23 mars 2025
Pranvera dhe Moisiu, ne pranverë lindi Moisiu me 2 prill 1879 e ne pranvëre me 23 mars 1935 na iku ne amshim njeriu boteror i teatrit e skenes boterore Aleksandër Moisiu !
Nga Kavaja në Morcote – Rruga e Pavdekësisë
Më 23 mars 1935, Aleksandër Moisiu la skenën e kësaj bote, por jo kujtesën e saj.
90 vite më pas, ai vazhdon të jetojë në skenat e mendjeve dhe zemrave tona.
Një djalë i lindur nga një baba shqiptar, Kostandin Moisiu, dhe një nënë me gjak arbëresh, Amalia De Rada, që më pas do të bëhej njeriu që magjepsi teatrot e Evropës, i adhuruar nga Berlini e Vjena, nga Parisi e Roma, nga Londra e Nju Jorku.
Sot, kujtojmë jo vetëm një aktor, por një epokë.
Një zë që drithëronte shpirtrat, një mimikë që rrëfente histori të paimagjinueshme edhe pa fjalë.
Ai ishte një artist i përmasave universale, që shënoi skenën botërore me një dritë që nuk shuhet.
Për këtë arsye, ky përvjetor nuk është thjesht një datë – është një reflektim i përjetshëm mbi pavdekësinë e tij.
Shoqata Kulturore Shqiptare “Aleksandër Moisiu” e ka mbajtur të gjallë këtë trashëgimi për mbi 30 vite, duke organizuar përkujtimin tradicional “Lule për Moisiun”, një homazh për një jetë të përjetshme në art.
_____________________
Trashëgimia e Pavdekshme dhe Unaza e Kujtesës
Në Morcote të Zvicrës, ku gjendet prehja e tij e përjetshme, guri i varrit nuk është thjesht një shenjë, por një testament i një epoke.
Aty, pranë tij, qëndron edhe ajo që i ndau skenën dhe jetën – Johanna Terwin, gruaja dhe bashkëudhëtarja e tij artistike.
Një detaj i veçantë e bën këtë varr të magjishëm: Unaza e Inflandit, një dhuratë që Moisiut i ishte dhuruar nga admiruesit e tij, si një simbol i pavdekësisë së tij në skenën botërore.
Në këtë unazë është ngërthyer jo vetëm respekti i epokës së tij, por edhe dëshmia që ai ishte më shumë se një aktor – ai ishte një mit.
_______________________
Një Figurë që Bashkoi Kombin dhe Kulturën Botërore
Aleksandër Moisiu nuk ishte vetëm një yll i Evropës.
Ai theu kufijtë dhe kaloi përtej Atlantikut, duke interpretuar në metropole si Nju Jorku, Çikago, Bostoni dhe Detroiti.
Në çdo skenë që shkelte, nuk luante thjesht role – ai mishëronte artin në formën e tij më të pastër.
“Moisiu ka lënë gjurmë të pashlyeshme në historinë e teatrit botëror.
Ai nuk ishte vetëm një aktor, por një univers në vetvete.” – kështu u shpreh një nga studiuesit e tij në simpoziumin përkujtimor.
Sot, brezat e rinj e njohin pak, por ata që e kanë dëgjuar Moisiun nuk mund ta harrojnë kurrë.
Ai ishte Homeri i skenës, tragjedia dhe poezia e mishëruar në një zë.
______________________
Tek Varri i Moisiut – Heshtja që Flet
Morcote hesht, por kjo heshtje flet më shumë se mijëra fjalë.
Aty ku prehet Moisiu, nuk janë thjesht gurë dhe emra, por një histori e pashkruar deri në fund. Në këtë qetësi të thellë, fjalët e Franz Kafkës jehonin ende në kujtesën tonë:
“Zëri, mimika dhe gjestet e tij ishin diçka unike, të papara ndonjëherë në artin skenik botëror.”
Dhe në atë moment, mes qetësisë dhe përkuljes, një zë u ngrit:
“E çuditshme me ty, Moisi…
Ti studiuar në Gjermani, por gjaku yt ishte shqiptar.
Ti e mbajte të pastër shpirtin tënd, edhe kur Evropa të adhuronte, por nuk të njihte plotësisht.
Ne jemi këtu sot për të të rikthyer tek atdheu i vërtetë, tek kujtesa jonë e përjetshme.”
Një tufë lulesh u vendos mbi varrin e tij. Jo për të shënuar një fund, por për të përjetësuar një kujtim.
Një jetë të jetuar mes skenës dhe dramës, mes artit dhe mallit për atdheun që ai e kishte në gjak.
Planeti Moisi nuk do të shuhet kurrë.
Ai do të mbetet një dritë në teatrin botëror dhe një flamur krenarie për kombin tonë.
_________________________
Nga Sak Muji
Ish Kryetar i Shoqatës Kulturore Shqiptare “Aleksandër Moisiu”
Paradiso, Zvicër
