Ne nuk kemi pasur ndonjëherë mendimtarë, ne kemi pasur vetëm ….. ata që kemi merituar

… Deri në vitin 1848, letërsia dhe filozofia gjermane ishin maja e Evropës në aspektin progresiv. Gjermania kishte Heine-n, David Friedrich Strauss, Fouerbach etj. Vetëm pas vitit 1848 filloi kthesa që e bëri mendimin gjerman lider në Europë, në sensin më revolucionar. Kjo kthesë i atribuohet Schopenhauerit. Me të, dhe disa dekada më vonë me Nietzsche-n, Gjermania mori supremacinë e padiskutueshme të ideologjisë revolucionare sic kishte bërë edhe në gjysmën e parë të shekullit të 19-të me Goethe-n dhe Hegelin.

Schopenhauer dhe Nietzsche dominuan mendimin europian në gjysmën e dytë të shekullit të 19-të dhe fillimin e shekullit të 20-të jo më pak se Kanti, Fichte, Schelling dhe Hegeli në dekadat e para të shek. 19-të. Motivet e rëndësishme që i gjejmë tek vepra e Hegelit: dialektika, universialiteti, historicizmi etj., që ishin të pranishme në çdo aspekt të të menduarit progresiv të fillimit të shekullit të 19-të, po ashtu gjenden tek Schopenhauer dhe Nietzsche motivet e reja vendimtare të mënyrës dekadente-reaksionare të të menduarit: përzierjen e agnosticizmit dhe misticizmit, format e reja të antihistoricizmit reaksionar ose pseudohistoricizmit, format e reja të arsyetimit racional të shoqërisë kapitaliste.

Letërsia dhe filozofia dekadente europiane është e paimagjinueshme pa to. Ndikimi i tyre shtrihet nga Hamsun te Gide, nga Merezhkovsky tek Stefan George. Në të vërtetë, përtej dekadencës dhe reagimit, ashtu si Kanti, Goethe apo Hegeli në kohën e tyre mbërritën përtej linjës së përparimit, efekti i Schopenhauer-it dhe Nietzsche-s mund të ndihet edhe te figurat e mëdha që, në pjesën më thelbësore të veprimtarisë së tyre, luftuan kundër reaksionit dhe dekadencës, i referohem këtu ndikimit të përkohshëm të Schopenhauerit te Leo Tolstoi dhe ndikimit afatgjatë të Schopenhauerit dhe Nietzsche-s tek Thomas Mann, etj.

Kjo mënyrë e të menduarit gjerman është gjithashtu pasqyrim i zhvillimit historik të kombit gjerman dhe i betejave klasore që e përcaktojnë atë. Në të dyja rastet, si në ngritje ashtu edhe në rënie, lidhja ndërmjet bazës historiko-sociale dhe reflektimit ideologjik është mjaft i ndërlikuar. Roli i vjetër drejtues i ideologjisë gjermane në kohën e Goethes bazohet në pafuqinë politike, prapambetjen ekonomike dhe fragmentarizimin kombëtar të Gjermanisë. Nga raportet bashkëkohore (Madame de Stael, Carlyle etj.) mund të kuptojmë sesi e kanë përjetuar dhe ndjerë ideologët e vendeve të përparuara politikisht sikurse të përparuara dhe në apektin shoqëror, këtë paradoks. Një realitet pjesërisht idilik, primitiv, disi i shtrembëruar nga i cili duket se lind papritur poezia, muzika dhe filozofia e madhe e gjermanëve. Një realitet social Hofmannian që në kulmin e tij ideologjik kurorëzohet tek Faust-i, tek Fenomenologjia e Shpirtit, dhe tek Simfonia e Nëntë.