po mbahet në shenjë të përkujtimit të 112 vjetorit të lindjes dhe 25 vjetorit të vdekjes së Nënë Tereze. Drejtori i ITSHKSH, prof dr. Skender Asani, me këtë rast tha se të merresh me jetën dhe veprën e Nënës Tereze, nuk është një punë thjeshtë rutinore, por është më tepër ballafaqim me të panjohurat që dalin gjatë depërtimit në botën e saj komplekse e shumëdimensionale. Sepse Nënë Tereza, sipas tij, nuk ishte vetëm një bëmirëse, siç perceptohet gabimisht në një pjesë të opinionit publik, por ajo parasegjithash ishte patentuese e një sistemi të veçant të sjelljes dhe qasjes ndaj çështjeve të mprehta shpirtërore që askush tjetër nuk i trajtonte dhe nuk i njihte më mirë se ajo.
“Kjo është edhe arsyeja kryesore pse ne si Institut iu kemi rrekur ta trajtojmë këtë figurë në një plan pak a shumë më mikroskopik, duke nxjerrë nga thesari i saj shpirtëror e njerëzor margaritarët më të çmuar , me të cilët ajo stolisi veten dhe më shumë të tjerët. Ajo mbi të gjitha stolisi nocionin njeri në skëterrën e lakmive të pakufishme dhe vetëm ata që do të mund ta deshifrojnë këtë filozofi jetësore të Nënës Tereze, do ta kuptojnë se më e fuqishme se lakmia megjithatë është dashuria dhe ngrohtësia njerëzore. Nënë Tereza fali dashuri dhe ngrohtësi edhe në skutat më të ftofta të vetmisë së njerëzve, të cilët pasi u braktiksën nga rrethi i tyre ku jetonin u pranuan nga Nëna Tereze, me të gjitha sëmundjet, brengat dhe vështirësstë që i ka jeta”, tha Asani.
Mbi rëndësinë që ka figura e Nënës Tereze si model që duhet ndjekur, foli Don Lush Gjergji, i cili tha se secili nga ne duhet tç ngjasojmë kësaj gruaje të madhe, sepse ajo fali dashuri për të gjithë, edhe atëherë kur njerëzit kishin nevojë jo vetëm për bukë, por edhepër vëmednje dhe për ngrohtëi Duke u ndërlidhur me traditën e formimit të Gonxhe Bojaxhiu- Nënë Tereza, studiuesi dhe bashkëpunëtori i jashtëm i ITSHKH, Mehmet Prishtina, tha se Gonxhja u lind në Shkup aty ku e kaloi edhe rininë e hershme. Nga i ati Kolë Bojaxhiu ajo mori edukimin dhe respektin për tjetrin, ndikim ky që do të jetë prezent gjatë gjithë misionit të saj të shenjtë, nënvizoi ai.
“Familja Bojaxhiu në Shkup ishte derë e madhe, ku jo rrallë konak gjenin edhe figura të shquara kombëtare. Në mesin e tyre edhe Hasan Prishtina, i cili kishte qenë mysafir i shpeshte i Bojaxhinjve dhe sipas dëshmitarëve Gonxhja e vogël, që më vonë do të bëhet Nënë Tereza e famshme, qysh në moshën 3 vjeçare kishte qenë pjesë e atmosferës familjare ku kishte qenë prezent edhe Hasan Prishtina”, tha Mehmet Prishtina.
Prof.dr. Sadri Ramabaja potencoi faktin se Nëna Tereze paraqet kufirin ndarës në mes të një bote që lufon për progres dhe një bote që është kundër këtij progresi. Sipas tij, ITSHKSH po luan një rol iluminist në zhvillimin e kauzave kulturore që emërues të përbashkët kanë evropianizimin e ideve shqiptare.
Kryerdaktori i revitës DRITA E GONXHËS , Emin Azemi u shpreh se kjo revistë është pjesë e strategjisë për studimin dhe afirmimin e figurës së Nënës Tereze. Duke qenë e para e këtij lloji, tha ai, kjo revistë me një mënyrë është edhe organ i Departamentit për trashëgiminë e Gonxhe Bojaxhiut-Nënë Tereze dhe synon të sintetizojë mendimin intelektual e shpirtëror mbi këtë figurë të madhe, e cila doli nga Shkupi si shqiptare dhe u bë “pronë pa kombësi” e gjithë njerëzimit.
Në këtë revistë do të botohen shkrime autoriale dhe kontribute të veçanta nga jeta dhe vepra e Nënës Tere, duke lartësuar kështu në nivele më të larta standarde e valorizimit kritik mbi këtë emër të përveçëm të mbarë botës, nënvizoi Azemi.
Nesër në ditën e dytë të manifestimit kulturor-shkencor “DRITA E GONXHËS”, do të prezantohet në Strugë veprimtaria shkencore dhe hulumtuese e Departamentit për trashëgiminë e Gonxhe Bojaxhiut-Nënës Tereze , me ç’rast do të ndahen edhe disa mirënjohje për veprimtarët lokalë të kësaj komune.
Karvani i“Drits së Gonxhës” vazhdoi rrugëtimin në Strugë
Më 27 gusht 2022, karvani i Manifestimit shkencor –kulturor “Drita e Gonxhës” udhëtoi për në Strugë, me ç’rast para një auditoriumi të zgjedhur u prezantua strategjia e punës së Departamentit për trashëgiminë e Gonxhe Bojaxhiut – Nënës Tereze pranë ITSHKSH-së.Ky aktivitet u mbajt në bashkëpunim me Këshillin e komunës së Strugës, kurse kryetarja e këtij këshilli, Arbëresha Vlashi në emër të kryetarit Ramiz Merko dhe të anëtarëve të Këshillit komunal,shprehi kënaqësinë që ITSHKSH kishte zgjedhur pikërisht Strugën për të shpalosur ditën e dytë të edicionit të dytë të manifestimit “Drita e Gonxhës”.
Delegacioni i manifestimit “Drita e Gonxhës”, në përbërje të të cilit ishte edhe Don Lush Gjergji dhe Don Fatmir Koliqi, vizitoi edhe Myftinë e Strugës, me ç’rast u mirëprit nga myftiu Salim Sulejmani.
Koordinatori i këtij manifestimi dhe kryeredaktori i revistës “Drita e Gonxhës, Emin Azemi, pasi iu dëshiroi mirëseardhje të ftuarve, prezantoi shkurtimisht përmbajtjen dhe ecurinë e këtij manifestimi, duke potencuar që në të ardhmen edhe nga ky rajon pritet të ketë njerëz që do të përfshihen në projektet dhe studimet që do të jenë pjesë e revistës “Drita e Gonxhës”.
Struga si pjesë e gjeografisë kërkimore-shkencore paraqet një target mjaft të rëndësishëm në hartën e trashëgimisë shpirtërore të ITSHKSH-së, tha drejtori prof.dr. Skender Asani. Prandaj jo rastësisht, sipas tij, edhe në Strugë do të funksionojë Qendra e trashëgimisë kulturore e cila do të mbulojë një gamë të gjerë aktivitetesh kërkimore në Pellgun e Ohrit.
“Struga dhe strugantët historikisht kanë luajtur rol të rëndësishëm në proceset ndërgjegjësuese të popullit shqiptar, duke filluar nga periudha e pas LDB-së, në demonstrat e 68-tës dhe 81-shit deri te rezistencën e UÇK-së. Nga ky rajon kanë dalë personalitete të shquara, të cilët me atdhetarinë e tyre ndikuan në përshpejtimin e proceseve liridashëse e shtetndërtuese të shqiptarëve”, tha Asani.
Ai me këtë rast falemnideroi Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës, në krye me ministrin Jeton Shaqiri, i cili personasisht është angazhuar në faktorizimin institucional të ITSHKSH-së.
MASH ka mbështetur veprimtarinë shkencore e hulumtuese të ITSHKSH, tha ministri Shaqiri dhe sipas tij kjo i atribuohet kryesisht punës kreative të drejtorit Asani i cili shtë ndër të rrallët që dorëzon raporte konkrete për punët e kryera të Institutit. Ai pastaj foli për portretin moral e njerëzor të Nënës Tereze, duke potencuar se ajo vazhdon të ushtrojë ndikim në ndërgjegjet kolektive të njerëzve.
ITHKH sukseset e veta ia atribuon edhe miqëve e bashkëpunëtorëve të jashtëm, kontributi i të cilëve është mjaft i qenësishëm në procesin e verfikimit shkencor. Njëri prej tyre është edhe Don Lush Gjergji, i cili ka ndjekur hap pas hapi rritën dhe zhvillimin e ITSHKSH-së, duke qenë jo rrallë edhe konsultantat profesional për tema e çështje të caktuara. Ai shprehu kënaqësinë që ndodhet në Strugë, në një qytet i cili sipas tij, dëshmoi se ka zemër të madhe me njerëz të mrekullueshëm të cilët u treguan të gatshëm të sakrifikojnë për mbijetesën e vëllezërve e motrave nga Kosova kur ata kalonin momente të vështira gjatë viteve nëntëdhjetë.
Një popull që nxjerr nga gjiri i vet figura të mëdha, tha Izmit Nura, zv.drejtor i Agjensisë për Emigracion, e ka dyfish përgjegjësinë më të madhe, sepse në njërën anë duhet të ndjek modelin që përfaqëson ajo figurë, dhe në anën tjetër, duhet ta ruajë atë figurë nga trajtat e ndryshme të abuzimit, sepse jo rrallë ato edhe kepërdoren nga struktura të ndryshme konjukturale.
“Nëna Tereze për fat të mirë nuk mund të futet në asnjë kallëp që ia caktojnë të tjerët, sepse ajo veproi jashtë kornizave dhe jashtë kanoneve të shkruara e të pashkruara. Ajo kishte filozofinë e saj origjinale të të menduarit dhe vepruarit dhe si e tillë ajo ofroi mirësinë dhe butësinë njerëzore në komunkimin e përditshëm”, nënvizoi Nura.
Pjesë e këtij aktiviteti, ishte edhe atmosfera artistike që solli aktori Xhevat Limani, i cili për audiencën fali emocione pasi deklamoi disa vargje të shkruara nga Nëna Tereze.
Takimi me struganët përfundoi me ndarjen e mirënjohjes për Irfan Vlashin, një atdhetar dhe veprimtar i dalluar i këtij rajoni, me çka kontributi i tij nuk mund të mos ishte në fokusin e ITSHKSH-së.
Në Letnicë, poetët lexuan poezi për Nënën Tereze
Më 28 gusht 2022, Manifestimit kulturor-shkencor “Drita e Gonxhës”, tuboi disa poetë në Letnicë të Vitisë të cilët lexuan krijime letrare kushtuar Nën Terezës. Ora letrare u mbajt në Kishën e Letnicës, me ç’rast u shprehën edhe faleminderime për famullitarin e kësaj kishe, Don Marjan Demën, i cili ofroi mikëpritje dhe kushte që kjo orë letrare të mbahet në një atmosferë sa më dinjitoze.
Drejtori i ITSHKSH, prof.dr. Skender Asani, tha se kjo orë letrare po mbahet jo rastësisht në Letnicë, sepse pikërisht këtu Nëna Tereze e ka marrë dritën nga Zoti dhe bekimin për të qenë në shërbim të miqësisë dhe dashurisë botërore, duke e shndërruar Gonxhen shqiptare nga Shkupi në Nënën Tereze të botës.
Ora letrare u bë në bashkëpunim me Ars klubin letrar “Beqir Musliu” nga Gjilani dhe Shoqata e shkrimtarëve “Ramadan Musliu” nga Vitia.
I pranishëm në këtë manifestim ishte edhe Don Lush Gjergj, i cili tha se ideja për të organizuar këtë orë letrare pikërisht në Letnicë ndërlidhet me thirrjen që Nëna Tereze kishte marrë më 14 gusht 1928 për të qenë misionare e paqës dhe dashurisë.
Poetët që lexuan në këtë orë letrare erdhën nga disa rajone dhe përfaqësues të disa brezave, duke filluar nga Ibrahim Kadriu, Anton Nikë Berisha, Prend Buzhala e deri te Sabit Rrustemi, Sadete Tërnava, Gani Bytyçi, Nexhat Rexha, Ahmet Selmani, Alisa Bekteshi, Sarë Gjergji dhe Marigona Muja.
Udhëheqësi i kësaj ore letrare, Emin Azemi, në cilësinë e kryeredaktorit të revitës “Drita e Gonxhës” , duke u ndërlidhur me misionin e shenjtë të Nënës Tereze tha se përderisa astronautët për të shkuar në hapësirë iu nevoitet një stacion astronomik, Nën Tereza Letnicën e pati stacion prej ku u nisë në misionin e saj të shenjtë.
“Itaka që u përdor si metaforë poetike, për të gjithë ata që duan të kthehen aty ku kanë lindur, që nga Homeri e deri në ditët e sotme, në mendësinë e Nënën Tereze, kishte pësuar një përmbysje, sepse ajo jetën e saj nuk e përfundoi në vendlindjen e saj por në Kalkutë, ku edhe u bë pjesë e dhembjes dhe vetmisë, duke hequr dorë vullnetarisht nga kënaqësitë që sjell jeta në këmbim të shërbimit ndaj të tjerëve, ndaj të sëmurve dhe ndaj të vetmuarve”, tha Emin Azemi.
Ai në fund elaboroi edhe kuptimin e një toposi poetik, siç është El Dorado.
“Të gjithë e synojnë El Doradon, vendin e premtuar, për të realizuar ëndrrat e jetës, por vetëm N.Tereza u bë vet El Dorado për të tjerët, sepse vetëm ashtu ajo do të përmbushte qëllimin dhe vendimin që kishte marrë në Letnicë në natën e 15 gushtit të vitit 1928, për të të shkuar në mision për t’i përkushtuar tërësisht Zotit dhe shpëtimit të shpirtrave”, nënizoi Azemi.
ITSHKSH faleminderon Drejtorinë e Kulturës në Komunën e Vitisë, sidomos drejtorin Valmir Sahitin, për mbështetjen institucionale të kësaj ore letrare.
Anton Nikë Berisha solli 50 letrat e Nënës Tereze
Më 29 gusht 2022 në amfiteatrin e Shtëpisë muze “Nënë Tereza” në Shkup, ITSHKSH promovoi librin “Letra të Gonxhe Bojaxhiut – Nënë Terezes”, e autorit Anton Nikë Berisha. Ky libër është pjesë e veprimtarisë hulumtuese e shkencore të Departamentit për trashëgiminë e Gonxhe Bojaxhiut- Nëna Tereze dhe vjen në kuadër të manifestimit tradicional kulturor-shkencor “Drita e Gonxhë”.
Drejtori i Shtëpisë muze“Nënë Tereza” në Shkup, Naser Curri, foli për historikun e themelimit të kësaj shtëpie, duke shtuar se ajo tash më është shndërruar në qendër vizitash të shumta nga vendi dhe nga bota.
E veçanta e kësaj ngjarje që ndërlidhet me promovimin e librit “Letra të Gonxhe Bojaxhiut – Nënë Terezes”, e autorit Anton Nikë Berisha, është se ajo po mbahet mbi themelet e dikurshme të Kishës “Zemra e Krishtit” në Shkup, një epiqendër kjo e kujtesës kolektive për shqiptarët katolikë të Shkupit, tha drejtori i ITSHKSH-së, prof.dr. Skender Asani.
“Sot kur po iu kthehemi letrave të Nënë Tereze na kujtohet Gonxhja e fëmijërisë së hershme, e cila në brezat e sotëm transmeton krenari e dinjitet, por edhe kundërvënie ndaj përpjekjeve monstruoze për ta zhbërë këtë komunitet. ITSHKSH po e rikthen mozaikun e copëzuar të një memorie që po nxjerr në sipërfaqe strategjinë e rivlerësimit të trashëgimisë kulturore e shpirtërore të katolikëve shqiptarë, në krye me bojaxhinjtë e Shkupit”, nënvizoi Asani.
Redaktori i këtij libri, Emin Azemi, duke folur për rëndësinë që kanë letrat e Nënë Tereze, shtroi pyetjet: A ka mundur Nëna Tereze të mjaftohej me punët që ajo bëri në shërbim të njeriut dhe Hyjit, pa pasur nevojë të shkruaj letra? Çka e nxiti atë të shkruaj letra dhe pse ajo letrat i konsideronte si pjesë të misionit të saj të shjenjtë?
Përgjigjen më të mirë si duket e ka dhënë Kanti, , tha Azemi, i cili teksa zbërthen natyrën filozofike e letrare të letërkëmbimit, thoshte se ata që shkruajnë letra synojnë përjetësinë, sepse ata shkruajnë përtej caqeve të kohës së shkruesit.
“Edhe Nëna Tereze, siç mund ta vërejmë edhe në këto 50 letra të përzgjedhura me kujdes nga Anton N Berisha, doli përtej kohës kur i shkroi letrat, madje përtej hapësirës, sepse ajo vazhdon t’i thyej kufinjt kohor e hapësinor tash e në të ardhmen.
Nëse i bëjmë një zbërthim teorik natyrës së letërshkrimit do të vërejmë se më tepër sesa një letër drejtuar tjetrit, letërshkruesi ka nevojë të shkruaj fillimisht për vetveten dhe ia drejton vetvetes. Nëna Tereze shkoi përtej këtij postulati teorik, pasi që në letrat e saj gjejmë një shtytje të brendshme për të njësuar vetveten me shqetësimet dhe vuajtjet e tjetrit dhe ajo fundja këtë nuk e bënte pse kishte dëshirë, por pse nuk e ndiente veten të liruar shpirtërisht nëse nuk shprehte dashurinë e pazakonshme për Hyjin, e cila, siç e thotë edhe autori, provohet në mënyrë të pandërmjetme me dashurinë dhe me flijimin për njeriun”, nënizoi Emin Azemi.
Shkrimtari dhe artisti figurativ Gani Bytyçi tha se libri i Anton Nikë Berishës vjen si një thesar që mbart opusi i letrave të Nënë Tereze, duke veçuar me këtë rast letrën e fundit të cilën ajo e kishte shkruar sa ishte në shtratin e vdekje. Fuqia e porosisë së kësaj letre qëndron në faktin se Nëna Tereze edhe në minutat e fundit të jetës po mendonte për fatet e atyre që po i linte pas.
Studiuesi dhe shkrimtari Anton Nikë Berisha, duke folur në cilësinë e autorit tha se Nëna Tereze dëshmoi mishërimin e thellë të dashurisë dhe të flijimit të saj për të varfërit dhe të brakisurit, pa dallim se kush ishin dhe nga vinin.
“Prejardhjen e vet shqiptare Nëna e përmend në disa raste të veçanta. Kështu në letrën e 7 shkurtit të vitit 1947 drejtuar cardinal prefektit të Kongregatës së henjtë për beimtarët e romës, ku kërkonte lejen për të dale nga rendi i Loretos, të shekullarizohej, në mënyrë që të merrej vetëm me të varfërit e më të varfërve, me jetimët dhe me të gërbulurit, e përmend prejardhjen dhe emrin e vajzërisë. Në këtë letër, Nëna shkruante: “Kam hyrë në Institutin e së Lumes Mari Virgjër në tetorin e vitit 1928; më 1931 i kam bërë kushtet e para, ndërsa ato të pjekurisë më 1937 në Darjeeling. Punoj në Indi (Bengala) nga viti 1931. Jam e lindur shqiptare, por kam jetuar me prindërit e mi në Jugosllavi”, saktësoi Berisha.
Nëna Tereze në fokusin e shtypit zviceran
Në kuadër të manifestimit “Drita e Gonxhës” më 01 shtator në ITSHKSH u promovua libri “Raportimet e gazetave zvicerane për Nënë Terezën” (një udhëtim nëpër kohë) i autorit Zef Noka.
Drejtori i ITSHKSH, prof.dr. Skender Asani, tha se ky libër vjen si produkt i një pune përkushtuese të studiuesit Zef Noka, i cili pas një hulumtimi që ka bërë ka përzgjedhur shkrimet kryesore të gazetave zvicerane kushtuar Nënës Tereze. Ai tha se Zvicra, përpos si vend i njohuer me banka ku ruhen paratë e gjithë botës, ka ruajtur edhe një thesar të çmuar në saje të raportimeve që kanë bërë gazetat zvicernae për Nënë Tereze.
Nëna Tereze , para se të njihej nga vet shqiptarët, ajo u njoh e u nderua nga të tjerët. Në Shqipërinë komuniste ajo ishte një “mollë e ndaluar”, kurse në Jugosllavinë titiste, Nëna Tereze trajtohej si një jugosllave me “origjinë shqiptare”, tha recenzenti i librit, Emin Azemi, i cili vuri në dukje se të ndodhur në mes të këtyre dy ekstremeve, shqiptarët endej dhe këndej Drinit, kishin perceptime të ndryshme mbi Nënën Tereze dhe për rrjedhojë kjo u manifestua edhe në vitet pasuese, kur figura e saj, dikund –dikund lartësohej , dikund –dikund mohohej fare.
“Ky lavjerrës që lëvizte në mendësinë publike të shqiptarëve nuk kishte arritur të formojë një perceptim të qartë e objektiv mbi këtë figurë emblematike që shkonte përtej kufinjve kohor e hapësinor.
Nevoja për ta njohur më mirë dhe për të komunkuar me gjithë ata që Nënën Tereze e trajtuan si personazh kronikash e intervistash gazetareske, u shoqërua nga nj shtytje e brendshme e disa intelektualëve shqiptarë në diasporë të cilët vendosën ura komunkimi në mes të mediave të huaja dhe publikut shqiptar.
Në këtë dipotri duhet shikuar edhe librin “Raportimet e gazetave zvicerane për Nënë Terezën” (një udhëtim nëpër kohë) e autorit Zef Noka, i cili pas një hulumtimi disa vjeçar dhe duke qenë një gjurmuse i pasionuar i arkivave zvicerane (bashkë me Albert Ramajn), ka arritur që për lexuesin shqiptar të sjell një kronologji autentike të shtypit të shkruar zvivceran mbi një gamë të gjerë aktivitetesh në Nënës Tereze në Zvicër dhe jashtë saj.
Autori, i udhëhequr nga një pedantëri admiruese ka bërë “një udhëtim në kohë”, duke shfletuar gazetat zvicerane, ku Nëna Tereze paraqitet me të gjitha nuansat e angazhimit dhe dinamikës, si një protagoniste aktive e ngjarjeve e udhëtimeve dhe si një figurë influente që krijonte aty për aty situata që ndikonin drejpërdrejt në jetën e njerëzve.
Lexuesi pasi ta ketë bërë këtë “udhëtim në kohë”, do ta ketë të qartë se shtypi zviceran ka shërbyer si një regjistrues besnik i rrugëtimit jetësor të Nënës Tereze, kurse autori ia ka dalë të përzgjedh shkrimet sipas një metodologjie të larmishme zhanrore, duke filluar nga lajmi, kronika, reportazhi e deri te komenti e intervistat e shumta”, nënvizoi Azemi.
Kryeredaktori i revitës “Drita” dhe famullitari i Prishtinës Don Fatmir Koliqi tha se libri “Raportimet e gazetave zvicerane për Nënë Terezën” (një udhëtim nëpër kohë) e autorit Zef Noka është një model i mirë se si duhet studiuesit t’iu qasen mediave të cilat kanë shkruar për Nënë Tereze. Ai me këtë rast përmendi disa korifej të mendimit që kishin shkruar për Nënën Tereze e që ishin botuar në revistën “Drita”.
Don Fatmir Koliqi e përgëzoi autorin Zef Noka për angazhimin dhe përkushtimin, duke shtuar se kjo gjeneratë e studiuesve duhet mbështetur.
“Drita e Gonxhës” kaloi momente të paharruara në mesin e Komunitetti shqiptar në Selanik
Dita e gjashtë e Manifestimit tradicional kulturor-shkencor DRITA E GONXHËS u mbajt më 04 shtator 202 në Selanik në Kishën katolike të këtij qyteti. Komuniteti shqiptar i Selanikut me kryetarin Dr. Luan Zyka, si nikoqir të këtij aktiviteti, kishin mbledhur një numër të madh emigrantësh, të cilët erdhën që të ndjekin prezantimin e veprimtarisë hulumtuese e botuese të Departamerntit përt trashëgiminë e Gonxhe Bojaxhiut – Nënës Tereze pranë ITSHKH-së. Ky takim me shqiptarët e Selanikut kaloi në një atmosferë impresionuese, si meritë e organizatorëve, por edhe mysafirëve nga Shkupi, ku u përçuan mesazhe dashurie, mirëkuptimi e shprese për të ardhmen.
Ishte figura e Gonxhe Bojaxhiut-Nënës Tereze që bashkëdyzoi anën pëmbajtëore dhe solemne të kësaj ngjarje, ku shquhej përkushtimi i përbashkët për një koordinim institucional në mes të ITHSKH dhe Komunitetit shqiptar në Selanik, me theks të posaçëm gjetja e pikëtakimeve në organizimin e jetës kulturore e atdhetare, si imperativ i integrimeve rajonale, ku edhe shqiptarët duhet të kenë pjesën e vet të përfitimeve, por edhe të përgjegjësive.
Dr. Luan Zyka, Kryetar i Komunitetit Shqiptar në Selanik, së pari falenderoi famulltarin e Kishës Katolike të Selanikut At Jeryz Owsiak CM për ofrimin e sallës së takimit.
Në fjalën e tij Dr. Zyka e cilësoi historike këtë veprimtari, sepse ishte hera e parë që shqiptarët në Selanik dhe në Greqi përkujtojnë kaq mrekullisht Shenjtoren e tyre Nënë Terezën, Gonxhe Bojaxhiun, së bashku me sekretaren e Nënë Terezës, Sistër Lysa (MC), e cila sapo kishte ardhur nga Kalkuta e Indisë, si edhe me Motrat e Nënë Terezës që veprojnë në Selanik.
Pastaj, me vëmëndje u dëgjuan letra përshëndetëse e Kryetares së Parlamentit të Shqipërisë znj. Lindita Nikolla, letra e nënkryetarit të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, Akademik Vasil Tole, mesazhet e urimeve nga znj. Luela Hajdaraga, ambasadore e Shqipërisë në Athinë, z. Arqile Sota, Konsull i Përgjithshëm në Selanik, prof. Rafail Lipi etj.
Duke e pa si të domosdoshme nevojën për një integrim të tillë, Dr. Luan Zyka, kryetar i Komunitetit Shqiptar në Selanik vlerësoi lartë punën e ITSHKSH në senzibilizimin e çështjeve me interes të përbashkët kulturor e patriotik të shqiptarëve, por edhe të tjerëve. Ai faleminderoi drejtorin e ITHKH, prof.dr. Skender Asanin, për gatishmërinë e treguar drejt një bashkëpunimi institucional, i cili tash më veç po fillon me ditët kushtuar jetës dhe veprës së Nënë Tereze në kuadër të manifetimit DRITA E GONXHËS. Ai premtoi se Selaniku edhe në të ardhmen do të jetë mikëpritës i aktiviteteve të ngjashëm, kurse Komuniteti që drejton ai do të jetë epiqendra e zhvillimeve kulturore në këtë qytet helen.
ITSHKSH po e zgjeron fushëveprimine vet edhe duke u hapur ndaj publikut të gjerë, qoftë brenda, apo jashtë kufinjve shtetërorë. Me një synim të tillë u zhvillua edhe ky aktivitet në Selanik, tha drejtori i ITSHKSH, prof.dr. Skender Asani, i cili faleminderoi drejtuesit e Kishës katolike të këtij qyteti si dhe nikoqirin dhe organizatorin Dr. Luan Zykën.
Duke qenë si shkas figura e Nënës Tereze që mblodhi dhjetra emigrant të Selanikut, Dr. Asani, shpalosi disa detaje interesante që ndërlidhen me këtë figurë, pasi që, sipas tij bota tash më ka njohuri të mjaftueshme mbi portretin moral, e njerëzor të nobeliste sonë, por fare pak dijhet për Gonxhen e Shkupit, që doli nga dera e Bojaxhinjve bujar, tha Asani. Periudha e fëmijërisë së Gonxhes kaloi në një ambient ku u bashkëdyzuan kulturat dhe traditat dhe ajo duke shkelur kalldërmin e Çarshisë së Vjetër të Shkupit, barti me vete atmoferën e një kulture me diversitet fetar, etnik e gjuhësor, nënvizoi Asani.
“Ne duhet shumë më shumë të bëjmë që Gonxhe Bojaxhiu të njihet edhe më tepër në botë, sepse ajo është e jona, kurse Nëna Tereze është e gjithë botës mbarë. Për këtë qëllim është themeluar edhe Departamenti që mban emrin e saj e që ka për synim ngritjen e në një nivel më dinjitoz gjithë vëmendjen shkencore e kulturore për Gonxhe Bojaxhiun- Nënën Tereze, figura e së cilës së shpejti do të shpallet aset shtetëror i mbrojtur me ligj, ide kjo e inicuar nga ITSHKSH dhe e elaboruar nhga njohëit më të mirë të jetë dhe veprë së Nënës Tereze”, u shpreh prof.dr. Skender Asani.
KJo mbrëmje që po na bashkon sonte, nuk do të mund të ishte madhështore pa kontributin e Komunutetit shqiptar në Selanik, në krye me Luan Zykën, një intelektual dhe veprimtar i devotshëm, të cilin po e pate mik, je me shumë fat, tha studiuei dhe bashkëpunëtori i Jashtëm i ITSHKSH, Mehmet Prishtina. Pasi foli për Selanikun si një qytet heterogjen me diversitet kulturash e traditash, Mehmet Prishtina, nënvizoi se ky qytet helen, siç po e shohim edhe tani, u bë një vendpritës i mijëra emigrantëve shqiptarë, të cilët aty gjetën perspektivë, si në aspektin e mbijetesës sociale, por edhe në aspketin e zhvillimi të karrierave profesionale. Dëshmi për këtë është edhe hapja e shkollës për mësimin e gjuhës shqipe, e cila për gjeneratat e reja po bëhet një fanar që ndriçon udhën e Dhaskal Thodrit në misionin e shenjtë të shkronjave shqipe, tha Prishtina.
E veçanta e këtij eventi ishte pjesëmarrja e Bashkësisë së motrave të N. Tereze të Selanikut, posaçërisht e motrës Lysia, ish sekretare e Nenes Tereze e cila kishte ardhur enkas nga Kalkuta, për të sjellur copëza kujtimesh nga vitet e kaluara bashkë me Nenën Tereze, e cila ka jetuar me Nënën Tereze për vite të tëra. Ajo zgjoi emocione tek të pranishmit me rrëfimet e saj autentike, duke transmetuar fjalët e Nënë Tereze e cila vazhdimisht u ka thënë se “ e kam në zemër popullin tim shqiptar”.
Nga Bashkësia e motrave të Nënës Tereze të Selanikut foli edhe kryetarja, motra Maximiliana, e cila rrëfeu për përvojën e saj në rrugëtimin e që ajo dhe motrat tjera patën në disa vende të Ballkanit ku u nderua dhe vlerësua figura e Nënës Tereze.
Aktivistët drejtues të Komunitetit Shqiptar të Selanikut, administratorja Flora Coku, piktori Foti Kllogjeri, poeti Dhimitër Nica, sipërmarrësi Mark Marku shprehën ndjenjat e tyre ndaj vlerave humane që na përcjell vepra dhe jeta e Shenjtores Nënë Tereza.
Veprimtaria përkujtimore u shoqërua me një program artistik nga grupi artistik “AlbVoices”, ku nga Lindita Prendi Zefi dhe Romeo Sukaj, u recituan poezi në shqip, greqisht dhe anglisht të shkruajtura nga Nënë Tereza, si edhe u këndua një këngë me çifteli kushtuar Nënë Terezës nga emigrantët shqiptarë.
Programi artistik arriti kulmin dhe peshën e emocioneve drithëruese duke dëgjuar “Ave Maria” të Puccinit dhe “Valsin Hyjnor” të Genc Tukiçit kushtuar Shenjtores Nënë Tereza, kënduar nga soprano e Operës së Selanikut Anila Tërshana, dhe shoqëruar në piano nga maestro Eljona Eleni Sinjari.
Në fund të kësaj veprimtarie plot emocione, mbresa, ndjenja dhe mësime për të ardhmen nga Shenjtorja Nënë Tereza, Gonxhe Bojaxhiu, Komuniteti Shqiptar i Selanikut shtroi një darkë për të pranishmit me ç’rast ndau mirënjohje për Prof.Dr. Skender Asanin dhe për Mehmet Prishtinën, duke e shpallur këtë të fundit anëtar nderi të Komunitetit Shqiptar të Selanikut.
Hapet ekspozita “E kam në zemër popullin tem shqiptar” në Shkup, Prishtinë dhe në Tiranë
Në ditën e fundit të këtij manifestimi, Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore dhe Shqiptarëve në Maqedoninë e Veriut, nën kujdesin e z. Artan Grubi, zv.kryeministër i pare në Qeverinë e RMV, hapi një ekspozitë me fotografi, e titulluar “E kam në zemër popullin tem shqiptar”, të ruajtura nga Dom Lush Gjergji dhe monsinjor Zef Gashi.
Drejtori i Institutit të Trashëgimisë Kulturore, Skender Asani tha se ekspozita e titulluar “E kam në zemër popullin tem shqiptar”, është një lajtmotiv që ngërthen në vetvete udhëtimin nëpër kohë të gjithë filozofisë jetësore të Gonxhe Bojaxhiut – Nënës Terezë:
“Nëse zbërthejmë thënien e njohur – Një fotografi vlen sa 1000 fjalë -, mund të them lirisht se edhe këto fotografi që sot i kemi para nesh shprehin në vetvete linjat karakterologjike të një personaliteti kompleks, siç ishte Nënë Tereza, me gjithë botën e saj të pasur shpirtërore që manifestoi me vepra konkrete dedikuar të sëmurëve dhe të braktisurve. Ne që qëndrojmë në kujtime për qytetin e saj të lindjes dhe në të gjitha qytetet ku emri dhe vepra e saj lartësohen, mundohemi të ruajmë disa nga thesaret e trashëgimisë së saj jetësore, duke nxjerrë mësime dhe guxime që Nënë Tereza na i la si testament të shtrenjtë”, tha Asani.
Zëvendës-kryeministri Artan Grubi përkujtoi përpjekjet e disa viteve më parë për imponimin nga qarqe të ndryshme në Shkup për një identitet të tjetërsuar ndaj së shenjtës Nëna Terezë dhe lirinë e mundësinë e tanishme që datat lidhur me shenjtoren të shënohen në mënyrë institucionale. Ekspozita u mbajt në ambientet e Ministrisë për Sistem Politik, në krye të së cilës është zoti Grubi:
” Më paraqet nderë të veçantë që sot hapëm ekspozitën e fotografive kushtuar të madhes Nënë Tereza me rastin e 112 vjetorit të lindjes dhe 25 vjetorin e vdekjes së saj, organizuar në bashkëpunim me ITSHKSH.
Nënë Tereza është shembull i jashtëzakonshëm i misionit të heshtur e të pareshtur, dëshmitare e paharrueshme e dashurisë, që gjeti shprehjen konkrete në shërbimin e vazhdueshëm ndaj njerëzve më të braktisur të botës, pa përjashtim race, feje, kombësie apo përkatësie shoqërore.
Vepra e saj për kohën tonë është një trashëgimi, që duhet ta ndajmë me gjeneratat e ardhëshme! Dhe kjo, unë vlerësoj se është e arritura më e madhe e gjithë asaj rezistence dhe gjithë atij besimi në vlerat hyjnore të Nënës Terezë dhe veprës së saj dhe përpjekjet tona të përbashkëta për të luftuar politikat tjetërsuese monoetnike, monofetare, monokulturore. 25 vite bëhen pa prezencën fizike të Nënës Terezë, por 25 vite që ne me krenari e themi se është nga Shkupi, që është shqiptare, por që i takon gjithë botës” u shpreh Zëvendës-kryeministri Grubi.
Ndërkaq koordinatori i këtij Emin Azemi duke folur për rëndësinë që ka figura e Nënës Tereze në fushëveprimin e ITSHKSH tha se shqiptarët nuk e njohin mjaftueshëm Nënën Tereze, kurse bota e njeh fare pak Gonxhe Bojaxhiun, prandaj ky është edhe synimi i Departamentit për trashëgiminë e Gonxhe Bojaxhiut – Nënë Terezës, që të ofrojë një interpretim autentik dhe original mbi kompekksitetin e kësaj figure.
“Nëna Terezë si dimension universal është shumë pak e njohur nga ne dhe këtu do të mundohemi të bëjmë një kombinim… atë që është pak e njohur për botën, siç është jeta, fëmijëria dhe rinia e Gonxhe Bojaxhiut ne t’ia prezentojmë botës, ndërkaq, atë që nuk e njohim boll ne si departament ta zbërthejmë e ta shkoqisim në forma të tilla siç është kjo ekspozitë”, tha Emin Azemi.
Ekspozita me fotografi ekskluzive “E kam në zemër popullin tem shqiptar”, rrugëtimin eka vazhduar për në Psishtinë.
Drejtori i Institutit të Trashëgimisë Shpirtërore dhe Kulturore të shqiptarëve në Shkup Skënder Asanaj, tha se me Nënën Terezë është arritur qëllimi të bashkohet Shkupi, Prishtina dhe Tirana.
“Ne kemi dëshiruar që me Nënë Terezën të bashkojmë Shkupin, Prishtinën, Tiranën dhe ia kemi arritur qëllimin të kemi një vëmendje të jashtëzakonshëm. Për së pari herë po ndodh që Nënë Tereza, ku kemi nevojë më së shumti, sepse ne po ndodhemi në një turbullirë, jo vetëm kombëtare, por edhe botërore, dhe nevojitet që të kemi bashkim, njëherë kombëtar, por edhe me botën mbarë, sepse fryma e Nënë Terezës është fryma e dashurisë, bashkimit dhe afrimit të njerëzve”, tha ai.
Emin Azemi, shef i Departamentit të Letërsisë në Institutin e Trashëgimisë Shpirtërore, tha se përmes kësaj ekspozite prezantojnë para publikut shqiptar rrëfimet që kanë për humanisten e shquar shqiptare.
“Është Gonxhe Bojaxhiu, të cilën ne e njohim, kurse bota nuk e njeh, ndërkaq Nënën Terezë, bota e njeh më shumë dhe ne e njohim më pak. Qëllimi i institutit tonë është që t’i shkëmbejmë njohuritë duke prezantuar para botës dhe publikut shqiptar përmes ekspozitave dhe rrëfimeve që kemi”, tha ai.
Don Lush Gjergji nga Ipeshkvia e Kosovës tha se është munduar në librat e tij të këtë më pak tekst dhe më shumë fotografi, me qëllim që së paku të shihen me sy.
“Dëshiroj që këtë titull, “E kam në zemër popullin tim shqiptar”, prej sot e tutje të shndërrohet “E kam në zemër nënën tonë shqiptare, Gonxhe Bojaxhiun”. Për veprën dhe veprën e saj është shkruar dhe është bërë shumë, kanë bërë botues të ndryshëm, autorë të ndryshëm. Fatmirësisht, ne e kemi përcjell hap pas hapi me 17 vepra kushtuar jetës dhe veprës së Nënës Terezë… Mbase njerëzit lexojnë pak, jam munduar në librat e mia të kem pak tekst e më shumë ilustrime dhe fotografi, dhe në to të lexoni diçka që është hyjnore”, u shpreh ai.
Në hapje të ekspozitës, një fjalë rasti mbajti edhe ministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit (MKRS), Hajrulla Çeku.
“Të gjitha aktivitetet po organizohen në nivelin e denjë, çfarë e meriton dhe ka merituar figura e Shën Nënë Terezës”, tha ai.
Në shënimin e ditëve të Nënë Terezës, këto ditë janë organizuar një sërë aktivitetesh. Nënë Terezë është nderuar me çmimet dhe nderimet më të larta, duke përfshirë: më 1962 Çmimin e Paqes Ramon Magsaysay dhe 1979 Çmimin Nobel për Paqe.
Prezantimi i ekspozitës “E kam në zemër popullin tem shqiptar” u përmbyll në mjediset e Muzeut Historik Kombëtar. Kjo ekspozitë u realizua falë bashkëpunimit midis Muzeut Historik Kombëtar, Institutit të Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve në Shkup dhe Drejtorisë së Përgjithshme të Arkivave. Ndërkaq, fotot që u paraqitën në të u përzgjodhën nga dom Lush Gjergji, përfaqësues i Ipeshkvisë së Kosovës. Ato na njohin me jetën, sakrificat dhe veprimtarinë e jazhtëzakonshme të Shën Terezës në shërbim të kauzës së saj e sidomos në ndihmë të të varfërve.
Prof. dr. Skënder Asani, drejtor i Institutit të Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve në Shkup, në fjalën e tij përshëndetëse, veç të tjerash, theksoi se në institutin që ai përfaqëson është ngritur një departament që mban emrin “Gonxhe Bojaxhiu” dhe se figura e Shën Terezës ka qënë si një simbol përbashkues i shqiptarëve për më shumë se 100 vjet. Më tej ai e vuri theksin te bashkëpunimi midis Tiranës, Shkupit dhe Prishtinës, duke bërë gjithashtu një historik të shkurtër të komunitetit katolik shqiptar në Shkup, vatër prej nga doli dhe vetë Nënë Tereza.
Drejtori i Drejtorisë së Përgjithshme të Arkivave, prof. as. dr Ardit Bido pasi konstatoi se Shën Tereza i takon mbarë njerëzimit, por mbi të gjitha ajo është shqiptare, në ligjërimin e tij solli në vëmendje tri dorëshkrimet e rralla të Nënë Terezës, të bëra publike dy vjet më parë, pas evidentimit të kryer gjatë procesit të përpunimit të fondit të Ramiz Alisë. “Pasazhet në shqip që përmban njëra prej këtyre letrave, ku Nënë Tereza flet për besëdhënie e shqiptarit ndaj Zotit për të sjellë paqe në botë, dëshmojnë madhështinë e kësaj figure, e cila ka kapërcyer kufijtë duke harmonizuar vetitë më të mira kombëtare dhe universale.”- tha kreu i DPA-së.
Ndërsa dr. Dorian Koçi, drejtor i Muzeut Historik Kombëtar, përgëzoi organizatorët dhe të gjithë ata që u kujdesën kohë pas kohe për hapjen e kësaj ekspozite dhe udhëtimin e saj të suksesshëm gjatë itinerarit që ndoqi në Shkup, Prishtinë dhe Tiranë, si shenja identitare të kulturës shqiptare. Më tej ai u ndal në idenë se më tepër se vetë Shën Terezës, përkatësia e saj shqiptare na është dashur ne shqiptarëve në radhë të parë dhe shtoi se në Muzeun Historik Kombëtar ka një pavijon të veçantë kushtuar asaj dhe se ai ngjall shumë kureshtje dhe tërheq shumë vizitorë.
Në vazhdim të veprimtarive në nderim të Shën Terezës, në kuadër të edicionit të dytë të manifestimit tradicional kulturor-shkencor “Drita e Gonxhes”, Muzeu Historik Kombëtar, Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve në Shkup dhe Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave, promovuan revistën “Drita e Gonxhes”. Kjo revistë shënon numrin e parë të botimit, është e përvitshme dhe ka profil kulturor-shkencor. Në të do të botohen shkrime nga autorë me kontribute të veçanta në studimin e jetës dhe veprimtarisë së Shën Terezës, për ta zbuluar e lartësuar më tej figurën e saj shumëdimensionale. Ky botim ka për qëllim të bëjë bashkë mendimin intelektual dhe shpirtëror në lidhje me këtë figurë të madhe, e cila doli nga Shkupi si shqiptare dhe u bë “pronë pa kombësi” e gjithë njerëzimit.
Me fjalë përshëndetëse u paraqitrën edhe Mehmet Prishtina, Ylber Sela dhe Shkodran Tolaj.
Manifestimi kulturor-shkencor “Drita e Gonxhes” (edicioni i dytë), sivjet pati një rrugëtim të gjatë, por është krejt në fillim të një synimi që ka ITSHKSH – që të institucionalizojë memorjen kulturore e shkencore mbi figurën komplekse të Gonxhe –Bojaxhiut-Nënës Tereze, me vepra e projekte konktrete.Mbase ky synim do të vazhdojë edhe në edicionin e radhës të Manifestimi kulturor-shkencor “Drita e Gonxhes”.
