Burimi : Sunday Dispatch, e diel, 8 tetor 1933, faqe n°11
Nga Aurenc Bebja*, Francë – 22 Dhjetor 2024
“Sunday Dispatch” ka botuar, të dielën e 8 tetorit 1933, në faqen n°11, intervistën ekskluzive asokohe me Mbretin Zog I në Durrës, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Zogu, Mbreti beqar nuk guxon të kërkojë një vajzë të qytetëruar
Burimi : Sunday Dispatch, e diel, 8 tetor 1933, faqe n°11
Mbreti Zog, i Shqipërisë — a është ai, siç është përshkruar, duke jetuar një ekzistencë si zambak në pallatin e tij veror, një njeri me dobësi për yjet e kinemasë ? Një korrespondent special i “Sunday Dispatch” përshkoi mbi 1000 milje deri në Shqipëri për t’i kërkuar mbretit, sundimtarit më të ri në Evropë, t’i përgjigjet kësaj dhe pyetjeve të tjera.
Nga MAUDE M. C. FFOULKES
Teksa makina e qeverisë tundej mbi ulje-ngritjet e rrugës nga Tirana në Durrës, mendova se çfarë t’i them sovranit më të ri në Evropë, sundimtarit të mbretërisë më të vogël evropiane dhe – një njeriu të keqinterpretuar
Mbreti Zog, ose për t’i vënë emrin e tij të duhur, Zogu, është përshkruar si një “sybarit oriental”, që ka dobësi për yjet e kinemasë, i cili udhëheq një ekzistencë të ngjashme me zambakun gjatë verës në një specie anije të Kaligulës, në breg të detit në Durrës.
Qyteti i Durrësit është rreth njëzet e pesë milje larg Tiranës, dhe këtu Shqipëria ka një vijë bregdetare pothuajse tërësisht të sheshtë dhe me rërë.
“Ku është Pallati Veror i Madhërisë së Tij ?” — guxova të pyes. Halil Maci buzëqeshi. “Për pesë minuta të tjera do të jemi atje.” — tha ai dhe teksa makina u drejtua drejt bregut. E gjeta veten në mes të kasolleve të banjës dhe bungalove modeste verore.
“Qyteti i Durrësit i ka dhënë Mbretit një pallat të mrekullueshëm në lartësi, por Mbreti Zog është para së gjithash një shqiptar, jo një mbret, dhe si produkt i maleve tona, ai preferon thjeshtësinë sesa luksin.”
“Flisni lirshëm…”
Adjutanti i Mbretit na çoi deri në disa shkallë druri të rrethuara me gjelbërim nga në të dyja anët, dhe ne hymë në një shtëpi njëkatëshe të madhe, të ngritur mbi shtylla mbi rërë, me një skelë të vogël banje në njërën anë, duke shkuar kështu direkt në det.
Ishte pallati i mbretit. Pallati më i thjeshtë në botë : një pamje nga deti, erërat dhe natyra, në dashamirësinë e tij më të madhe.
Imagjinoni një paradhomë, një dysheme të mbuluar me “linoleum”, disa karrige : imagjinoni se çfarë do të kishte menduar një multimilioner. Aty prita ardhjen e Ministrit të Jashtëm Xhafer Vilës, i cili do të më paraqiste te Mbreti Zog.
“Ju mund të flisni lirshëm me Madhërinë e Tij,” — tha ai. “Mbreti dëshiron të bëjë njohjen tuaj si një përfaqësuese e “Sunday Dispatch”, ashtu edhe si një zonjë që ka udhëtuar larg për ta parë atë.”
Kështu, duke folur, ai më parapriu në një dhomë të madhe dhe të ajrosur. Një burrë shtatlartë qëndroi në rrezet e diellit dhe Xhafer Vila më paraqiti te Madhëria e Tij, Mbreti Zog I, i Shqipërisë. Mbreti më dha një shtrëngim duarsh të përzemërt, më tregoi një karrige të rehatshme dhe më ofroi një cigare.
Ky nuk ishte një “sybarit oriental”, i cili, sipas raporteve aktuale, kur nuk “shikonte yjet” (në kinema) flinte apo pinte duhan, por një person krejtësisht tjetër.
Mbreti Zog të jep përshtypjen e një gjendjeje fizike dhe mendore absolute dhe ai ishte i veshur me një kostum gri të prerë mirë, me një këmishë të butë mëndafshi dhe një kravatë gri të zbehtë; as edhe “një karficë kravate” nuk i nguli sytë intervistuesit me sy diamanti.
Admiron Anglinë
Sytë e tij janë të kthjellët dhe blu si deti që ruan pallatin e tij, flokët e tij janë kafe gështenjë dhe në fillim nuk mbaja mend se kujt portret i ngjante.
Më pas, kuptova se ekziston një ngjashmëri e madhe midis Princit të ndjerë Consort në djalërinë e tij të hershme dhe Monarkut të sotëm shqiptar.
Ngjashmëria është e dukshme dhe, ashtu si “Alberti i Mirë”, që vdiq në betejë, Mbreti Zog është një punëtor i palodhur. Asgjë nuk është shumë e vogël apo shumë e madhe për të për t’u përballur.
“Jam shumë i kënaqur që ju mirëpres në Shqipëri”, — tha Mbreti Zog. “Unë kam një admirim të madh për Anglinë dhe për monarkinë e saj.”
“Gjithçka angleze është plotësisht simpatike për mua dhe vlerësimi im për metodat e saj të organizimit më ka tërhequr aq shumë sa që gjatë shtatë viteve të fundit ia kam besuar organizimin e xhandarmërisë time një anglezi – Sir Jocelyn Percy, talentit dhe mirëkuptimit të të cilit Shqipëria i detyrohet shumë.”
“Por anglezët kanë pasur gjithmonë një gjeni për organizimin,” tha Mbreti, “dhe si rezultat të menaxhimit të Sir Jocelyn Percy në Shqipëri, krimi është praktikisht inekzistent, ose, për të thënë më saktë, shumë i pakët sot. Por më thoni, cilat janë përshtypjet tuaja për Shqipërinë ?”
“Ju keni çdo mundësi të natyrshme për t’ju ndihmuar në një zhvillim fitimprurës, Madhëria juaj,” — iu përgjigja. Këtu, për shembull, është një shtrirje rëre prej dhjetë miljesh që mund të jetë një plazh ideal. Në brendësi, keni antikitete që do të gëzonin shpirtin e një arkeologu; burime medicinale (kam dëgjuar se ka deri në njëzet burime të ndryshme në çdo vend), për të mos përmendur peshkimin, sportin, alpinizmin dhe një plazh prej dhjetë miljesh që presin për t’u vizituar. Por…”
“Çfarë do të thotë “por” ?” — pyeti Mbreti.
“Por, Madhëria Juaj, paraqitet nevoja absolute për përmirësimin e të gjitha lehtësive për komunikim. Kur të përmirësohen lehtësirat e komunikimit, do të zbuloni se do të keni një fluks të turizmit fitimprurës në Shqipëri.”
Planet e tij
“Po,” — u përgjigj mbreti, “por ju duhet të mbani mend se të gjitha përmirësimet e mëdha kushtojnë para dhe ne kemi qenë të kufizuar në aktivitetet tona për mungesë parash për t’i kryer ato.”
“Megjithatë, ne kemi një linjë ajrore, komunikime telegrafike, shumë nga kënetat janë tharë dhe ju e keni parë që në Tiranë kemi ndërtesa moderne qeveritare, shkolla, gjykata dhe një sistem monetar të qëndrueshëm.”
“Çfarë mendoni se kërkon vëmendje të veçantë ?”
I fola mbretit për gjendjen e vajtueshme të rrugës nga Shkodra në Tiranë, që rrezikon sot qarkullimin e çdo makine të vogël dhe për urgjencën e përmirësimit të shumicës së rrugëve shqiptare. Duke qenë se hekurudhat nuk ekzistojnë, turistët që dëshirojnë të vizitojnë Shqipërinë duhet të udhëtojnë pashmangshmërisht me makinë.
“Ka shumë të vërteta në ato që thoni,” — tha mbreti, “dhe në të ardhmen e afërt shpresoj të arrij gjithçka që synon të rrisë prosperitetin financiar të Shqipërisë, por mund ta përshkruaj më mirë vendin tim si një përzierje e një fëmijë shumë të vogël dhe një burri shumë të moshuar.”
Tepër modest
“Shqipëria e re duhet të mësojë si të ecë dhe si të përparojë, dhe progresi është gjithmonë gradual në çdo vend të mbushur thellë me tradita.”
“Në Shqipëri sheh njerëz që jetojnë saktësisht siç kanë jetuar pesë shekuj më parë, dhe në momentin tjetër gjendesh përballë modernitetit të plotë.”
“Por, ndërkohë që kam ndërmend të vazhdoj çdo përmirësim modern që kam krijuar, nuk do të shkatërroj zakonet dhe traditat tona — dhe, mbi të gjitha, rregullat tona të mikpritjes.”
“Këto janë simbole të një rendi të vjetër që nuk ndryshon kurrë.”
Ndërsa Mbreti fliste, ndjeva se këtu nuk ishte një ëndërrimtar i ëndrrave, por një njeri i veprimit që, nëse nuk pengohet, do të rezultojë një “shqiptar” i vërtetë, një bir i shqiponjës së malit.
Mbreti më pas tha se sa shumë dëshironte të jetonte në harmoni me fqinjët e tij dhe dëshirën e tij mbizotëruese për stabilitet politik dhe ekonomik, por për heroizmin e tij në të kaluarën ai nuk tha asnjë fjalë.
Ai fliste në heshtje si një njeri i kulturuar që diskuton problemet e ditës, por nën atë qetësi ndjehej ekzistenca e zjarreve të fshehura.
Mbreti Zog është beqar. Ata që e njohin thonë se ai nuk e konsideron të drejtë të sjellë një princeshë nga një vend ultra i civilizuar për të ndarë fronin e tij, duke menduar se për të kontrasti midis saj dhe atij do të ishte shumë i dukshëm. Por ai i nënvlerëson tërheqjet e tij.
- Aurenc Bebja, Francë. (Blogu © Dars (Klos), Mat – Albania), https://www.darsiani.com/la-gazette/sunday-dispatch-1933-shqiperine-do-ta-modernizoj-por-pa-shkaterruar-zakonet-dhe-traditat-tona-dhe-mbi-te-gjitha-rregullat-tona-te-mikpritjes-intervista-ekskluzive-me-mbretin-zog-ne-durres/.
