Lule Alidema, Prishtinë
___
Çrregullimi narcisoid është çrregullim i personalitetit, atëherë kur personi është
i/e preokupuar ndaj vetes, preokupim dominimi ndaj tjerëve duke filluar nga pamja e jashtme e tutje.
Me këtë çrregullim mund të preken dy gjinitë, por supozohet se më e shprehur mund të jetë te mashkujt.
Zakonisht ky çrregullim i personalitetit është prezent në fazën e pubertetit, adoleshencës atëherë kur i riu është në fazën e njohjes së vetes, më saktësisht kërkimin e identitetit, dhe pikërisht në këtë moshë është rrisku më i lartë për tu takuar me këtë çrregullim personaliteti(deformin i identitetit vetjak) prirje për të gjetur mangësitë te vetja, humbje të vetbesimit dhe vetrespektit.
Ky çrregullim sipas asaj që kam lexuar emërtimin e ka marrë nga mitologjia greke, nga i riu Narcisi i cili ishte i dashuruar në veten, mbase ai nuk pati ndjenja ndaj vajzës që e dashuroi dhe nuk arriti të i kthej dashurinë nimfës Eho.
Vajza e dashuruar i lutet përëndeshës Afroditë ti ndihmoj që ti hakmerret Narcisit.
Afrodita e udhëzon Narcisin te lumi që kishte ujin e kthjellët ku aty mund të shihej si në pasqyrë.
Narcisi afrohet te uji dhe habitet duke parë fytyrën në ujë, duke ndjekur atë fytyrë që pa në ujin pasqyrë, u mahnitë nga ajo fytyrë e bukur pa e ditur se ishte e tija, thellohet në ujë derisa dhe mbytet në liqen.
Nga kjo mitologji personat me këtë karakteristikë në psikologji njihen si persona narcisoid.
Personat narcisoid nuk e duan askënd përveç vetes së tyre, sepse askush nuk arrinë ti plotësoj sikurse vetja e tyre.
Dmth, veten mund ta ndryshojnë ashtu si ata i përmbushë.
Narcisoidët kanë ndjenjën e vetvlerësimit të lartë, aq sa ata e vlerësojnë veten si më të mirë se tjerët, e në të vërtetë ata kanë një vetëbesim të ulët.
Shumë vështirë pranojnë kritika, dhe shpesh përpiqen që ta kompensojnë vetbesimin e ulët duke nënçmuar të tjerët në përpjekje për të vërtetuar vlerat e tyre.
Komentet dhe kritikat e tyre rreth të tjerëve janë të ashpëra, arësyeja që të rrisin vetbesimin e tyre të ulët.
Edhe pse nuk e pranojnë, por prirja e tyre është mendimi i tjetrit mbi ta, janë të varur nga vlerësimet e tjerëve, gjë që në bazë të vlerësimeve nga tjerët ata njohin personalitetin e tyre.
Karakteriristikë për narcisoidët është që te ata të dominoj përsosshmëria tek vetja, “veçantia”, të janë të admiruar nga tjerët dhe të janë dominues.
Narcisoidi pëlqen më tepër të jetë i pëlqyer nga pamja e jashtme se sa tiparet e brendshme të personalitetit.
Për të qenë dominues, apo që të janë qendra e vëmendjes narcisi ka shumë aftësi të “aktroj” me qëllim deri në arritje të përmbushjes së vetes dhe qëllimit të tij.
Vazhdimisht i japin rëndësi vetes, flasin biseda rreth vetes kryesisht rreth dukjes, pa i dhënë hapësirë personave që janë prezent, dmth ata personat që kanë rreth vetes i dëgjojnë vetëm nëse flasin në lidhje me ata.
Narcisoidët kanë tendencë të janë në shoqëri me persona të rëndësishëm, emra të njohur dmth kanë tendenca idealizuese për arësye konpensimi të ndjenjës për të qenë më të ulët, dhe zbrazëtisë së brendshme që kanë.
Kanë luhatje të shpeshta emocionale, nëse nuk arrijnë qëllimin me “aktrim buzëqeshje” humori tyre do të marr kahje zemërimi, tërbimi, pikëllimi, humbje vetëbesimi e vetvlerësimi, abuzim alkooli, mjete narkotike deri te lëndimi i vetes.
Bota e personave narcisoid është formë “pasqyre” , joreale, me fokus vetëm te ato që ata pëlqejnë dhe u përshtatet atyre.
Për të arritur në atë që duan ata bëjnë teatro, forma të ndryshme, manipulim, madje nuk zgjedhin metoda apo mjete deri në përmbushjen e qëllimit vetjak për admirim, pushtet e dominim.
Karakteristikat e narcisoidit:
* Flasin vetëm për veten, ose rreth vetes, veten në qendër, vetvlerësim i tepruar (ekzagjeron arritjet dhe talentin e tij, pret që të njihet si superiori) dmth vendos qëllime jorealiste për veten.
* Vetvlerësim jo stabil ulje-rritje deri në ekstreme
* Varen nga gjykimet, vlerësimet e tjerëve
* Kërkojnë admirim, vlerësim nga tjerët
* Pamja e jashtme është preokupimi më i theksuar
* Luhatje emocionale
* U mungojnë ndjenjat e thella
* Mungesë ndjeshmërie për ti identifikuar ndjenjat dhe nevojat e tjerëve
* Ndjekin interesat e çastit dhe atëherë kur janë në anën e tyre
* Mospërfillës ndaj tjerëve
* Ashtu si nuk mund të dashurojnë ashtu dhe nuk urrejnë
* Shfrytëzojnë tjerët për qëllime të veta
* Janë manipulues, shfrytëzues
* Kërkojnë gjithmonë tretman special
* Besojnë se dijnë më shumë se gjithë tjerët
* U duket vetja më të bukur se gjithë
* Lidhjet mund të janë të shkurtëra dhe jo të sinçerta
* Nuk fillojnë lidhje sepse frikësohen nga pasojat.
* Beson se tjerët i kanë zili
* Zhvillon sjellje arrogante apo krenari të tepruar
Përveç se është çrregullim i dëmshëm për veten shumë shpesh është dhe për tjerët
Trajtimi, zgjatë kohë edhe pse i vështirë e trajtuar, por mund të trajtohet me metoda psikoterapeutike, bihejviorale, kognitive.
(Nuk lejohet kopjimi tekstit pa lejen e autores)
Lule Alidema, Psikologe klinike
05.04.2021