Nga prof. ing. av. Sazan GURI
Pasi lexova me kujdes librin e studiuesit Lulzim Osmanaj – ILIRËT E BUJARISË (BAVARISË) DHE SHTRIRJA E TYRE NË EUROPË ndava qartë mendimin personal për përmbajtjen e librit, dhe përfundova atë që dija me anë të studimeve të mia, por ky libër më futi në thellësinë e të vërtetave ku kuptova se Ilirët, për sa i përket përhapjes së tyre vendore, patën një rëndësi të posaçme ndërmjet popujve të vjetër të Europës. Ata jetonin nga bregu i djathtë i Danubit në Bavari, në Austrinë e sipërme e në të poshtmen, në Bohemi (Çekia e sotme), Sllovaki, Poloni, po ashtu edhe në Hungarinë e perëndimit, ndër të gjitha Alpet e lindjes, e duke përfshirë fushën perëndimore të Hungarisë, deri në Adriatik, ku ishin te tyret edhe Venediku edhe Istrija.
Autori Lulzim Osmanaj me kulturë dhe gjurmues i bibliotekave gjermane aty ku thuhet dhe shkruhet historia e vërtetë mbi shqipërinë e djeshmë dhe mbi të gjitha, atdhetar i spikatur, gjen forcën morale dhe shkencore të grumbullojë, analizojë dhe të nxjerrë fakte historike, gjuhësore, arkeologjike dhe etnografike të mjaftueshme për të mbështetur tezat e hedhura në librin e tijqë për ne shqipatrët e këtusjhëm rrinin si hipoteza dhe hamendsime. Tezat përbëjnë në fakt bazat objektive dhe qëllimet e Akademisë së Shkencave ‘’Rrënjët Tona’’. Pas një pune studimore shumë vjeçare merr në shqyrtim albanologët e huaj dhe qartëson se popujt thrakë, ilirë, keltë, gjermanë, teutonë, etruskë, italikë dhe grekë ishin popujt nga më të rëndësishëm që dhanë kontributin e tyre në kulturën evropiane jashtë Perandorisë Romake. Këta popuj thithën ndikime të huaja kulturore dhe zhvilluan identitetet e tyre kulturore, të cilat nga ana e tyre ndikuan në komunitetet e tjera.
Autori është shikimmprehtë në problemet e mëdha të kombit shqiptar, si gjuha trashëgimia, ku me finesë shpjegon se inferioriteti, aq i përfolur ndër fqinjë dhe shtete me mundësi është çeshtje mentaliteti dhe marketigu. Bazuar në freskinë e fakteve të sjella nga studiuesë të ndryshëm dhe punës së paepur, autori iu jep përgjigje si askush tjetër, qofshin edhe akademikë me emër shqiptarë se cilët ishin bojarët, bujarët dhe cili ishte fisi boi, buj? Cilët janë ilirët e çekisë së sotme (bohemia), boiaret, bujarët? A janë ilirët fermerët e parë në europë dhe a janë goralët e Polonisë malësorë ilir? Më tej autori reket për të sjellë po ashtu fakte, duke na shpjeguar se cilët janë fiset gjermane dhe cila është prejardhja e tyre? A janë fiset gjermane me origjinë ilire dhe franci në gjermani – a ëshët i njëjti popull me bauuarii-t (bujarë, bavarezët e sotëm). Më tej vazhdon pa ndalur në të dhënat pse teutonët si një fis gjerman kanë prejardhje trojano-dardane, dhe cili është në vetvetë kombi gjerman dhe gjeneza e fjalës “deutschland“, duke arritur në përfundimin se saksonia e poshtme, danezët dhe suedezët nuk ngelen pa lidhje fisnore me prejardhje ilire nga troja e lashtë dardane. Po në këtë libër mëson se anglo-saksonët dhe albanët janë themeluesit e Romës dhe të Britanisë dhe po aty lexon mbi kulturën e urnave, shpërthimin e keltëve deri te emrat e lumenjve në gjermani që shpjegohen me anë të shqipes. Aty gjen sesi fiset që kanë populluar Evropën, të gjitha pothuajse vijnë nga populli iliro-trako-trojan i së njëjtës kombësi dhe së fundi, libri mbyllet me mbretërimin e ilirisë nën sundimin e Napoleon Bonapartit (1814-1849).
Kësisoj, libri është në fakt një sintezë e punimeve dhe e studimeve të bëra nga të gjithë shkencëtarët dhe studiuesit e lashtë dhe të rinj, përshtatur me bibliografinë më të gjërë të mundshme, duke nxjerrë rreth 40 citime dhe 20 harta me foto nga më domethënëset. Këto artefakte dhe argumentimi i tyre sfidojnë shkencërisht dhe moralisht shtrembëruesit e historiografisë dhe gjuhësisë shqiptare, si dhe u jep përgjigje skeptikëve të fshehur në institucionet shkencore dhe artistike shqiptare.
Zonja dhe zotërinj, të nderuar shkencëtarë e studiuesë!
Dy pyetje janë të natyrshme t’ia bëjmë vetes qysh në fillim:
1. Përse ky libër?
2. Përse në këtë kohë?
Lidhur me pyetjen e parë, përse libër ‘Ilirët e bujarisë (Bavarisë) dhe shtrirja e tyre në Europë‘?
Sepse ata janë vetë Kombi dhe populli shqiptar. Mund të themi pa ngurim se ata ajnë energjia e bashkuar më e dukshme identitare e jona, është patenta kombëtare e trashëgimisë të së kaluarës. Ilirët, epirotë apo dhe albanët të njohur më së shumti edhe si albanë kanë qënë objekt studimesh prej shekujsh, nga dijetarë, studiues e shkencëtarë nga trevat shqiptare dhe të huaj.
Lidhur me pyetjen e dytë, përse në këtë kohë?
Mund të themi pa ngurim se momenti historik që po kalon Kombi e populli shqiptar thërrasin historinë e të parëve të tyre në krye të agjendës sonë kombëtare, fqinjësore, ballkanike, evropiane dhe globale. Në rrafshin kombëtar, dilemat e brëndshme kulturore e shkencore e rivendosin historinë e tyre sërish në tryezat e debatit tonë të brendshëm kulturor e shkencor, akademik dhe mbarëpopullor. Ky debat duhet nxitur e zhvilluar, sepse i kontribuon ndriçimit të identitetit tonë kombëtar dhe lartësimit të imazhit të tij ndërkombëtar të botës.
Ilirollogjia është profili ynë më i spikatur dhe më origjinal, me të cilin shqiptarët mund të ndihmojnë dhe njëkohësisht të garojnë në familjen e përbashkët të vlerave të Bashkimit Evropian. Dhe së bashku me albanologjinë përbëjnë patentën më të sigurt, më cilësore dhe më garuese të shqiptarëve në mileniumin e shqiptarëve. Ndaj, libri mbi ‚Ilirët e bujarisë (Bavarisë) dhe shtrirja e tyre në Europë‘ka një agjendë të larmishme dhe të pasur, si vetë historia e tyre.
Ky libër duket se është shkruajtur me motivin sesi të mos vuajmë nga mungesa e fakteve, duke pasuruar personalitetin e gjithësecilit prej nesh dhe duke na bërë që edhe si individ edhe si popull të ndjehemi të pjekur. Ai na jep fakte që të dimë të themi realisht se boll më me historinë e shpikur helene e latine. Po këta ilirë, thrakë e pellazgë që jetuan midis tyre, ç’ishin? Kësisoj na sjell fakte e interpretime, sesi mund të na ndihmojë historia për të organizuar lirinë dhe të bëhemi pjesë dinjitoze e komunitetit të vlerave që quhet Evropë, me moton “Të jetojmë së bashku dhe me në dinjitet të barabartë”. Ky libër na bën të dimë kush jemi për të qenë të barabartë me të tjerët. Ndaj është koha që ne vetë të shkruajmë historinë tonë, duke mos qenë, as të verbër e as sqimatarë. Ky libër vjen për të qenë i vërtetë me faktet, sepse nga historia e shkruajtur për ilirët dhe epirotët, për albanët dhe dardanët ka thënie të tmershme, sidomos kur i dëgjon nga goja e personave kyç të vendit, me po aq urrejtje sa akademikët serbë e maqedonas.
Ky libër na bën që të mësojmë të vërteta për ilirinë dhe albaninë, për të cilat ka nevojë çdokush, por ne shqiptarët kemi nevojë më tepër se gjithkush. Së fundi, ky libër vjen për të ndihmuar në krijimin e një ndërdije tjetër, sepse kur njeriut i futet një ndodhi apo e thënë, pavarësisht a qëndron apo nuk qëndron, është e mjaftueshme të futet në ndërdije dhe të krijohet bindja se ajo është e vërteta. Kësisoj, ky libër, nuk është aspak një apologji për shqiptarët, që autori ka dashur të bëjë por na jep mundësinë se duhet të vazhdojmë të shkruajmë të shkuarën? Pse nevojitet? Pse është e domosdoshme? Çfarë duhet kërkuar në të? Si duhet shkruar? E shkuara nuk kthehet dhe nuk ndryshohet më, porse e shkuara është e detyrueshme të shkruhet, si ka qenë dhe si ka ndodhur, e vërtetë faktike e përlidhur, jo si dëshirë vetiake e tanishme, si duhej të kishte qenë.
