Haxhi Qamili dhe hijet e Protokolit të Korfuzit që edhe sot e kësaj dite vërtiten si argument në kokat e ithtarëve të Megali-Ideas

Duke ia nisur nga fillimi i vitit 1915, haxhiqamilistet organizuan një mbledhje në Tiranë, ku dolen me vendimin se qeveria e Esad Pashës ishte jolegjitime, ndersa pohuan nderkaq edhe neutralitetin e shqiptarëve në Luftën e Parë Botërore qe tashme kishte 4-5 muaj qe kish nisur.

Marshimi i Haxhi Qamilit vijoi deri muajin qershor te atij viti, ndersa me 9 maj 1915 po në Tiranë, në një tjeter mbledhje të Pleqesise ai u zgjodh Komandant i Përgjithshëm.

Pleqesia, e orientuar nga Musa Qazimi, pas realiteteve te reja ndersa shihte pushtimin e jugut nga andartet greke, zbarkimin e italianëve në Vlorë dhe rrezikun qe vinte nga Serbia nuk hezitoi t’u dërgonte letra edhe Beogradit zyrtar dhe fuqive të mëdha, duke marre keshtu prerogativat e nje keshilli te larte legjislativ e qeverises, e duke i bere karshillek njekohesisht Esad Pashes qe tashme kishte bere nul edhe vendimet e meparshme te Qeverise se Vlores, te Vidit e te KNK dhe kish forcuar marredheniet me qeverine serbe dhe ato te Antantes, edhe pse vendimi per shpalljen lufte Austro-HUngarise do ta merrte ne fund te atij viti, pasi kishte përzene me pare përfaqësuesit diplomatikë të Vienës dhe Sofies nga Durrësi.

Nga ana tjeter kryengritesit haxhiqamiliste ne perpjekje per të mos u dhënë shkas që të pushtoheshin, u propozonin me letrat e tyre fuqive te medha dhe Serbise paqen dhe zotoheshin që të mos shërbenin si mercenarë me asnjërën palë ndërluftuese të luftës botërore.

Sidoqofte, ushtria serbe mësyu ne Shqipëri duke ardhur nga rajoni i Dibres më 2 qershor 1915. Trupat e Haxhi Qamilit i bënë një pritë të fortë në Qukës dhe Qafë Krrabë, por u thyen. Myftiu i Tiranes, Musa Qazimi dhe kreu ushtarak i kryengritesve, Haxhi Qamili u zunë rob nga serbët, të cilët pas 9 ditesh, më 11 qershor mbërritën në Tiranë dhe pas dy ditëve në Durrës, ku jo vetem liruan Esad Pashën nga rrethimi që i kishin bërë kryengritësit, por i dorëzuan atij dy krerët e kryengritjes te cilet u dënuan me varje nga një gjykatë ushtarake e drejtuar nga Xhelal bej Zogu. Kesisoj Haxhi Qamili u var më 16 gusht dhe bashke me te u denuan me varje e pushkatim edhe krerë të tjerë.

Thuhet se ne fjalen e fundit, Haxhi Fejza dmth Haxhi Qamili pohoi se borxh edhe ne boten tjeter i kishte vetem Pashai dmth Esad Pashe Toptani, pasi ne vend te ujit i paskesh dhene urine, nje akt shume i ulet i padegjuar deri me atehere.

Menjehere pasi rimori frenat e pushtetit ne Shqiperine e Mesme ne muajt ne vijim, Esad Pasha nisi disa reforma per te vene nje fare rendi e drejtesie ne vend, duke ia nisur me regjistrat kadastrale ne qytetet ku kryengritesit kishin shkelur me pare duke shkaterruar ndoshta per jete te jeteve edhe plot materiale arkivore me vlere te pacmuar.