Nga: Engjëll Gishti
___
Ne gjykimet tona hasim shpesh kete koncept ku perandoret ilire, por sidomos pashallaret dhe veziret shqiptare akuzohen si renegate, si tradhetare, si bashkepunues te pushtuesit, e madje edhe si gjakpires te popullit te vet, pra te popullit tone! Ne krye te ketyre opinione e sot qendron akademiku shqiptar Pellumb Xhufi i cili thekson se “per fat te keq ne kishim nje klase feudale tejet reaksionare e te prpambetur e cila bashkepunonte ngushtesisht me pushtuesin ne dem te interesave tona kombetare!” I gjendur para faktit se te gjithe rilindasit tane jane ne fakt bejlere shqiptare, Xhufka e ka modificare disi qendrimin e tij duke i deklaruar keta te fundit “si klasa intelektuale iluminuese shqiptare”, duke “haruar” se keta illuminista ishin vetem “bijte e atyre bejlereve reaksionare”! Ne fakt kjo eshte nje teori serbe, ne vazhden e politikave te tyre per ti vene shqiptaret ne lufte me njeri tjetrin, por edhe per te eliminuar keshtu klasen drejtuese te kombit tone e perfaqesuar si kudo, nga klasa jone e bejlereve dhe pashallareve! W kam te qarte se akoma sot shumekush e ka te veshtire ta pertyp kete te vertete historike e cila do donte nje doktorature te tere per ta elaborare, por ne kete artikull une do hedh vetem disa mendime “te lehta” duke kapercyer (shpesh pa analizuar) nga nje fakt ne tjetrin. Ne esence, une mendoj se ne ende nuk e njohim historine tone ndaj dhe gjykojme gabim kur themi se perandoret ilire nuk bene asgje per Ilirine, apo veziret shqiptare nuk bene asgje per Shqiperine!!!
Lexoj ne rrjet edhe shprehje te cuditshme mbi perandoret ilire sikur keta paskan pushtuar Ilirine! Po si e pushtuan Ilirine perandoret ilire kur Iliria ishte pushtuar mbi 300 vite me pare se ata te lindnin? Shprehje te tilla tregojne qarte nivelin e mosnjohjes se historise sone! Iliria filloi te pushtohet ne vitin 229 p.e.s, kur Roma ishte vetem Republike, ndersa perandoret e pare me origjine ilire shfaqen vetem ne shek e II te e,s, pra 3 – 400 vite me vone kur Roma ishte transformuar ne nje Perandori qe nga koha e Cezarit dhe Augustit, pra ne kapercyell te mijevjecarit te antikitetit.
Eshte kjo koha kur Iliria, jo vetem ishte integrare teresisht ne Perandorine Romake, por djemte e saj perbenin Polcenigo kryesore te kesaj Perandorie! Aq i madh ishte roli dhe pesha e ushtareve ilire, sa me vdekjen e cdo perandori, ata shpesh i hidhnin pelerinen e kuqe gjeneralit te tyre dhe e shpallnin ate perandor: pothuaj nuk kishte formazione tjeter ushtarak ne Perandori qe te merrte guximin te perballej me iliret, ndaj dhe ata dilnin perhere fitimtare duke vendosur ne fronin perandorak gjeneralin e tyre ilir: kjo eshte arsyeja se perse ne kemi kaq shume perandore ilire, e asnje grek, me qe ra fjala! Po cfare bene keta perandore ilire per vendin e tyre? Edhe pse nuk thuhet ne historiografine tone te shkruar nga akademykrt tane, gjeja e pare qe bene keta perandore eshte fakti se ata i dhane qytetarine romake cdo iliri, cka ishte nje favor i jashtezakonshem per kohen! Nje qytetar romak, ne rast gjykimi mund te anche deri tek perandori dhe askush nuk e prekte dot me dore deri ne gjykimin perandorak! Keshtu ndodhi edhe me Shen Palin (qe ishte qytetar romak), ndersa komandantet e ushtrise rimske qe e arrestuan (per propagande kunder regjimit) e shikonin me zili sepse ata nuk e kishin kete status. Ata i detyronte ligji ti bindeshin Shen Palit, edhe pse ky ishte ne pranga, e ta conin kete deri tek perandori ne Rome! Kuptoni pra se cfare status fituan iliret nen Perandorine romake. Nuk do zgjatem shume se ka mjaft argumente te tjera, por po permend momentin e fundit te Perandorise. Po te shihni hartat e kesaj kohe fundore te Perandorise, pra kohes kur sundonin iliret, do shihni se ne Iliri ata kishin instaluar 9 legjione ushtarake, ne France 2, ne Spanje 1, e keshtu me radhe. Pra gjysma e ushtrise se Perandorise ishte vendosur ne Iliri! Nuk eshte kujdes per vendlindjen ky?! Ketu ndikon edhe fakti se pikerisht nga veriu i Ballkanit erdhen te gjithe barbaret, por sidoqofte, ky rreshtim tregon kujdesin e madh qe keta perandore treguan per vendin dhe racen e tyre!
Eshte ky kujdes qe beri te mundur edhe krijimin e Perandorise Romake te Lindjes, e cila u krijua e mbijetoi po nga keta perandore! Askund tjeter nuk mbijetoi Perandoria Romake, pervecse ne Iliri dhe Anadoll, e banuar perseri (ne shumice) me popullsi ilire! Nuk eshte perkujdes ky per racen e vet?
Ishin po keta perandore qe u kujdesen te investojne jashtezakonisht ne qytetet ilire. Cezari psh riktheu Vjosen e larguar prane Apollonise (duke nderuar diga ne Mifol), si dhe rindertoi nje pjese te Lisit: dhe ky nuk ishte tamam ilir, por krenohej me origjinen e tij dardane! Nipi i tij Oktaviani (djali per shpirt), ndertoi kryeqytetin e Epirit Nikopolis dhe nje akuedokt spektakolar nga Shen Gjergji mbi Arte e deri ne Nikopolis!
Perandore te tjere ndertuan amfiteatrin e Durresit dhe akuedoktin e qytetit. Diocleciani ndertoi Salonen, etj, etj.
Ndersa nese kalojme tek perandoret ilire te lindjes ata ndertuan muret e fuqishme te Durresit, qytetin e Scampinit, rindertuan Beratin e Bylisin, etj, etj. Justiniani ndertoi apo rindertoi 150 qytete ne Iliri dhe i forcoi ato qe ti rezistonin sulmeve barbare!
Shkoni e gjeni ne gjithe Italine fortifikime te shek te VI! Nuk ka asnje! Pse? Sepse perandoret tane u kujdesen per Ilirine dhe braktisen edhe Italine dhe Romen e famshme per te mbrojtur vendin e tyre! Pa lere Francen e me tej!
Si nuk paskan bere asgje per atdheun e tyre keta perandore?
Le te hidhemi tek Veziret shqiptare!
Komunistat si Xhufka me shoke vazhdojne te trumbetojne teorine serbe se “bejleret e pashallaret tane ishin shume anadollake e reaksionare bashkepunetor me turqit per te shtypur kombin e tyre!” Genjeshter me te madhe se kjo ska si te thuhet! Duhet te bejme shume kujdes sepse shoh se teori te tilla gjejne vend (ndonese pjeserisht) edhe ne njerez qe nuk jane komuniste, por do donin nje Shqiperi me te paster ne kuptimin fetar, dhe nisur nga kjo pikepamje, e shofin kete klase si mish i huaj ne trupin e kombit tone! Eshte nje teori e rrezikshme dhe shume antikombetare, ndaj duhet te bejme shume kujdes ne trajtimin realist te kesaj teme! Te jemi te qarte: eshte shume e vertete se kishte edhe renegate qe luftuan edhe kunder vendit tone, por ne po flasim per teresine e bejlereve dhe pashallareve tane si klase! Me llogjiken komuniste, keta kerkojne qe bejleret e pashallaret tane “i panni gjakun popullit” sepse ata “i rripnin taksat” popullit tone per llogari te Sulltanit! Kur e degjon keshtu kete shprehje, mund edhe tu japesh te drejte Xhufkave me shoke, por… me thoni ju, cfare duhej te benin bejleret tane, , te mos i merrnin taksa popullit tone! Ouuu?! Pse do ishte me mire nese populli yne do sundohej nga ndonje serb, arab, apo kushdo tjeter nga cepat e Perandorise turke? Do ishin me te meshirshem keta te huaj ndaj popullit tone!? Idiotesi te tilla na thote neper tv tona vetem te cmendur si Pellumb Xhufka!
U vjen keq se Beu e jepte pronen, token fshatarit me 1/3! Pra beu shqiptar te jepte token dhe prej saj nuk kerkonte as gjysmen e fitimit, por vetem 1/3, nga e cila Beu paguante edhe taksen! Po ma gjej sot ti mua nje boss qe te jep pronen dhe kerkon jo 1/3, por gjysmen e saj ! Perse nuk ka sot pronare kaq human sa keta bejlere qe “pinin gjakun e popullit”? Cfare nuk degjohet ne Shqiperi! E kunderta e asaj qe eshte e verteta! Aq human ishin bejleret tane sa cdo nene, kur martonte djalin, i vinte epitetin “bej”! Pra kaq i dashur ishte beu! Jo se nuk kishte edhe bej mizor, por po flasim ne parim!
E njejta pune edhe me pashallaret dhe veziret! Cdo vezir shqiptar eshte perpjekur ta ndihmoje vendin e vet! Shikoni sa toponime kemi “rruga e vezirit”, “ura e vezirit”, etj! Cfare kuptimi kane keto toponime? Pra ato na thone se veziret i bene keto ndertime me parate e tyre sepse Turqia, nje meter rruge nuk beri ne Shqiperi!
Por sa fuqi kishin keta vezire para sulltanit? Shume pak! Ibrahim pasha psh (pargaliu), beri te mundur qe te shmang projektin turk te 4 brezave sulltanesh qe nga Vlora te sulmohej Italia e Roma, qe ishte e deri e sulltaneve! Kjo do e sillte vendin tone ne qender te rrebeshit: me qindra mijera ushtare nga Africa e Asia do stacionoheshin pikerisht ne vendin tone nga ku do hidheshin drejt Italise. Ibrahimi, kete qender e spostoi ne Beograd e Sarajeve e qe nga aty ju drejtuan Vjenes! Por ne fund sulltani e vrau!
Po keshtu, Gjerdik pasha kryeminister, kur u urdherua te sulmonte Shkodren (1474) ai u shtir i semure, dhe pas humbjes se betejes, sulltani e futi ne kafaz prej hekuri ku ai jetoi per me shume se 4 vite: aty hante aty bente cdo sherbim deri ne 1479 kur ra Shkodra! Pas kesaj fitore, sulltani e ngriti me vinc anijesh kafazin (qe ishte ne ishullin e vogel ne Bosfor) dhe e futi ne det duke e mbytur vezirin shqiptar!
Eshte kollaj per ne sot te themi se cfare bene ata per vendin tone, por se pari duhet te gjykojme edhe se sa mundesi ata kishin per te bere dicka!
Ne themi se serbi Sokolovici beri me shume per vendin e tij! Eshte e vertete kjo, por duhet te sjellim ne mendje se serbet nga viti 1389 e deri me 1459 ishin aleatet me besnike te osmaneve ne Europe dhe ky fakt u jepte nje fuqi te madhe edhe drejtuesve sllave; ndersa shqiptaret ishin kundershtaret me te medhenj, cka bente qe sulltanet ti vleresonin shume veziret shqiptare per aftesite e tyre, por edhe te kishin nje mosbesim te thelle. Nje rol te madh ne kete aleance turko – serbe, loznin edhe kurvickat serbe qe serbet i jepnin cdo sulltani! Ne shqiptaret nuk e kemi praktikuar kete sport, madje dihet se edhe kur na kerkuan 200 vajza shqiptare, ne derguam 200 djem dibrane te armatosur me synimin te vrisnim sulltanin e te merrnim fronin: pavaresisht se kjo nuk u arrit!
Pra ne si shqiptare, nuk jemi dalluar per pokitika te pista sikurse serbet: duhet ta njohim kete defekt e merite tonen! Por jo te marrim borien e te shajme aristokracine tone, se kete kerkon hasmi yne!
Ketu duhet te kemi parasysh edhe faktin se nuk eshte njesoj sikur te ndertosh nje km rruge ne fushat e Serbise me 1 km rruge ne Malet e Shqiperise! Perse Mali i Zi akoma sot eshte pa rruge? Pra terreni yne kerkonte 10 fish investim, ndersa toka nuk prodhonte si ne fushat e Serbise, e keshtu qe ne do ishim me te varfer, por per kete se kane fajin bejleret shqiptare, perkundrazi! Bejleret shqiptare ishin dhe bujaret shqiptare sepse ne baze te ligjeve tona kanunore ata realizonin edhe mikpritjen e udhetarit (jo me kot ne ishim nje popull pa hotele), por edhe karitasin: te gjitha femrat kopile te cdo fshati rriteshin nga bejlereshat te cilat me vone u benin edhe pajen dhe i martonin! Djemte jetim i mbante dhe i riste teqea deri sa martoheshin! Ishte teqea ajo qe pas martese i jepte nje cope toke te sajen dhe i bente nje shtepi te thjeshte!
Xhamia nuk bente asgje te tille!
Duhet te themi se as kisha nuk dallohej kaq sa dhe teqea apo bejleret ne kete veper karitasi!
Pra ky ka qene realiteti yne historik, ndaj te mos biem me kot ne grackat ideologjike komuniste!
Me te mirat apo me te keqiat e saj, klasa jone e bejlereve dhe pashallareve, ka qene aristokracia jone e cila pasi siguroi paqen sociale me popullin e vet (me faktet qe permenda me larte), e udhehoqi kete komb drejt pavaresimit te tij! Jo me kot ka 200 vite qe Athina e Beogradi sulmojne e shkaterrojne pikerisht kete klase: te mos behemi edhe ne zedhenes te ketyre politikave antishqiptare!
