Nga Aurel Dasareti
Qytetarët e vendeve demokratike të botës Perëndimore shpesh i lidhin regjimet diktatoriale me represionin, shkeljet e të drejtave të njeriut, varfërinë, trazirat sociale dhe luftërat civile.
Një komponent tjetër i rëndësishëm i ekonomisë së regjimeve jodemokratike janë reformat e saj ekonomike dhe mjedisi i tregut.
***
Përndryshe regjimet diktatoriale shfaqen gjithandej. Prandaj, diktatorët që vijnë apo lindin gjatë Luftës së Dytë Botërore nuk janë asgjë e re.
Në cilat vende ka diktaturë?
Koreja e Veriut, Turkmenistani, disa vende afrikane (për shembull Eritrea, Egjipti ose Zimbabve) ose Venezuela e Amerikës së Jugut konsiderohen diktatura moderne. Disa nga monarkitë absolute të sotme, si Arabia Saudite apo Omani, përmenden gjithashtu si diktatura.
Prisni. Harrova të përmend Shqipërinë dhe shkatërruesin e saj, shkëlqimin nudist, të droguar e të ngjirur që e shpopullon dhe e shkatërron vendin, madhështinë e tij Edvin Kristaq Ramën dhe kriminelët e tjerë që kanë shitur prapanicën dhe e ndjekin.
Opozita në jetën politike janë partitë politike dhe përfaqësuesit e tyre ose grupet e popullsisë që nuk marrin pjesë në qeverisje. Opozita luan një rol të rëndësishëm për të kontrolluar dhe kritikuar qeverinë. Ajo gjithashtu funksionon si një alternativë ndaj politikës së qeverisë dhe është gati të zëvendësojë qeverinë nëse është e nevojshme.
E ashtuquajtura opozita kundër sistemit është një rast i veçantë. Ky term i referohet partive politike që përpiqen të ndryshojnë jo vetëm qeverinë, por edhe sistemin politik në tërësi.
Në një sistem jodemokratik, opozita quhet e paligjshme ose e panjohur. Në pjesën më të madhe, ajo nuk mund të përkufizohet si e paligjshme, sepse regjimi qeveritar shpesh nuk e ndalon, por ende e persekuton. Opozita në një jodemokraci përfshin një gamë të gjerë aktivitetesh, duke përfshirë ato që mund të duken si sjellje kriminale, por që nuk janë. Konkretisht bëhet fjalë për fshehjen e grurit apo mospagimin e taksave në disa regjime ish-komuniste. Edhe në këtë aksion mund të ketë një protestë politike të fshehur. Sa i përket opozitës brenda-partiake, që vepron brenda strukturës qeveritare në një vend jodemokratik, edhe ajo në rrethana të caktuara mund të përfshihet në lëvizjen opozitare, pasi aktivitetet e saj mund të përmbysin në fund regjimin e qeverisë. Megjithatë, mendimet e ekspertëve për këtë çështje ndryshojnë.
Si funksionon opozita politike?
Opozita politike duhet të jetë autonome dhe e pavarur nga qeveria. Në një shoqëri demokratike, funksioni themelor i opozitës është të kundërshtojë qeverinë dhe mundësisht të zërë vendin e saj. Në një shtet jodemokratik, objektivi kryesor i opozitës është lufta kundër regjimit qeveritar dhe zëvendësimi i tij me një tjetër.
Mbi të gjitha, megjithatë, në kuptimin demokratik, kundërshtari nuk duhet të perceptohet se duhet eliminuar. Prandaj, qëllimi kryesor i opozitës demokratike nuk duhet të jetë shkatërrimi i pushtetit aktual. Në shekullin e 21-të, mjetet e mëposhtme janë veçanërisht efektive për ndonjë opozitë demokratike:
Mjetet e opozitës politike janë si më poshtë:
⦁ interpelancat parlamentare – lejojnë anëtarët e parlamentit t’u bëjnë pyetje ministrave dhe kryeministrit,
⦁ komisioni hetimor parlamentar – shërben për të hetuar çështjet e mundshme të qeverisë,
⦁ votë mosbesimi – lejon opozitën të shprehë mosbesimin ndaj qeverisë përmes votimit në parlament (masë e fundit);
⦁ mundësia për t’iu drejtuar Gjykatës Kushtetuese – në rast dyshimi për antikushtetutshmërinë e një ligji të miratuar nga qeveria,
⦁ negociatat parlamentare – kjo është pjesërisht një strategji e vazhdueshme e shumicës së partive opozitare.
Funksione të tjera të rëndësishme në një demokraci përfshijnë kontrollin e qeverisë, i cili zhvillohet kryesisht në parlament. Më tej, opozita pritet të kritikojë pushtetin shtetëror, por duhet të ofrojë një alternativë ndaj tij. Përsëri, kjo bëhet më së shumti në parlament, por mund të bëhet edhe përmes aktiviteteve të tjera kushtetuese. Përmbajtja e veprimtarisë së opozitës është edhe i ashtuquajturi artikulim dhe agregim i interesave shoqërore. Do të thotë që opozita duhet të mbrojë edhe atë pjesë të shoqërisë që nuk ka mundësi të shprehë interesat e saj në jetën politike ose thjesht ndjen se është e shtyrë nga jeta politike. Ky funksion i opozitës ndihmon në disa raste integrimin e individëve të pakënaqur në sistemin politik dhe në këtë mënyrë parandalon radikalizmin e tyre të mundshëm. Kjo duhet të lidhet me mundësinë që njerëzit të shprehen përmes opozitës dhe drejtpërdrejt kundër qeverisë, gjë që do të ndihmojë përsëri në disa raste, për shembull, për të parandaluar trazirat e mundshme të dhunshme.
Një numër i madh politologësh vënë theks të madh në moderimin e opozitës në një demokraci. Për shembull, që një kundërshtar politik nuk duhet të perceptohet si armik në luftë dhe qëllimi i opozitës nuk duhet të jetë shkatërrimi i qeverisë (nëse qeveria nuk është mafioze). Politika zakonisht nuk është një betejë mes së mirës dhe së keqes dhe nuk duhet kuptuar në kategori morale. Megjithatë, kjo përpjekje për moderim nuk është gjithmonë funksionale, varet se për çfarë rregullash bien dakord politikanët në vendin e caktuar.
Vendimet politike duhet të bazohen në vullnetin e shumicës të shprehur me votë të lirë. Vendimmarrja e shumicës kujdeset për mbrojtjen e pakicave.
Kuptimi i termit “kabinet hije”
Një kabinet hije ose një qeveri hije është një term për një qeveri të ngjashme që formohet nga opozita ndaj qeverisë. Ky është një stol zëvendësues imagjinar, një qeveri në “rend”. Ajo përbëhet nga ministra në hije, të cilët janë të gatshëm të marrin postet aktuale vakante ministrore në rast të ndryshimit të pushtetit politik në shtet. Krijimi i një qeverie hije nga një parti opozitare është shpesh një mjet i fushatës parazgjedhore, ku opozita demonstron aftësinë e saj për të marrë një pozicion qeveritar.
____
- Aurel Dasareti, USA, është ekspert i shkencave ushtarake-psikologjike
