Gjergj – Skender Jashari, Preshevë
Edhe dje, më 31 maj 2024, Parlamenti Europian, i dërgoi letër Serbisë, ku kërkon mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të Shqiptarëve të Luginës së Preshevës, ashtu siç sidomos dekadën e fundit, kemi pa, që më shumë SHBA, BE dhe vende të tjera perëndimore kanë ngritur zërin në mbrojtje të të drejtave dhe lirive të Shqiptarëve të Luginës së Preshevës.
Nuk jam optimist për Luginën e Preshevës, as për politikanët e saj, e as për vetëdijen që mbizotëron në mesin e qytetarëve tonë, por as për qasjen e Republikave tona karshi Luginës së Preshevës dhe Serbisë.
I. Qasja e Serbisë ndaj Luginës së Preshevës
Natyrisht kurrë nga Serbia nuk pres që ajo të demokratizohet, civilizohet dhe të respektoj marrëveshje, ligje të saj demokratike në letër por jo në praktikë a ligje ndërkombëtare. Pas vitit 2001, me përfundimin e Luftës së UҪPMB-së, Serbia vazhdoi luftën dhe veçmas speciale, por jo edhe ne. Serbia vazhdimisht dhe publikisht deklaronte armiqësi ndaj Kosovës, ku përfshinte edhe Luginën e Preshevës. Lehtazi shihet qasja e Serbisë ndaj Luginës së Preshevës:
1. Qasja e Serbisë kundër Kosovës( Shqiptarëve) dhe Luginës në aspektin ndërkombëtar:
a. Qasja e Serbisë kundër Kosovës(Shqiptarëve) dhe Luginës, në arenën ndërkombëtare, bëri që çështja e Luginës të harrohet edhe nga vetë delegacionet e Kosovës, Shqipërisë, poashtu edhe nga faktori ndërkombëtar( pasi ky e shihte që faktori politik i Luginës ishte në gjumë!).
2. Qasja e Serbisë kundër Luginës:
a. Bishtnimi i Marrëveshjes së Konçulit 2001 dhe i detyrimeve ndërkombëtare për respektimin e të drejtave dhe lirive të njeriut, pakicave kombëtare etj. Këto të garantuara edhe me dokumente dhe nga institucione ndërkombëtare, madje edhe në ligjet e Serbisë, shumica e këtyre akteve normative ndërkombëtare janë pranuar(Kartën e Kombeve të Bashkuara, Deklaratën e përgjithshme për të drejtat e njeriut, Pakti ndërkombëtar për të drejtat ekonomike, sociale dhe kulturore; Pakti Ndërkombëtar për të Drejtat Civile dhe Politike etj), por që në praktikë nuk zbatohen.
b. Zvogëlimi, shtypja dhe luftimi i Vetëdijes Kombëtare Shqiptare dhe intelektualëve, “bashkim-vllaznimi” me Serbi dhe forcimi i ideologjive të dobishme për Serbinë.
1. Zvogëlimi, shtypja dhe luftimi i Vetëdijës Kombëtare Shqiptare dhe intelektualëve. Në kuadër të kësaj forma të ndryshme, si arrestimin, kërcënimin, dënime të ndryshme, dëbime a diskriminime të nacionalistëve Shqiptar( p.sh: shumica e veteranëve të Luftës së UҪPMB-së janë përndjekur, arrestuar a detyruar të ikin nga vendlindja, pastaj shumica e intelektualëve diskriminohen, izolohen, përjashtohen, nuk u njihen diplomat etj. Armiqësimin, përçarjen, pengimin, shkëputjen, ndarjen në forma e mënyra të ndryshme të Shqiptarëve të Luginës me ata të Kosovës, Maqedonisë, Shqipërisë.
2. Bashkim-vllaznimi me Serbi duke joshur, blerë, financuar, kredituar, punësuar, dhënë hapësirë, individëve dhe subjekteve politike që ishin në dobi të drejtëpërdrejtë të Serbisë apo në dobi të tërthortë( forconte, mbështeste etj një politikan a parti politike për t’ia kundërvënë politikanit, partisë politike që ishte më e dëmshme për interesat e Serbisë, etj).
3. Forcimi i ideologjive të dobishme për Serbinë, qoftë atyre që drejtëpërdrejtë shkojnë në interes të Serbisë apo edhe të tilla që tërthorazi janë të dobishme për Serbinë, përfshirë edhe ato politike, fetare, antiperëndimore( veçmas anti-amerikane), proturke, proruse. Ideologjitë e tilla si radikalizmi, ekstremizmi dhe terrorizmi Islamik, pastaj turkofilizmi, boshnjakizmi, rusofilizmi, antiamerikanizmi, antisemitizmi, izolacioniste(shkëputja nga aleatët perëndimor dhe izolim i Kombit tonë), nacionalizmit radikal gjoja Shqiptar, etj janë promovuar, mbështetur, nxitur nga qarqe shtetërore dhe agjenturore të Serbisë, tek Shqiptarët e Luginës së Preshevës. Madje element lojalist të Shqiptarëve të Luginës së Preshevës, janë rekrutuar si agjent të Serbisë a ideologjive tjera filoturke, filoerdoganiste, filoruse, antiamerikane, nacionaliste ekstreme gjoja Shqiptare etj, për t’i përdorur për qëllime të drejtëpërdrejta a të tërthorta për qeverinë e Serbisë a kundër Interesave Kombëtare Shqiptare.
c. Izolimi, varfërimi, vështërsimi i jetës, diskriminimi dhe mos-respektimi i të drejtave dhe lirive individuale dhe kolektive të Shqiptarëve të Luginës së Preshevës, si dhe lehtësimi i shpërnguljeve. Përfshirë vështërsimin në nxjerrjen e dokumenteve, punësim, mbijetesë të pavarur( agro-blegtori), pasivizimi i adresave, gjobitje dhe dënime material, administrative, kundërvajtëse dhe penale etj.
d. Përfshirja në veprimtari kriminale të qytetarëve e sidomos të rinjëve të Luginës së Preshevës. Kjo dukuri e rekrutimit sidomos rinisë Shqiptare të Luginës së Preshevës, mund të vërehet që shumica e atyre të rinjëve që janë shoqëruar me familjarë të policëve të Serbisë( polic shqipfolës), më pas janë nxitur të përfshihen edhe në kriminalitet.
1. E që kjo praktikë është aplikuar nga vitet 1992 e më pas, ku të rinjë rekrutoheshin nga grupe të rinjësh, që shkaktonin terror tek të rinjët dhe qytetarët e tjerë që kishin integritet e dinjitet në Luginë.. P.sh: Grupe të tilla si e “2Pac” në Preshevë.
2. Përfshirja e agjentëve, agjentëve islamik të Serbisë, për të promovuar, propaganduar radikalizmin, ekstremizmin dhe terrorizmin islamik, madje duke u përfshirë edhe në akte terroriste islamik, në Luginë, rajon( sidomos në Republikë të Kosovës, por edhe në Maqedoni), pastaj edhe në vendet perëndimore. Janë një numër i konsiderueshëm i të tillëve, që veprojnë si “hoxhallarë vehabi”, si gjoja këngëtar, si gjoja aktor etj.
3. Përfshirja pastaj në krime ordinere, të tilla si kontrabanda me narkotik, grabitje, vjedhje etj. Sidomos në vendet e Europës Perëndimore e gjetiu.
II. Qasja e Republikave të Shqipërisë dhe Kosovës ndaj Luginës dhe e vetë Shqiptarëve të Luginës së Preshevës
Para rreth 10 vitesh, së paku kërkoheshin edhe me protesta disa të drejta dhe liri për Shqiptarët në Luginë, sot as të tilla më nuk ka. Faktoriteti i Shqiptarëve të Luginës së Preshevës, gradualisht është dobësuar, identiteti dhe vetëdija Kombëtare Shqiptare në vazhdimësi është dobësuar, derisa vazhdimisht janë forcuar ideologji jomiqësore dhe armiqësore kundër Shqiptare.
1. Këshilli Kombëtar Shqiptar nën Serbi
Këshilli Kombëtar Shqiptar nën Serbi, gjegjësisht ky pseudo-këshill, ka 29 antarë( të zgjedhur nga partitë politike përmes zgjedhjeve) dhe 6 komisione me nga 5-15 antarë.1 Komisionet: për arsim dhe arsim të lartë, kulturë, informim dhe botime, përdorim zyrtar të
gjuhës dhe shkrimit shqip dhe komision për rininë dhe shoqërinë civile,2 kompetencat e këtij pseudo-këshilli, janë mes tjerash edhe: përcakton propozimet e simboleve kombëtare, shenjave dhe festave të pakicës kombëtare( e që të gjithë e dijmë që për Famurin tonë, disa qindëra qytetar shqiptar të Luginës janë gjobitur e dënuar); inicon procedurën para Gjykatës Kushtetuese, Mbrojtësit të qytetarëve, ombudsmanit krahinor dhe vendor dhe organeve tjera kompetente, kur vlerëson se është bërë shkelja e të drejtave dhe lirive të garantuara me Kushtetutë dhe me ligj e pjesëtarëve të pakicave kombëtare( mijëra raste të shkeljeve të të drejtave individuale dhe kolektive të qytetarëve shqiptar të Luginës së Preshevës janë bërë, por asnjë rast nuk dëgjohet zëri i këtij pseudo-këshilli); inicon procedurën nga pika paraprake në emër të pjesëtarëve të pakicave kombëtare, bashkë me autorizimin e mëparshëm të marrë me shkrim( e as në emër të ndonjë qytetari viktimë të Luginës së Preshevës nuk është bërë); merr qëndrimet, fillon nisma dhe ndërmerr masat lidhur me të gjitha çështjet të cilat janë të lidhura drejtpërsëdrejti me pozitën, identitetin dhe të drejtat e pakicës kombëtare( nuk ka bërë qoftë ndonjë gjë konkrete dhe serioze në këtë drejtim). E njejta gjë ndodhë edhe me të gjithë politikanët dhe partitë politike lokale në Luginë të Preshevës, derisa ka pasur disa deklarata gjoja patriotike. Avokati dhe përfaqësuesi legjitim për Shqiptarët e Luginës së Preshevës do duhej të ishte Këshilli Kombëtar Shqiptar, i zgjedhur dhe përfaqësuar denjësisht prej, për dhe nga Shqiptarët e Luginës.
2. Partitë politike të Shqiptarëve të Luginës së Preshevës
Por shohim që politikan lokal, marrin përsipër avokimin dhe përfaqësimin e Shqiptarëve të Luginës, jo për Interes të Shqiptarëve të Luginës, por për interese personale dhe partiake. Kjo përçarje nuk evitohet as nga partitë politike në Luginë, e aq më pak nuk kërkohet nga Qeveritë e Shqipërisë dhe Kosovës, që politikanët dhe partitë politike të Luginës të jenë të bashkuara kur bëhet fjalë për t’u ndesh me Serbinë në mbrojtje të Interesit të Shqiptarëve të kësaj ane.
3. Politikanët dhe partitë politike të Kosovës dhe Shqipërisë
Politikanët dhe partitë politike të Kosovës dhe Shqipërisë, në vazhdimësi, kanë instrumentalizuar individ dhe grupe qytetarësh të Luginës së Preshevës, për qëllime politike interne në Kosovë. Por përpos deklaratave sipërfaqësore, cinike, pseudopatriotike, asgjë e asnjëherë seriozisht nuk është bë diç konkrete( as ato “donacione” e “ndihma humanitare të qeverive të ndryshme të Kosovës dhe Shqipërisë” dedikuar Luginës, nuk kanë qenë shpërndarë meritorisht gjegjësisht janë keqpërdorë; donacionet e librave kanë qenë më shumë lojë; kërkesat për lejim të Abetares dhe librit të historisë, poashtu ka qenë joserioze). Këtë cinizëm, paturpësi e pabesi e bazoj që Bajram Begaj presidenti i Republikës së Shqipërisë, më 22 shtator 2023,3 kërkon sa për sy e faqe mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të Shqiptarëve të Luginës, pasi së pari këtë e kishin kërku Sekretari i SHBA-së, më 12 dhe 13 shtator 20234 dhe Von Cramon raportuesja e Parlamentit Europian për Kosovën, më 19 shtator 2023.5 Mos të harrojmë, kjo nuk është e fundit, në vazhdimësi edhe më parë, SHBA dhe vendet e Europës Perëndimore si të ndara a edh institucione respektive të BE-së, kanë trajtuar çështje që janë në interes të
Shqiptarëve të Luginës së Preshevës- derisa zëri i Shqiptarëve të Luginës dhe politikanëve të saj është venitur, zëri i aleatëve tonë në Perëndim është forcuar.
Ka akte normative ndërkombëtare dhe Europiane( si konventa, protokole, pakte, rezoluta por edhe vendime të Gjykatave ndërkombëtare etj), kërkojnë që shtetet amë të mbrojnë dhe avokojnë në emër të popullatave të tyre etnike të mbetura në territoret e shteteve tjera.
Konventa Kuadër “Për Mbrojtjen e Pakicave Kombëtare” ku shprehimisht theksohet që Komiteti i Ministrave të Këshillit të Europës do ta mbikëqyrë zbatimin e saj, derisa theksohet po ashtu që edhe shtetet joanëtare të Këshillit të Europës do të marrin pjesë në zbatimin e saj, veçmas shiko nenet 5,6 8,712.1,12.2, 12.3,8 17.1, 17.2,9 18.1,10 24.1 dhe 24.2.11
III. Qasja e SHBA-së, BE-së dhe Aleatëve Perëndimor ndaj Luginës së Preshevës
Edhe dje, më 31 maj 2024, Parlamenti Europian, i dërgoi letër Serbisë, ku kërkon mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të Shqiptarëve të Luginës së Preshevës. Këtë letër e nënshkruan Viola Von Carmon, Rainer Wieland, Michael Gahler dhe Thijs Reuten, që ia drejtojnë kryeministrit dhe dy ministrive të qeverisë së Serbisë. Në këtë letër theksohet shqetësimi i thellë edhe për mospërmbushjen e Marrëveshjes së Konçulit të 2001, si dhe duke përmendur shkeljet sidomos dekadën e fundit, të formave të ndryshme të diskriminimit, përfshirë edhe pasivizimin dhe kufizimin e edukimit dhe mundësisë së punësimit, kujdesin mjekësor adekuat. Në përfundim të kësaj letre theksohet që dështimi në adresimin e këtyre
çështjeve, nuk minon vetëm parimet e barazizë dhe jodiskriminimit por edhe rrezikon përkeqësimin e tensioneve dhe jostabilitetit në rajon si dhe rrugën e Serbisë për BE.
Në vazhdimësi, kemi pa që edhe më parë, sidomos dekadën e fundit, shumë më e zëshme kanë qenë zyrtar dhe institucione të ndryshme të vendeve perëndimore, në veçanti SHBA-së, BE-së, Britanisë, Gjermanisë, Italisë etj, që kanë ngritur zërin në mbrojtje të Shqiptarëve të Luginës së Preshevës.
Si do duhej:
IV. Qasja që do duhej të kishim Lugina e Preshevës
Organizime qytetarësh, biznesmenësh, nacionalistësh, intelektualësh, sportistësh, artistësh, politikanësh përfshirë edhe partitë politike etj, qoftë nën ombrellë të Këshillit Kombëtar( të vërtetë) Shqiptar, a edhe të partive politike, duke u bashkuar për të ideuar strategji të mirëfillta, për avansimin, mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të qytetarëve Shqiptar të Luginës së Preshevës; zhvillimit ekonomiko-socio-kulturoro-sportiv; avansimin e çështjes së zgjedhjes përfundimtare të statusit politiko-juridik të Luginës së Preshevës dhe çështja e sigurisë dhe mbrojtjes së Luginës së Preshevës.
Qeveritë e Shqipërisë dhe Kosovës, nuk bashkërendojnë e bashkëveprojnë mjaftueshëm dhe efektivisht në dobi të Luginës së Preshevës dhe faktorit Shqiptar më gjerë. P.sh:
1. për avansimin, mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të qytetarëve Shqiptar të Luginës së Preshevës; Përmes krijimit të mekanizmave lokal në Luginë të Preshevës, përmes kordinimit dhe bashkëveprimit me të gjitha komunitetet tjera etnike nën Serbi, përmes kordinimit me subjekte fizike e juridike( organizata, parti politike, institucione) të shteteve tona( Republikave të Kosovës, Shqipërisë, Maqedonisë etj).
2. zhvillimit ekonomiko-socio-kulturoro-sportiv, duke krijuar strategji nacionale të Shqiptarëve të Luginës, për zhvillim në këto fusha. Duke kordinuar me shtetet tona Republikat e Kosovës, Shqipërisë, Maqedonisë, për të zhvilluar këto fusha. Pa harruar gjetjen e ideve dhe mundësive për eksportim të agro-blegtorisë së Luginës së Preshevës, për në bregdetin Shqiptar, pastaj për në vendet e treta.
3. avansimin e çështjes së zgjedhjes përfundimtare të statusit politiko-juridik të Luginës së Preshevës. Duke u kordinu me Republikë e Kosovës dhe Shqipërisë, por edhe të Maqedonisë, veçmas duke kushtëzuar dhe reciprokisht me rastin e Serbëve në Kosovë. Por pa lënë anash edhe bashkërendimin edhe me faktorin ndërkombëtar. Gjithashtu bashkërendimin dhe kordinimi edhe me gjitha komunitetet etnike nën Serbi dhe me shtetet fqinje që kanë pakica kombëtare të tyre nën Serbi( psh: Hungari, Bullgari, Kroaci, Bosnje etj).
4. çështja e sigurisë dhe mbrojtjes së Luginës së Preshevës. Kjo e nëndarë në sektorin e sigurisë publike, ku “policia ekzistuese multiçetnike” të bëhet realisht polici multietnike, që si në përbërje si në zinxhir komandues përfaqësohet nga përbërja e popullatës lokale. Kurse çështja e mbrojtjes, duke gjetur mënyra të mundshme, për të ruajtur të gjithë veteranët e UҪPMB-së, por edhe duke gjetur mundësi që të gjithë të rinjët e moshës për luftë, të kryejnë trajnime profesionale ushtarake dhe specializime( kryesisht jashtë Luginës së Preshevës), duke qenë në vazhdimësi në aleanca me komunitetet të tjera etnike nën Serbi, që në rast të nevojës, të jenë të përgatitur për ta mbrojtur vendin nga pushteti okupues qendror i Serbisë.
V. Qasjet e Republikave tona, karshi ndikimit rus-serb, ndaj Luginës
Republikat tona( Republika e Shqipërisë dhe e Kosovës) karshi Luginës së Preshevës dhe Serbisë, nuk janë kënaqëshëm për shumë aspekte. Republikat tona të Shqipërisë, Kosovës, nuk janë mjaftueshëm të qëndrueshme ekonomikisht, politikisht, ushtarakisht për të qenë kundërpeshë ndaj Serbisë, Panserbizmit, ndikimit rus në Ballkan etj. Në këtë rast do duhej unifikimi sa më i plotë i shteteve të Shqipërisë, Kosovës, Maqedonisë dhe Malit të Zi, duke krijuar një Mini-BE, Mini-NATO. Natyrisht, baza e NATO-s në Kuçovë, modernizimi dhe armatosja e ushtrive të Republikave tona, janë shumë me vend, edhe pse do duhej të ishin jo vetëm si kundër-reaksion ndaj kërcënimit Serb a rus.
Qeveritë e Shqipërisë dhe Kosovës, nuk bashkërendojnë e bashkëveprojnë mjaftueshëm dhe efektivisht në dobi të Luginës së Preshevës dhe faktorit Shqiptar më gjerë. P.sh:
1. Zhvillimi ekonomik i Luginës së Preshevës, do duhej të ishte shtylla primare, për Mbrojtjen e Luginës së Preshevës. Ideja e tillë, është e mundur lehtësisht, duke krijuar marrëveshje me fermerët lokal të Luginës së Preshevës, për t’i tregtuar produktet agro-blegtoriale të Luginës, për në bregdetin Shqiptar, apo edhe për të lehtësuar dhe ndihmuar kompanitë lokale të Luginës së Preshevës a edhe nga Shqipëria e Kosova, që t’i mbledhin prodhimet agro-blegtoriale, për t’i eksportuar në vendet e treta. Në këtë mënyrë, duke krijuar bazën e ekzistencës dhe fitime për banorët lokal, duke bërë kështu që mos të kenë arsye ekonomike për shpërngulje.
2. të këshillojnë, motivojnë, korrigjojnë dhe sanksionojnë subjektet (individët) dhe juridike( partitë politike) të Shqiptarëve të Luginës së Preshevës( jo duke ndjekur analogjinë me Listën Srpska në Kosovë), por duke ndjekur praktikën e SHBA-së dhe BE-së, karshi politikanëve dhe qytetarëve( biznesmenëve) rus pas agresionit rus në Ukrainë.
3. të mbrojnë të drejtat dhe liritë e Shqiptarëve të Luginës së Preshevës në arenën ndërkombëtare. P.sh: çdo rast të shkeljeve individuale a kolektive të të drejtave dhe lirive të qytetarëve të Luginës së Preshevës, duke e procedu në instanca ndërkombëtare si në aspektin politik dhe të drejtësisë etj.
4. të avansojnë çështjen e zgjedhjes së statusit përfundimtar politik të Luginës së Preshevës, sidomos derisa zhvillohet dialogu për normalizim të raporteve Kosovë-Serbi; në lidhje me Asociacionin e Komunave Serbe në Kosovë; Eksterritorialitet të kishave ortodokse serbe etj.
5. të vetëdijësojnë, këshillojnë, dhe në forma e mënyra të tjera jodetyruese qytetarët Shqiptar të Luginës së Preshevës, në forma të tilla si përmes propagandës, shkollimit-edukimit, medieve, sportit, kulturës etj. Kurse pa shmangur edhe format sanksionuese në rastet e vërtetuara me gjykime të prera, të qytetarëve tonë të Luginës së Preshevës, që veprojnë si agjent të Serbisë, Rusisë, Turqisë a ideologjive anti-Shqiptare.
6. të ushtrojnë presion ndaj Serbisë, në raporte ndërkombëtare dhe rajonale, duke shfrytëzuar çdo situatë të mundshme, për ta avansu statusin social, ekonomik, kulturor dhe politik të Luginës së Preshevës.
Më:01.06.2024
Gjergj- Skender Jashari ish i burgosur politik nga EULEX, për rastet e sulmeve kundër policisë dhe xhandarmërisë së Serbisë në Dobrosin komuna e Bujanocit. Ky shkrim është pjesë e marrur nga punimi i bërë gjatë qëndrimit në burgimin politik!
Master drejtimi juridiko-penal dhe studime joformale ushtarake.
