Raison d’etat dhe Ura e Ibrit: Kur diplomacia perendimore duhet të vendos mes “unitetit shpirtëror” dhe përparsive strategjike

Nga: Dr Sadri Ramabaja, Prishtinë

Ura e Ibrit tashmë është shndërruar në një simbol që do të promovojë Kosovën si “një konflikt i ngrirë” ose Republikë sovrane. Bashkëjetesa paqësore me Serbinë duket e paarritshme. Intenca e Perednimit për ushtrimin e doktrinës gjermane — Ostpolitikës në raport me Serbinë, si dikur me Federatën Ruse, nuk ka dhënë fryetet e pritura.

Kapërcimi i postulatit themelor të Vestfalisë dhe “Koha e marrisë serbe”

Marrëveshja e Vestfalisë (1648) erdhi pas luftës 30 vjeçare në Europë (1618–1648). Fundi i saj ishte më shumë rezultat i pajtimit të palëve për njohjen e realitetit të krijuar, se sa produkt i pikëpamjeve morale.
Marrëveshja e Kumanovës (1999), që shënon kapitullimin e Serbisë, nuk është rezultat as i njohjes dhe pajtimit me realitetin e krijuar, por as shprehje e akordimit me rendin e ri që po imponohej. Serbia e kishte cilësuar atë si imponim i një armëpushimi dhe si të tillë e trajton edhe sot. Thirrja në modelin e Nagorni Karabahut dhe ndërhyrjen e Azerbajxhanit për rikthim të tij nën sovranitetin e tij të plotë, duke ripohuar “durimin serb” si strategji në emër të ndryyshimit të rrethanave gjeopolitike, e dëshmon se, de fakto, me Serbinë jemi tutje në gjendje lufte.
Rikthimi i sovranitetit të Republikës në veri, shih për këtë, sot shihet si gjasë e imponimit të realitetit të ri politik, po aq sa edhe mundësi për thyerjen e armëpushimit nga pala serbe.

Marrëveshja e Vestfalisë i gjente vend mirëkuptimit pragmatik për realitetin politik të krijuar në terren, duke sjellë kështu në jetë Sistemin politik që njihte Sovranitetin e Shtetit. Marrëveshja Bazike e Brukselit (24 shkurt 2024), bie ndesh njëkohësisht me mirëkuptimin pragmatik mbi realietin politik të krijuar më 17 Shkurt 2008, kur Kosova kishte shpallur pavarësinë dhe është njohur nga 117 shtete anëtarë të OKB-së, por edhe me opinionin e Gjykatës Ndërkombëtare (2010) mbi të drejtën e Kosovës për shpalljen e aktit të pavarësisë.

Shtetet e Europës që po i vinin themelet e një rendi të ri në Vestfali, nuk e kishin përfshirë si pjesë të atij rendi Rusinë, meqë, sipas Henry Kissinger-it [1], ajo ishte lënë në “Kohën e marrisë së saj” (rusisht “Smuta”), që shenjonte periudhën e turbulencave politike, urisë dhe intervenimeve të fuqive të jashtme (1598–1613) dhe meqë po bënte çmos që të vinte rend të brendshëm.

Pse trajtohet krejt ndryshe Serbia sot? Kjo pyetje nuk mund të trajtohet thjesht vetëm si retorike, sidomos jo pas marrëveshjes që arriti kancelari gjerman Olaf Sholc me presidentin serb, Aleksandar Vuçiq, së fundmi për shfrytëzimin e rezervave të mëdha të mineralit të çmuar të litiumit.
Më shumë se një marrëveshje ekonomike, rihapja e minierës sikur ka për qëllim të sinjalizonte Perednimin se Beogradi ka gadishmëri të marrë kthesën drejt Perëndimit, nëse Perednimi do të mirrte në konsideratë edhe objektivat strategjike serbe që taksativisht tashmë janë bërë publike në Platformën politike të Kuvendit Gjithëserb.

***

Marrëveshja e Vestfalisë kishte imponuar postulatin e reciprocitetit mes shteteve si të drejtë bazike në marrëdhëniet mes shteteve në sistemin e ri që po promovohej.

Marrëveshja e Brukselit nuk mund të rikthejë këto raporte para vitit 1684 vetëm për hir të vullnetit të Serbisë dhe të ndonjë segmenti brenda BE-së për t’ia rikthyer sovranitetin Serbisë mbi pjesë të territorit apo qytetarëve të Republikës së Kosovës.

Ky vullnet politik i kësaj lagje-shtetesh brenda BE-së në raport me Serbinë, në realitet është reflektuar gjatë gjithë procesit të dialogut mes Kosovës dhe Serbisë (2011–2024), por më i hapur është në vendimin për masat ndëshkuese ndaj Kosovës që u morën pas ngjarjeve të majit 2023 në veri dhe me theks në vendimin për heqjen e vizave për qytetarët serb që posedojnë pasaporta të lëshuar nga mekanizmat paralel të Serbisë në Kosovë.

Në rrafshin e së drejtës ndërkombëtare ky vendim bie ndesh me parimin bazë të rendit aktual, që bazohet në të drejtën e shtetit për aplikim të rendit unik juridik, por edhe me të drejtën moderne mbi njohjen e dyshtetësisë që e aplikojnë një pjesë e mirë e shteteve anëtarë të BE-së. Rrjedhimisht ky akt nuk mund të prodhojë efekte juridike, prandaj ai është nul.

Si të tillë duhet ta trajtojnë edhe strukturat e shtetit. Ai nuk mund t’i imponohet Kosovës.

Kur një brez diplomatësh dështon

Pas deklaratës së QUINT-it lidhur me “statusin e Urës së Ibrit” ndërkohë u bë publik edhe prononcimi nga komanda e KFOR-it për ktë “çështje”.
Deri tashti KFOR-i e kishte cilësuar praninë e patrullës në afërsi të urës si pjesë të patrullimit të rregullt “në urë dhe përqark saj”. Ndërkaq tani e cilëson prezencën si “prani fikse”, që d.t.th se de fakto kemi “një ndryshim të statusit të urës”!
Diplomatët e QUINT-i në deklaratën e shkurtër, por tejet të qartë, që e lexoi ambasadori amerikan, pohonin prerë: statusi i Urës së Ibrit nuk ndryshon!

“Ne përfaqësuesit e Francës, Gjermanisë, Italisë, Britanisë së Madhe, Shtetet e Bashkuara u takuam me kryeministrin Kurti për ta informuar që qeveritë tona, në konsultim me NATO-n, nuk mund ta mbështesin asnjë ndryshim të statusit aktual të urës së Mitrovicës aktualisht”, tha Hovenier.

Ky qëndrim shpërfaqet kaq shqeto kundër hapjes së urës fill pas deklaratës së kryeministrit serb, Millosh Vuçeviq, përmes së cilës ai edhe një herë afishoi publikisht qëndrimin se Serbia nuk është dakord me planin franko-gjerman të arritur në vitin 2022 për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë dhe se Beogradi “nuk do të nënshkruante asgjë që konfirmonte shtetësinë e Kosovës. ”

Kjo deklaratë bie ndesh jo vetëm me realitetin e krijuar në veri, por edhe me marrëveshjet e vitit 2015 e 2016 dhe gjithë procesin e dialogut për normalizim të marrëdhënieve e prosperim të paqes. Ajo cenon rënd rendin kushtetues të Kosovës dhe risjellë në pikëpyetje vet aktin e shpalljes së pavarësisë.
Kjo deklaratë bie ndesh edhe me vet frymën e Marrëveshjes së Vestfalisë që i dha fund luftës njëqindvjeçare në Europë. Atbotë, të urtit e Europës, në krye të të cilëve ishte ministri francez Armand-Jean du Plessis, i njohur shkurt si Kardinal Richelieu, që po bën historinë. Ata ishin para alternativës: të vendosnin pro unitetit shpirtëror apo të mirrnin në konsideratë përparësitë strategjike, kur do të vendosnin për përfundimin e luftës, duke vënë në qendër interesin nacional, që më pas do të të cilësohet si raison d’etat [rezon shtetëror]. Me shumicë të theksuar vendosën për variantin e dytë dhe kështu i vunë themelet e një rendi të ri europian. Pas këtij vendimi, siç shprehet Kissinger, qëndronte “kalkulimi i ftohtë mbi shtetin-komb”.[2]

***

Ura e Ibrit që ndan Mitrovicën e Jugut me shumicë shqiptare dhe atë të Veriut me shumicë serbe, të krijuara konform Marrëveshjes së Ahtisarit, ishte bllokuar për herë të parë pas luftës në vitin 1999.

Gjatë procesit të dialogut mes Kosovës dhe Serbisë, konform rezolutës së OKB-së [2010], që ngarkonte BE-në si fasilitator, qe arritur marrëveshja për lëshimin e saj, pasi të ristrukturohej. Për këtë qëllim u investua në infrastrukturën e saj nga fondet e BE-së si dhe u hap për qarkullim të këmbësorëve, por ajo, pra Ura e Ibrit vazhdon të jetë e bllokuar për automjete edhe sot e kësaj dite.
Në fillim të vitit 2023, Kuvendi Komunal i Mitrovicës së Veriut kishte marrë një vendim për hapjen e urës. Ata kishin thënë se vendimin e bazojnë në Marrëveshjen e Brukselit që kishte paraparë hapjen e urës në vitet 2015–2016.[3]
Në rastin e Urës së Ibrit, në emër të ruajtjes së unitetit transatlantik [me elemente të dogmatizmit religjioz!] dhe interesave të shteteve të njohura tradicionalisht si mike të Serbisë, nuk mund të shkelen parimet dhe vlerat mbi të cilat është ndërtuar shteti modern dhe vet BE-ja.

Deklarata e KFOR-it shkon një hap më larg: në fakt e thotë të kundërtën e asaj që pohon QUINT-i rreth status quosë së statusit të urës! Përmes saj duket shqeto intenca për ta çimentuar këtë pozicionim në një lloj kufiri ndarës, qoftë edhe formal, mes shqiptarëve dhe serbëve.

Duket sikur heshtja morbide ndaj aktit agresiv të Serbisë më 24 shtator 2023 e ka pikërisht burimin tek ky qëndrim!

Atë që nuk e bëri dot Serbia me një njësitë të trajnuar për aktivitete subversive dhe përmes simulimit të një kryengritje, sikur pretendon ta bëjë e mbajë në jetë pikërisht diplomacia! Prandaj ndarjen faktike të veriut, nuk duhet të harrojmë, e kishte bërë diplomacia [Konferenca e Rambujesë], qoftë edhe nën rrogoz e në heshtje, madje, sipas të gjitha gjasave, në marrëveshje edhe me kreun e delegacionit shqiptar [!]. Nuk ishte krejt i rastësishëm dislokimi i trupave franceze të KFOR-it pikërisht në këtë zonë.

Ky fakt tashmë është sekret publik.

Kjo sjellje e diplomacisë sikur na kujton qëndrimin disi pajtues që ajo ushqente duke tumirë në heshtje deklaratat e Vuçiçit, që i kishte bërë publike pasi ishte akorduar me ish presidentin e Kosovës, Hashim Thaçin, për ndarjen e Kosovës, por që cilësohej me gjuhë eufemiste si “riporkufizim” i kufirit mes serbëve dhe shqiptarëve [Vuçiq: Razgraničenje s Albancima najzdravije za Srbe]. [4]

***

Në Gjermani përceptimi i përgjithshëm se Ostpolitika — që zakonisht kuptohet si një politikë e bazuar në idenë e bashkëjetesës paqësore me Rusinë [5], që për autor gjykohet se ka ish kancelarin Willy Brandt — por që ishte ushqyer gjatë kohë edhe nga kancelarja Angela Merkel, tani është diskredituar plotësisht.

Qëndrimi i diplomacisë perendimore ndaj Serbisë sot, sikur të rikujton pikërisht këtë pozicion kundruall Serbisë, meqë insistohet tutje si nga BE-ja edhe nga SHBA-të, për një “bashkëjetesë paqësore” me çdo çmim me Serbinë, në emër të interesit gjeostrategjik dhe tërheqjes së saj nga orbita ruse e ndikimit.
Në qarqet elitare politike të Gjermanisë sot, potencohet shqeto se elitat e politikës së jashtme të Gjermanisë ndërkohë beson në masë dërrmuese se socialdemokratët ishin bllokuar në një pikëpamje të vjetëruar, kur kishin të bënin me Federatën Ruse, madje deri në prag të pushtimit rus të Ukrainës, në shkurt 2022,
Nuk ka ndonjë studim të mirëfilltë që do të hidhte dritë mbi burimin që ka qëndrimi i diplomacisë perendimore sot në raport me Serbinë dhe konkretisht projektin e “Botës serbe”, por perceptimi se kjo diplomaci, respektivisht ky brez diplomatësh, po dështon sërish në raport me Ballkanin, është i pranueshëm gjithnjë e më shumë në qarqet intelektuale kritike perendimore.

Por nëse kancelari gjerman, Olaf Scholz, premtoi një kurs të ri pas pushtimit rus të Ukrainës, që qe cilësuar nga ai si një Zeitvende [Pikë kthese], ai ndërkohë po përsëritë të njejtin gabim me Serbinë, duke nënshkruar madje edhe marrëveshjen për litiumin serb që e mban në pushtet autokratin Vuçiq, duke shpërfillur tërësisht vlerat mbi të cilat është ngritur BE-ja.

Analisti gjerman, Bodo Weber, në një intervistë për gazetën serbe “Danas” ka folur rreth marrëveshjes së Bashkimit Evropian, Gjermanisë e Beogradit për litiumin.[6]  Duke komentuar konferencën për media të kancelarit Scholz dhe presidentit serb Aleksandar Vuçiq, përfshi edhe çështjen e Kosovës, Weber nuk la pa nënvizuar edhe fenomenin e rënies së diplomacisë pernedimore në kurthin serb, disi ngjashëm me atë të fillimit të Luftës së Ftohtë, kur interesat specifike prevalonin mbi ato idologjike.
Krejt kjo, po ndodhë sipas Weber-it, meqë kështu, me këtë lëvizje të BE-së, ky komunitet po hap siparin e fazës së tretë të zbutjes së Serbisë.
Ai thotë se tragjedia e kësaj politike të zbutjes “shumë më tepër sesa dimensioni i saj moral — që d.t.th tradhti ndaj vlerave liberale-demokratike të vetë Perëndimit, ka të bëjë me faktin se kjo politikë, sipas regjimit të Vuçiqit, tashmë është dëshmuar se ka dështuar”.

Weber, si gjithnjë i drejtpërdrejtë, nënvizon se kjo ka dështuar në një “episod të shkëmbimit të territoreve, ku rajoni, dhe rrjedhimisht Europa, shmangën për fije peri destabilizimin më të gjerë dhe përshkallëzimin e dhunshëm në një shkallë më të gjerë. Prandaj, kjo politikë e shkëmbimit të një interesi me një tjetër, ndërkohë që shërben për të kënaqur një interes në një afat të shkurtër, në të njëjtën kohë, në afat të gjatë, minon tërësisht interesat tjera strategjike të Gjermanisë, BE-së dhe Perëndimit në tërësi, me pasoja të pallogaritshme”.[7]
Nëse parimi mitik gjerman „Wandel durch Handel“ [Ndryshim kursi përmes bashkëpunimit/tregëtisë] me Rusinë dështoi tërësisht dhe me turp, ndjekja e këtij parimi me Serbinë, nuk mund të ketë një fund tjetër, përveç atij që tashmë është sprovuar me Rusinë.

Kur mungon baza e realizmit politik — Ostpolitika në raport me Serbinë, e sidomos kur ajo ushtrohet pa një bazë të mirëfilltë të realizmi politik, nuk ka se si ajo të mos shndërrohet në karikaturë liberale.

Egon Bahr, arkitekti i Ostpolitik-ës po aq sa edhe ish ministri i jashtëm nga më të sukseshmit që kishte Gjermania, Hans Dietrich Genscher, ishin realist dhe kishin parasysh në këtë veprim, jo transformimin e Bashkimit Sovjetik, por objektivin jetik gjerman — ribashkimin e Gjermanisë.
Prandaj realistët gjykojnë sot se, Ostpolitika gjermane ishte treguar e sukseshme në raport me interesin strategjik nacional gjerman, duke u kurorëzuar me marrëveshjen e njohur si 4+2 që i hapi rrugë ribashkimit të Gjermanisë.
Ndërkaq vazhdimi i saj në rrethana krejt tjera, pas rënies së Murit të Berlinit dhe me theks pas pushtimit të Krimesë [2014], është akti emrional që shenjon fiaskon e diplomacisë perednimore në raport me Federatën Ruse.

Të veprosh sot me Serbinë bazuar në konceptet e Ostpolitikës, flet për mungesë të vet konceptit real dhe për mosnjohje të thellë të historisë së Europës Juglindore. Të bërit biznes me Serbinë, respektivisht ta ndërtosh konceptin politik të përafrimit të Serbisë me BE-në dhe Perednimin, duke marrë në konsideratë interesat gjeoekonomike, nuk i shërben qëllimit. Ky koncept tashmë shpërfaqë para syve tanë një karikaturë liberale pa një bazë të mirëfilltë të realizmit politik.
Bashkëjetesa paqësore me Serbinë prandaj duket e paarritshme. Ndërkaq insistimi i Perednimit për ushtrimin e doktrinës gjermane — Ostpolitikës në raport me Serbinë, si dikur me BRSS-në e më pas edhe me Federatën Ruse, nuk ka dhënë fryetet e pritura, respektivisht ka dështuar.
Madje
Ndërkohë, përmes reagimeve të fundit në raport me planin e qeverisë së Republikës së Kosovës për hapjen e urës së Ibrit, diplomacia perednimore sikur po e hedhë foshnjën e sapolindur bashkë me ujin e pëgërë!
Ndërkohë qëndrimi i diplomaciës perendimore në raport me Kosovën është krejt surreal dhe i përmbysur. Prandaj qytetari i rëndomtë nuk arrinë dot ta kuptojë se si është e mundshme të ndodhë ky fenomen vetëm brenda dy dekadave. Ky qëndrim në rastin më të mirë duket i parëndësishëm nëdrkaq në rastin më të keq, tejet kundërproduktiv përballë objektivave të Serbisë ndaj veriut të Republikës.

Hezitim apo kujdesë i tepruar
Diplomacia perendimore duke insistuar me çdo çmim ta tërheqë Serbinë nga sfera e ndikimit rus, respektivisht nga mbërthimi i saj në prehrin e Putinit, ka ushtruar tolerancë të tepruar në raport me sjelljet e saj ndaj fqinjëve, me theks ndaj Kosovës dhe Malit të Zi e Bosnjës.
Ky qëndrim e ka trimruar Beogradin, prandaj më 8 qershor kishim organizimin e Kuvendit Gjithëserb dhe proklamimin publik të platformës mbi “Botën serbe”.
Ky pozicionim i perendimit, është e qartë, frustron shumë qytetarë, por edhe vëzhguesit që nuk kanë pushuar së qortuari këtë sjellje të diplomacisë. Ekspertë të veçantë të perendimit, shih për këtë, kanë bërë thirrje për armatimin e Kosovës dhe aftësimin e FSK-së për vetmbrojtje. Prandaj disa qeveri perednimore në këtë rast, shpesh akuzohen se i janë nënshtruar interesave të tyre nacionale dhe frymës së miqësisë tradicionale me Serbinë, respektivisht frikës së pabazuar nga një kundërveprim serb [“Selbsabschreckung”] ose po vazhdojnë ta lejojnë veten të manipulohen nga Vuçiqi.
Është shumë e mundur që një lagje shtetesh të Perednimit, që nga paslufta [qershor 1999] do të mund të kishin ndjekur një politikë më bindëse në raport me Serbinë, pa provokuar iluzione për mundësinë e anakesimit të veriut nga ana e saj. Ky qëndrim do të ishte fare i mundur, nëse BE-ja do të ishte më unike në raport me të ardhmen e Kosovës. Le të kujtojmë se, vetëm pas protestave masive të pranvers së vitit 2004, kishte një rikëndellje në qarqet diplomatike, duke u bindur se nuk ka kthim të mundshëm të Serbisë në Kosovë dhe se pavarësia e Kosovës duhej konsideruar edhe si kompromis që po bënin shqiptarët, në raport me të drejtën e tyre për vetëvendosje dhe bashkim me Shqipërinë.

Ky lloj hezitimi nga ana e diplomacisë perednimore në raport me sjelljet agresive të Serbisë [madje edhe atëheër kur Beogradi nuk fsheh fare projektet ekspansioniste], solli sprovën e parë të kalimit nga pozicioni I luftës hibride në atë reale: agresionin serb të 24 shtatorit 2024 në veriun e Kosovës.

Në praktikë, kjo sjellje, jo vetëm ndaj aktiviteteve hibride, por edhe pas agresionnit konkret, ka dëshmuar se kështu Perendimi i ka dhënë zemër Vuçiqit që të projektoj tutje “Perandorinë Serbe” që ai e koncepton si “Bota Serbe”.
Në këtë rast nuk kanë ndihmuar as paralajmrimet e disa analistëve tek kanë aplikur togfjalëshin kreativ [“deterrence by entanglement”] për ta bërë të pranueshëm parimin e parandalimit në këtë zonë gri të luftës hibride!
Përgjigjia më adekuate e Perndimit në këtë rast do të ishte mbështetja e fuqishme e Kosovës në planin gjithëpërfshirës, duke ndikuar ndjeshëm në forcimin e qëndrueshmërisë së Shtetit, ekonomisë dhe shoqërisë, do të shprehej Michael Rühle, eksperti ushtarak gjerman. [8]

Disa nga arsyet e dështimit të diplomacisë

Diplomacia perëndimore në rastin konkret në opinionin publik shqiptar dhe jo vetëm, po perceptohet si jo e suksesshme për disa arsye qenësore:

1. Ndërhyrja e fuqive të tjera — Në Ballkan, fuqitë e tjera globale, si Rusia dhe Kina, kanë ndjekur politika që shpesh janë në kundërshtim me interesat e Perëndimit. Këto vende ofrojnë alternativa ekonomike dhe politike për disa vende ballkanike, duke zbehur ndikimin e diplomacisë perëndimore. Për shembull, Rusia ka mbështetur Serbinë në çështjen e Kosovës dhe ka kultivuar lidhje të forta me disa grupe etnike ortodokse në rajon.

2. Korrupsioni dhe problemet e brendshme politike -Shumë vende të Ballkanit përballen me korrupsion të lartë, dobësi institucionale dhe probleme të mëdha në qeverisje. Këto sfida e bëjnë të vështirë implementimin e reformave të kërkuara nga BE-ja dhe SHBA-ja. Për më tepër, elitat politike shpesh janë të interesuara më shumë për mbajtjen e pushtetit sesa për avancimin e agjendave reformuese që kërkojnë perëndimorët.

3. Lodhja nga zgjerimi i BE-së — Në vitet e fundit, ka pasur një lodhje nga zgjerimi i BE-së si brenda Unionit ashtu edhe ndër vendet kandidate. Kjo ka çuar në një ngadalësim të procesit të anëtarësimit për vendet e Ballkanit Perëndimor. Shumë shtete të rajonit ndihen të zhgënjyera dhe të lënë pas dore nga BE-ja, duke humbur besimin në diplomacinë perëndimore dhe duke kërkuar alternativa të tjera.

4. Problemet e brendshme të BE-së dhe SHBA-së — Krizat e brendshme brenda Bashkimit Evropian dhe SHBA-së, si Brexit, ngjitja e populizmit dhe polarizimi politik, kanë devijuar vëmendjen dhe burimet nga Ballkani. Si rrjedhojë, angazhimi perëndimor në rajon shpesh ka qenë i fragmentuar dhe jo i koordinuar.
5. Përceptimi i dyfishtë dhe mungesa e koherencës — Diplomacia perëndimore shpesh perceptohet si jo koherente ose e mbështetur në standarde të dyfishta. Ndërhyrja ushtarake në Kosovë në vitin 1999 krahasuar me qëndrimin ndaj konflikteve të tjera në rajon, si dhe menaxhimi i krizës së refugjatëve, kanë krijuar perceptime të ndryshme rreth motivimeve dhe parimeve të diplomacisë perëndimore.

Këta faktorë së bashku kanë krijuar një mjedis sfidues për diplomacinë perëndimore në Ballkan, duke bërë që shumë përpjekje për stabilizim, demokratizim dhe integrim evropian të ngecin ose të dështojnë plotësisht. Ndërkaq në rastin e Kosovës ky dështim duket më eklatant.

Ka ardhur koha e një brezi të ri diplomatësh që do t’i përafroheshin Kardinalit Richelieu dhe që e konsiderojnë dhe trajtojnë Europën Juglindore si pjesë reale të Hemisferës Perendimore.

Objektivi jetik shqiptar
Pavarësisht këtij realiteti të hidhur, dy qendrat e Kombit, Tirana dhe Prishtina, kanë nevojë urgjente për një strategji dalëse nga gjendja aktuale edhe në raport me diplomacinë perednimore, jo vetëm me Serbinë. Pavarësisht nga të gjitha diferencat konceptuale, si Komb jemi në gjendje më favorizuese se sa ishim përgjatë gjithë epokës së Luftës së Ftohtë, respektivisht para pavarësisë së Kosovës. Sot kur situata aktuale në Evropë gjithnjë e më shumë po i ngjan asaj të Luftës së Ftohtë, ndërkaq tani më shumë se sa në prag të luftës në Kosovë, pozicionimi strategjik i dy republikave tona, do t’i jipte peshën e duhur specifike Kombit. Kjo do të thotë se strategjia e munguar deri dje, nuk guxon të na mungoj nesër, kur do të jemi veç në proces të ristrukturimit të arkiteturës së re të Europës.
Në këtë kapërcyell historik koncepti i Egon Bahr-it përmban dy aspekte jashtëzakonisht novatore dhe interesante që janë të rëndësishme të mirren në konsideratë si nga dy qeveritë tona, ashtu edhe nga diplomacia perendimore. Aspekti i parë ka të bëjë me vet idenë paradoksale të pranimit të realitetit për të qenë në gjendje ta ndryshoni atë.
Serbia dhe Kosova janë në gjendje lufte. Serbia e trajton tutje Kosovën si pjesë integrale të saj. Këtë e ka sanksionuar edhe në kushtetutë. Ndërkaq në Platformën e aprovuar së fundmi në emër të “Botës serbe”, Kosova cilësohet si krahinë serbe, pjesë e patjetërsueshme e Serbisë! [9]
Dështimi i Serbisë dhe jo vetëm i saj, më 24 shtator 2023, për ta bërë akt të kryer aneksimin e veriut, këtë realitet e ka shpërfaqur në dimensionin e ri që tashmë po e promovon Beogradi në raport me Kosovën edhe përmes një elite diplomatësh perendimor të dështuar.

Aspekti i dytë i Ostpolitik-ës ka të bëjë me idenë për të punuar me hapa të vegjël drejt një qëllimi afatgjatë që duket i paarritshëm.
Hedhja e hapave të parë të krijimit të Federatës Shqiptare, sidomos në fushën e sigurisë dhe mbrojtjes, do të shërbente si mesazh i fuqishëm jo vetëm për Beogradin.
Epoka e zgjerimit të Serbisë në dëm të interesit jetik shqiptar, ka marrë fund.
Kosova tashmë ka shijuar lirinë e gjakuar ndër breza dhe së fundmi po din me dashtë atë.

Tashmë është e qartë se lufta në Ukrainë dhe mundësitë reale të shpërfaqjes më të theksuar të Luftës së Re të Ftohtë me pasoja për Europën, do të reflektojë edhe në Ballkan. Sidoqoftë, pas çlirimit të Kosovës dhe krijimit të Republiës së dytë shqiptare, pozita e shqiptarëve është larg më e mirë nga ajo që kishim gjatë Luftës së Ftohtë [1949–1989].

Klasa jonë politike, në dy republikat tona, tani do të duhej të mendonin se si mund t’i zbatojnë këto dy aspekte që zura në gojë më lart, duke reflektuar ndaj situatës së krijuar jo vetëm rreth Urës së Ibrit, që po shfryëtzohet tutje nga Serbia dhe aleatët e saj me qëllim që ta promovojnë si simbol të një “konflikti të ngrirë”. Shih pr këtë Ura e Ibrit tashmë është shndërruar në një simbol që do të promovojë Kosovën në “një konfliktit të ngrirë” për kohë të pacaktuar ose Republikë sovrane.

Ostpolitika na mëson të pranojmë realitetin aktual nga njëra anë, por ajo na mëson edhe faktin që në këtë proces nuk guxojmë të humbasim objektivin konceptual e jetik për Kombin. Mitrovica është pjesë integrale dhe qenësore e këtij interesi. Integrimi i plotë i veriut është mision historik i kësaj klase aktuale politike në Prishtinë. Prandaj koha është për një reflektim të thellë dhe ndërveprim konform misionit historik.

______________________
1. Henry Kissinger, Welt Ordnung, Botimi 4, Muenchen, 2014, f. 12

2. 2. Henry Kissinger, Welt Ordnung, Botimi 4, Muenchen, 2014, f. 34
3. 3. https://www.evropaelire.org/a/ura-e-ibrit-si-dhe-kur-mund-te-hapet-/33069381.html
4. 4. https://balkans.aljazeera.net/news/balkan/2019/6/6/vucic-razgranicenje-s-albancima-najzdravije-za-srbe
5. 5. https://www.ipg-journal.de/rubriken/aussen-und-sicherheitspolitik/artikel/mission-frieden-7668/?utm_campaign=de_40_20240802&utm_medium=email&utm_source=newsletter
6. 6. https://www.danas.rs/vesti/politika/bodo-veber-intervju-litijum/
7. 7. Po aty
8. https://internationalepolitik.de/de/moeglichkeiten-und-grenzen-der-abschreckung
9. 9. https://www.evropaelire.org/a/kuvendi-gjitheserb-i-serbise-dhe-republikes-serpska/32983800.htm 

____

By Dr. Sadri RAMABAJA

The Ibri Bridge has already turned into a symbol that will promote Kosova as “a frozen conflict” or a sovereign Republic. Peaceful coexistence with Serbia seems unattainable. The intention of the Presidency to exercise the German doctrine – Ostpolitik in relation to Serbia, as in the past with the Russian Federation, has not given the expected fruits.

Overcoming the fundamental postulate of Westphalia and the “Time of the Serbian takeover”

The Treaty of Westphalia (1648) came after the 30 Years War in Europe (1618–1648). Its end was more the result of the parties agreeing to recognize the created reality than the product of moral views.

The agreement of Kumanovo (1999), which marks the capitulation of Serbia, is neither the result of recognition and agreement with the created reality, nor an expression of agreement with the new order that was being imposed. Serbia had described it as the imposition of a ceasefire and treats it as such even today. Calling on the Nagorno-Karabakh model and Azerbaijan’s intervention to restore it under its full sovereignty, reaffirming “Serbian patience” as a strategy in the name of changing geopolitical circumstances, proves that, de facto, with Serbia we are still able war.

The return of the sovereignty of the Republic in the north, see for this, today is seen as a possibility of imposing a new political reality, as much as an opportunity for breaking the ceasefire from the Serbian side.

The Treaty of Westphalia found a place for the pragmatic understanding of the political reality created on the ground, thus bringing to life the political system that recognized State Sovereignty. The Brussels Basic Agreement (February 24, 2024) simultaneously contradicts the pragmatic understanding of the political reality created on February 17, 2008, when Kosova declared independence and was recognized by 117 UN member states, but also with the opinion of the International Court of Justice (2010) on the right of Kosova to declare the act of independence.

The states of Europe that were laying the foundations of a new order in Westphalia did not include Russia as part of that order, since, according to Henry Kissinger [1], it was left in the “Time of its capture” ( Russian “Smuta”), which marked the period of political turbulence, famine and interventions of external powers (1598-1613) and since he was doing his best to bring internal order.

Why is Serbia treated quite differently today? This question cannot be treated simply as rhetorical, especially not after the agreement reached by German Chancellor Olaf Scholz with Serbian President Aleksandar Vučić recently for the exploitation of large reserves of the precious mineral lithium.

More than an economic agreement, the re-opening of the mine seems to be intended to signal Perednimi that Belgrade is ready to take the turn towards the West, if Perednimi would also take into consideration Serbian strategic objectives that have already been made public in the Political Platform of the All-Serbian Assembly .

***

The Treaty of Westphalia had imposed the postulate of reciprocity between states as a basic right in relations between states in the new system that was being promoted.

The Brussels agreement cannot restore these relations before 1684 only for the sake of the will of Serbia and any segment within the EU to restore Serbia’s sovereignty over parts of the territory or the citizens of the Republic of Kosova.

This political will of this neighborhood-states within the EU in relation to Serbia, in reality, has been reflected throughout the dialogue process between Kosova and Serbia (2011-2024), but it is more open in the decision on the punitive measures against Kosova that were took after the events of May 2023 in the north and with emphasis on the decision to remove visas for Serbian citizens who possess passports issued by the parallel mechanisms of Serbia in Kosova.

At the level of international law, this decision contradicts the basic principle of the current order, which is based on the right of the state to apply the unique legal order, but also with the modern law on the recognition of dual citizenship, which is applied by a good part of the states EU members. Consequently, this act cannot produce legal effects, therefore it is null.

The state structures should also treat it as such. It cannot be imposed on Kosova.

When a generation of diplomats fails

After QUINT’s statement regarding the “status of the Ibri Bridge”, meanwhile, the statement from the KFOR command on this “issue” was also made public.

Until now, KFOR had considered the presence of the patrol in the vicinity of the bridge as part of the regular patrol “on the bridge and around it”. Meanwhile, he now describes the presence as “fixed presence”, which means that de facto we have “a change in the status of the bridge”!

QUINT diplomats, in the short but very clear statement read by the American ambassador, clearly affirmed: the status of the Ibri Bridge does not change!

“We representatives of France, Germany, Italy, Great Britain, the United States met with Prime Minister Kurti to inform him that our governments, in consultation with NATO, cannot support any change of the current status of the Mitrovica bridge at present “, Hovenier said.

This statement contradicts not only the reality created in the north, but also the agreements of 2015 and 2016 and the entire dialogue process for normalizing relations and promoting peace. It seriously violates the constitutional order of Kosova and brings into question the very act of declaring independence.

This statement also contradicts the spirit of the Treaty of Westphalia, which ended the hundred-year war in Europe. Atworld, the sages of Europe, at the head of which was the French minister Armand-Jean du Plessis, known for short as Cardinal Richelieu, who is making history. They were faced with the alternative: to decide in favor of spiritual unity or to take into consideration the strategic advantages, when they would decide on the end of the war, putting the national interest in the center, which will then be described as the raison d’etat [state reason] . With a pronounced majority, they decided on the second option and thus laid the foundations of a new European order. Behind this decision, as Kissinger says, was the “cold calculation on the nation-state”.[2]

***

The Ibri Bridge, which separates South Mitrovica with an Albanian majority and North Mitrovica with a Serbian majority, created in accordance with the Ahtisaari Agreement, was blocked for the first time after the war in 1999.

During the dialogue process between Kosova and Serbia, in accordance with the UN resolution [2010], which charged the EU as a facilitator, an agreement was reached for its release, after being restructured. For this purpose, EU funds were invested in its infrastructure and it was opened for pedestrian traffic, but it, i.e. the Ibri Bridge, continues to be blocked for vehicles to this day.

At the beginning of 2023, the Municipal Assembly of North Mitrovica made a decision to open the bridge. They had said that they base the decision on the Brussels Agreement that had foreseen the opening of the bridge in 2015-2016.[3]

In the case of the Ibri Bridge, in the name of preserving the transatlantic unity [with elements of religious dogmatism!] and the interests of the countries traditionally known as friends of Serbia, the principles and values ​​on which the modern state was built and its own cannot be violated EU.

KFOR’s statement goes one step further: it actually says the opposite of what QUINT claims about the status quo of the bridge’s status! Through it, the intention to cement this positioning in a kind of dividing border, even if formal, between Albanians and Serbs seems disturbing.

It seems that the morbid silence towards Serbia’s aggressive act on September 24, 2023 has its source precisely in this attitude!

What Serbia could not do with a unit trained for subversive activities and through the simulation of an uprising, as if it claims to do, is kept alive by diplomacy! Therefore, the actual division of the north, we must not forget, was done by diplomacy [the Rambuje Conference], even if under the rug and in silence, and even, according to all likelihood, in agreement with the head of the Albanian delegation [!]. The deployment of French KFOR troops in this very area was not entirely accidental.

This fact is now a public secret.

This behavior of diplomacy seems to remind us of the somewhat conciliatory attitude that it nurtured by silently burying Vucic’s statements, which he had made public after agreeing with the former president of Kosova, Hashim Thaçi, on the division of Kosova, but which was described in euphemistic language as “Re-delimitation” of the border between Serbs and Albanians [Vučić: Razgranićenje s Albancima najzdravije za Srbe]. [4]

***

In Germany, the general perception that Ostpolitika — which is usually understood as a policy based on the idea of ​​peaceful coexistence with Russia [5], whose author is considered to be the former chancellor Willy Brandt — but which was nurtured for a long time by Chancellor Angela Merkel, it is now completely discredited.

The attitude of Western diplomacy towards Serbia today seems to recall exactly this position against Serbia, since both the EU and the USA insist on a “peaceful coexistence” with Serbia at any cost, in the name of geostrategic interest and attraction her from the Russian orbit of influence.

In Germany’s political elite circles today, there is growing concern that Germany’s foreign policy elite meanwhile overwhelmingly believes that the Social Democrats were stuck in an outdated view when it came to the Russian Federation, even on the eve of the Russian invasion of Ukraine. , in February 2022,

There is no genuine study that would shed light on the source of the attitude of Western diplomacy today in relation to Serbia and specifically the “Serbian World” project, but the perception that this diplomacy, or rather this generation of diplomats, is failing again in relation to Balkans, is increasingly acceptable in critical Western intellectual circles.

But if the German Chancellor, Olaf Scholz, promised a new course after the Russian invasion of Ukraine, which he described as a Zeitvende [Turning Point], he is meanwhile repeating the same mistake with Serbia, even signing the agreement on Serbian lithium that keeps the autocrat Vucic in power, completely ignoring the values ​​on which the EU was founded.

The German analyst, Bodo Weber, in an interview for the Serbian newspaper “Danas”, spoke about the agreement between the European Union, Germany and Belgrade on lithium.[6]Commenting on the press conference of Chancellor Scholz and Serbian President Aleksandar Vučić, including the Kosova issue, Weber did not fail to underline the phenomenon of the fall of Western diplomacy into the Serbian trap, somewhat similar to that of the beginning of the Cold War, when specific interests prevailed over the ideological ones.

All of this is happening according to Weber, therefore, with this move by the EU, this community is opening the door to the third phase of softening Serbia.

He says that the tragedy of this policy of appeasement “much more than its moral dimension — that is, the betrayal of the liberal-democratic values ​​of the West itself, has to do with the fact that this policy, according to the Vučić regime, has already been proven to has failed”.

Weber, as always direct, underlines that this has failed in an “episode of territorial exchange, where the region, and therefore Europe, narrowly avoided wider destabilization and violent escalation on a wider scale. Therefore, this policy of exchanging one interest for another, while serving to satisfy one interest in the short term, at the same time, in the long term, completely undermines the other strategic interests of Germany, the EU and the West. as a whole, with incalculable consequences”.[7]

If the mythical German principle “Wandel durch Handel” [Course change through cooperation/trade] with Russia failed completely and shamefully, the pursuit of this principle with Serbia can have no other end than the one that has already been tried with Russia.

When the basis of political realism is missing — Ostpolitika in relation to Serbia, and especially when it is exercised without a genuine basis of political realism, there is no way it will not turn into a liberal caricature.

Egon Bahr, the architect of Ostpolitik as well as one of Germany’s most successful former foreign ministers, Hans Dietrich Genscher, were realistic and had in mind in this action, not the transformation of the Soviet Union, but the vital German objective—the reunification of Germany.

Therefore, realists judge today that the German Ostpolitika was successful in relation to the German national strategic interest, being crowned with the agreement known as 4+2 that paved the way for the reunification of Germany.

Meanwhile, its continuation in completely different circumstances, after the fall of the Berlin Wall and with emphasis after the occupation of Crimea [2014], is the emrional act that marks the fiasco of pre-Soviet diplomacy in relation to the Russian Federation.

Acting today with Serbia based on the concepts of Ostpolitik, speaks of your own lack of real concept and deep ignorance of the history of Southeast Europe. Doing business with Serbia, or building the political concept of Serbia’s alignment with the EU and the Eastern Mediterranean, taking geo-economic interests into consideration, does not serve the purpose. This concept has already turned into a liberal caricature without a real basis of political realism.

Peaceful coexistence with Serbia therefore seems unattainable. Meanwhile, the Perednim’s insistence on the exercise of the German doctrine – Ostpolitik in relation to Serbia, as once with the USSR and then with the Russian Federation, has not given the expected fruits, respectively it has failed.

Meanwhile, through the latest reactions in relation to the plan of the government of the Republic of Kosova for the opening of the Ibri bridge, the Eastern diplomacy seems to be throwing out the newborn baby with the bathwater!

Meanwhile, the position of Western diplomacy in relation to Kosova is completely surreal and upside down. Therefore, the common citizen cannot understand how it is possible for this phenomenon to happen only within two decades. This attitude at best seems irrelevant and at worst, extremely counterproductive in the face of Serbia’s objectives towards the north of the Republic.

Excessive hesitation or caution

Western diplomacy, insisting at all costs to withdraw Serbia from the sphere of Russian influence, respectively from being stuck in Putin’s lap, has exercised excessive tolerance in relation to its behavior towards its neighbors, with emphasis on Kosova and Montenegro and Bosnia. .

This attitude has emboldened Belgrade, that’s why on June 8 we had the organization of the All-Serbian Assembly and the public proclamation of the platform on the “Serbian World”.

This positioning of the West, it is clear, frustrates many citizens, but also observers who have not stopped criticizing this behavior of diplomacy. Special experts from the West, see for this, have called for the arming of Kosova and the training of the KSF for self-defense. Therefore, some former governments in this case are often accused of having submitted to their national interests and the spirit of traditional friendship with Serbia, respectively to the unfounded fear of a Serbian counteraction [“Selbsabschreckung”] or are continuing to allow themselves to be manipulated by Vučić.

It is very possible that a neighborhood of the states of Perednim, since the post-war [June 1999], could have followed a more convincing policy in relation to Serbia, without provoking illusions about the possibility of its annexation of the north. This attitude would be quite possible, if the EU were more unique in relation to the future of Kosova. Let’s remember that, only after the mass protests of the spring of 2004, there was a revival in diplomatic circles, convinced that there is no possible return of Serbia to Kosova and that the independence of Kosova should also be considered as a compromise that the Albanians were making. in relation to their right to self-determination and union with Albania.

This kind of hesitancy on the part of the Western diplomacy in relation to the aggressive behavior of Serbia [even when Belgrade does not hide the expansionist projects at all], brought the first test of the transition from the position of the hybrid war to the real one: the Serbian aggression of September 24, 2024 in the north of Kosova.

In practice, this behavior, not only towards hybrid activities, but also after concrete aggression, has proven that the West has given Vucic the courage to project the “Serbian Empire” that he conceives as the “Serbian World”.

In this case, the warnings of some analysts who applied the creative phrase [“deterrence by entanglement”] to make the principle of prevention acceptable in this gray zone of hybrid war did not help!

The most adequate response of the West in this case would be the strong support of Kosova in the comprehensive plan, significantly influencing the strengthening of the stability of the State, economy and society, said Michael Rühle, the German military expert. [8]

Some of the reasons for the failure of diplomacy

Western diplomacy in this particular case in the Albanian public opinion and not only, is being perceived as not successful for several essential reasons:

1. The intervention of other powers —In the Balkans, other global powers, such as Russia and China, have pursued policies that are often at odds with the interests of the West. These countries offer economic and political alternatives to some Balkan countries, diluting the influence of Western diplomacy. For example, Russia has supported Serbia in the Kosova issue and has cultivated strong ties with several Orthodox ethnic groups in the region.

2. Corruption and internal political problems – Many Balkan countries face high corruption, institutional weaknesses and major problems in governance. These challenges make it difficult to implement the reforms requested by the EU and the US. Furthermore, political elites are often more interested in maintaining power than advancing the reform agendas that Westerners seek.
3. EU enlargement fatigue — In recent years, there has been an EU enlargement fatigue both within the Union and among candidate countries. This has led to a slowdown in the accession process for the countries of the Western Balkans. Many states in the region feel disappointed and neglected by the EU, losing faith in Western diplomacy and looking for other alternatives.
4. Internal problems of the EU and the US — Internal crises within the European Union and the US, such as Brexit, the rise of populism and political polarization, have diverted attention and resources from the Balkans. As a result, Western engagement in the region has often been fragmented rather than coordinated.
5. Double perception and lack of coherence — Western diplomacy is often perceived as incoherent or based on double standards. The military intervention in Kosova in 1999 compared to the attitude towards other conflicts in the region, as well as the management of the refugee crisis, have created different perceptions about the motivations and principles of Western diplomacy.

These factors together have created a challenging environment for Western diplomacy in the Balkans, causing many efforts at stabilization, democratization and European integration to stall or fail completely. However, in the case of Kosova, this failure seems more glaring.

The time has come for a new generation of diplomats who would approach Cardinal Richelieu and who consider and treat Southeast Europe as a real part of the Western Hemisphere.

Albanian vital objective

Despite this bitter reality, the two centers of the nation, Tirana and Pristina, urgently need a strategy to get out of the current situation, even in relation to the diplomatic diplomacy of the East, not only with Serbia. Regardless of all the conceptual differences, as a nation we are in a more favorable position than we were throughout the Cold War era, respectively before Kosova’s independence. Today, when the current situation in Europe is increasingly resembling that of the Cold War, now more than on the eve of the war in Kosova, the strategic positioning of our two republics will give the appropriate specific weight to the Nation. This means that the strategy that was missing until yesterday, cannot be missed tomorrow, when we will be in the process of restructuring the new architecture of Europe.

At this historical juncture, Egon Bahr’s concept contains two extremely innovative and interesting aspects that are important to be taken into consideration by both our two governments and by Western diplomacy. The first aspect has to do with the paradoxical idea of ​​accepting reality in order to be able to change it.

Serbia and Kosova are in a state of war. Serbia continues to treat Kosova as an integral part of it. This has been sanctioned in the constitution. Meanwhile, in the recently approved Platform on behalf of the “Serbian World”, Kosova is described as a Serbian province, an inalienable part of Serbia![9]

The failure of Serbia and not only Serbia, on September 24, 2023, to make the annexation of the north a completed act, this reality has manifested itself in the new dimension that Belgrade is already promoting in relation to Kosova through an elite of Western diplomats failed.

The second aspect of Ostpolitik concerns the idea of ​​working in small steps towards a long-term goal that seems unattainable.

Taking the first steps to create the Albanian Federation, especially in the field of security and defense, would serve as a powerful message not only for Belgrade.

The era of Serbia’s expansion to the detriment of the vital Albanian interest has come to an end.

Kosova has already enjoyed the freedom that has been bloodied for generations and recently it is willingly knowing it.

It is already clear that the war in Ukraine and the real possibilities of the most pronounced manifestation of the New Cold War with consequences for Europe will also reflect in the Balkans. However, after the liberation of Kosova and the creation of the second Albanian Republic, the position of Albanians is far better than what we had during the Cold War [1949–1989].

Our political class, in our two republics, should now think about how they can implement these two aspects that I mentioned above, reflecting on the situation created not only around the Ibri Bridge, which is being exploited further by Serbia and its allies in order to promote it as a symbol of a “frozen conflict”. See for this the Ibri Bridge has already been transformed into a symbol that will promote Kosova in “a frozen conflict” for an indefinite period or a sovereign Republic.

Ostpolitika teaches us to accept the current reality on the one hand, but it also teaches us the fact that in this process we dare not lose the conceptual and vital objective for the Nation. Mitrovica is an integral and essential part of this interest. The complete integration of the north is the historical mission of this current political class in Pristina. Therefore, it is time for a deep reflection and interaction in accordance with the historical mission.

______________________
1. Henry Kissinger, Welt Ordnung, Botimi 4, Muenchen, 2014, f. 12

2. 2. Henry Kissinger, Welt Ordnung, Botimi 4, Muenchen, 2014, f. 34
3. 3. https://www.evropaelire.org/a/ura-e-ibrit-si-dhe-kur-mund-te-hapet-/33069381.html
4. 4. https://balkans.aljazeera.net/news/balkan/2019/6/6/vucic-razgranicenje-s-albancima-najzdravije-za-srbe
5. 5. https://www.ipg-journal.de/rubriken/aussen-und-sicherheitspolitik/artikel/mission-frieden-7668/?utm_campaign=de_40_20240802&utm_medium=email&utm_source=newsletter
6. 6. https://www.danas.rs/vesti/politika/bodo-veber-intervju-litijum/
7. 7. Ibd
8. 8. https://internationalepolitik.de/de/moeglichkeiten-und-grenzen-der-abschreckung
9. https://www.evropaelire.org/a/kuvendi-gjitheserb-i-serbise-dhe-republikes-serpska/32983800.html