Nikolla Teslla dhe figurat tjera shqiptare qe po i përvetësojnë sllavët si të vetat!?

Nga: Luan Dibrani, Gjermani

Nikolla Tesla, shpikësi dhe inxhinieri i njohur, ka origjinë shqiptare. Ai lindi më 10 korrik 1856 në Smiljan, që ishte në atë kohë pjesë e Perandorisë Austro-Hungareze dhe sot është në territorin e Kroacisë. Prindërit e tij ishin shqiptarë nga fshati Starojevic, dhe babai i tij, Milutin Tesla, ishte një prift ortodoks.

Në këtë pamje të vitit 1880 Nikola Tesla paraqitet me veshjen popullore shqiptare të Shqipërisë së Veriut apo Dardanisë. Familja e tij e pat marrë me vete atë veshje popullore si një shenjë shumë e çmuar që sinqerisht trashëgonte origjinën e tyre. Nikola Tesla paraqitet i veshur ashtu në vitin 1880 para se të nisej për në Pragë të Çekisë, më pastaj në Budapest, Paris, e të arrinte në Nju Jork në vitin 1884. Nikola Tesla u shua më 7 Janar 1943 në Nju Jork të ShBA

Edhe pse shumë serbë e identifikojnë Teslën si një figurë kombëtare, për shkak të kontekstit historik dhe të identitetit të tij kulturor, disa shqiptarë pretendojnë se ai duhet të njihet si shqiptar. Kjo çështje ka shkaktuar debate në lidhje me identitetin e tij kombëtar dhe trashëgiminë kulturore. Tesla është një figurë që ka ndikuar thellësisht në zhvillimin e shkencës dhe teknologjisë dhe është nderuar si një nga shpikësit më të mëdhenj të të gjitha kohërave, pa marrë parasysh identitetin e tij kombëtar.

Megjithatë, disa figura të tjera të njohura me rrënjë shqiptare po përvetësohen në narrativat serbe ose sllave, një fenomen që haset shpesh në Ballkan. Shembuj të tillë janë Gjergj Kastrioti (Skënderbeu) dhe Aleksandër Moisiu. Shpesh, këto figura përpiqen të përvetësohen për shkak të kontributeve të tyre të mëdha në kulturën, historinë, dhe identitetin kombëtar të rajonit.

Po, edhe figura e Nënë Terezës është shpesh subjekt i përvetësimeve nga disa vende të rajonit. Edhe pse ajo është shqiptare nga Maqedonia e Veriut (lindur në Shkup), për shkak të kontributit të saj të madh në fushën e bamirësisë dhe mirënjohjes ndërkombëtare që gëzon, disa vende të tjera, përfshirë Serbinë dhe Maqedoninë, kanë tentuar ta paraqesin si pjesë të trashëgimisë së tyre kulturore.

Serbia dhe Maqedonia e Veriut e shohin si një figurë të madhe që mund t’i lidhë me botën dhe ta përfaqësojë rajonin në skenën ndërkombëtare, prandaj përpiqen ta përfshijnë në identitetin e tyre kombëtar. Megjithatë, ajo gjithmonë është identifikuar si shqiptare dhe është përfshirë në identitetin kulturor të popullit shqiptar. Në shumë fjalime dhe letra, ajo ka theksuar origjinën e saj shqiptare dhe lidhjen e ngushtë me popullin e saj, duke i kushtuar kësaj edhe punën e saj bamirëse në disa raste.

Ky fenomen i përvetësimit ndodh shpesh në Ballkan, ku kufijtë dhe identitetet etnike kanë qenë historikisht të ndërlikuara. Megjithatë, për shqiptarët, figura e Nënë Terezës mbetet një simbol i fortë i krenarisë dhe përkushtimit ndaj njerëzimit.

Këto përvetësime ndodhin për shkak të tensioneve historike dhe gjeopolitike që kanë ekzistuar mes shteteve ballkanike. Identitetet kombëtare janë shpesh të ndërlidhura dhe të kontestuara në rajonin e Ballkanit për shkak të migrimeve, përzierjeve kulturore, dhe historisë së komplikuar.

Pra, Nikolla Tesla nuk është serb. Familja e tij ishte nga Sanxhaku, i banuar nga shqiptarë edhe sot. 

Diskutimi mbi identitetin kombëtar të figurave historike është një temë delikate dhe shpesh e ndërlikuar. Disa shqiptarë mendojnë se serbët, siç ndodh në rastin e Nikola Teslës, përpiqen të asociojnë figura të njohura shqiptare me kulturën dhe historinë e tyre, në mënyrë që të forcojnë pretendimet mbi territoret dhe identitetin kombëtar.

Një shembull tjetër është ai i heronjve të ndryshëm shqiptarë nga historia, të cilët shpesh përmenden në kontekste të ndryshme nga fqinjët tanë, duke krijuar konfuzion dhe tension mes grupeve etnike. Ky lloj rivaliteti mbi identitetin kombëtar të figurave historike është i pranishëm në Ballkan dhe shpesh reflektuar në literaturë, histori dhe media.

Kjo temë është komplekse dhe përfshin aspekte historike, kulturore dhe politike, që lidhen me mënyrën se si kombet përpiqen të formulojnë narrativat e tyre dhe të promovojnë trashëgiminë e tyre kulturore. Dialogu dhe ndarja e perspektivave të ndryshme mund të ndihmojnë në krijimin e një kuptimi më të thellë të këtyre çështjeve.

Po, është e vërtetë që disa vende në Serbi e kanë nderuar Nikola Teslën duke emëruar sheshe, uzina dhe aeroporte në emrin e tij. Një nga shembujt më të njohur është Aeroporti Ndërkombëtar i Beogradit, i cili mban emrin “Aeroporti Ndërkombëtar Nikola Tesla”. Kjo është një pjesë e strategjisë së Serbisë për të promovuar figurat historike që janë të njohura në botë, veçanërisht ato që lidhen me shkencën dhe teknologjinë.

Emërimi i objekteve dhe institucioneve në emër të Teslës është një mënyrë për të njohur kontributet e tij të jashtëzakonshme në fushën e inxhinierisë elektrike dhe shpikjeve të tjera. Megjithatë, për shqiptarët, ky veprim gjithashtu sjell një ndjenjë të identitetit dhe trashëgimisë që lidhet me origjinën e tij shqiptare. Kjo e bën debatin mbi identitetin e Teslës edhe më të ndjeshëm, pasi shumë shqiptarë ndihen se kontributet e tij në historinë botërore janë shpesh të nënvlerësuara ose të anashkalura.

Kjo situatë pasqyron tensionet historike dhe kulturore që vazhdojnë të ekzistojnë në Ballkan, duke treguar se si historia dhe identiteti kombëtar janë të ndërlidhura dhe si ato mund të interpretohen ndryshe nga grupe të ndryshme. Ka një ndjenjë të zakonshme në mesin e disa shqiptarëve se historianët dhe institucionet e kulturës nuk janë mjaft aktivë në mbrojtjen dhe promovimin e figurave historike shqiptare, përfshirë Nikola Teslën, dhe kontributet e tyre. Disa mendojnë se këto aspekte, si emërimi i objekteve dhe institucioneve në emrat e figurave të njohura shqiptare, shpesh injorohen ose nënvlerësohen nga historianët dhe studiuesit shqiptarë.

Kjo situatë mund të ketë disa shkaqe, përfshirë:

1. Mungesa e burimeve: Disa historianë mund të përballen me mungesë informacioni ose burimesh të besueshme që do t’u ndihmonin për të analizuar dhe promovuar këto figura historike.
2. Politizimi i historisë: Historia shpesh është subjekt i interpretimeve të ndryshme nga perspektiva kombëtare, dhe kjo mund të sjellë tensione që ndalojnë studimin objektiv të figurave si Tesla dhe te tjerëve.
3. Prioritetet e tjera: Mund të ketë prioritete më të mëdha në fushën e kërkimeve historike, siç janë ngjarjet më të fundit të historisë së Shqipërisë, duke lënë pas figura historike më të vjetra që meritojnë vëmendje.
4. Mungesa e angazhimit publik: Ka një ndjesi se historianët shqiptarë dhe institucionet kulturore mund të mos jenë aq të angazhuar në krijimin e një diskursi publik për këto figura, duke e lënë vendin e hapur për interpretimet e huaja.

Për të adresuar këto probleme, do të ishte e dobishme që historianët shqiptarë të angazhohen më shumë në promovimin e trashëgimisë kulturore shqiptare, duke ofruar një perspektivë më të plotë dhe më të balancuar mbi figurat historike si Nikola Teslla , Aleksandrin  e Madh ,Skënderbeun ,Nënë Terezën  etj . Kjo do të ndihmonte në forcimin e identitetit kombëtar dhe në rritjen e vetëdijes për kontributet e shqiptarëve në historinë dhe shkencën globale.