Sinan Kastrati, Suedi
Vazhdon nga numri i kaluar me titull: “Rrugës së rrehur e gruas së krehur, mos ju ndaj!”, Rubrika “Dossier”, Drini.us, 25 Gusht 2021
Nga Ditari im (12)
Nëtë këtë shkrim, nga kujtime nga Ditari, nuk dua të flas as për ”divanet” e hoxhallarët turq, por dua ti veçoja dy goca, njëra ulqinake e tjetra nga Shqipëria të cilat me fjalimet e tyre dhanë një kontribut të madh për Lidhjen Shqiptare të Prizrenit dhe 12 Qershorin 1999, ditën e çlirimit të Kosovës, hyrjen e forcave të NATO-s në Kosovë dhe atmosferën e gjallëruan.
Për jetën dhe punën e tyre nuk di përveç asaj se Teuta është nga Ulqini dhe se ka kryer studimet në Sarajevë e punua afro një vit akademik si mësuese në Malmö, nuk deshi të flas më tepër.Ishte modeste dhe të tillë e njoha.
Ajo foli për kontributin e ulqinakëve dhe mbrojtjen e Ulqinit në kojhën e Lidhjen së Prizrenit.
Tjetra, Anilaj Velaj, e cila kishte punua si mësuese në Greqi.
Fjalimet e tyre, përveç ndonjë ndërhyerje të vogël, po i paraqes ashtu qysh ato i lexuan më 12 qershor 2021 në Malmö
Anilaj Velaj:
”Çdo komb ka disa data të shënuara që janë pika kyçe në historinë e tij.
Dy data të tilla, rastësia e ka sjellë që të jenë kaq afër njera- tjetrës, 10 qershor 1878 dhe 12 qershor 1999 . E para shënon bashkimin e shqiptarëve nga të gjitha trojet etnike për mbrojtjen e tyre dhe fillimin e perpjekjeve për krijimin e një shteti shqiptar dhe e dyta, 143 vite më vonë, vjen si për të vënë në vend një nga vendimet e kësaj lidhje, duke i kthyer lirinë Kosovës dhe më vonë pavarësinë.
Po i rikthehem dates se parë, 10 qershor 1878, Lidhjes Shqiptarë të Prizerenit, e cila besoj se shënon fillimin e një etape të re në historisë e Shqipërisë, për ta çuar atë më vonë në shpalljen e pavasisë, dhe për të kurorëzuar aspiratat shekullore të shqiptarëve për liri dhe pavarësi. Një popull që kishte luftuar kaq shumë dukej si i vonuar në kohë, kur fqinjët, si psh Greqia e kishin fituar pavarësinë (me ndihmën e shqiptarëve), por në të vërtetë nuk ishte aspak kështu, pasi lufta e tij për t’u shkeputur nga perandoria osmane ishte e hershme dhe e vazhdueshme dhe madje me e madhe se ajo e fqinjeve, por Turqia, pikërisht këtë nuk ua fali kurrë shqiptarëve, duke mbytur në gjak çdo përpjekje e duke i ndëshkuar si asnjë tjetër, aq sa u mohoi gjuhën dhe u ndryshoi fenë me dhunë. Perandoria Osmane i trembej shqiptarëve, sidomos bejlereve. Mjafton të permenden këtu dy raste: maskara e Manastirit 30 korrik 1830, ku me pabesi u vranë 500 bejlerë, bashkë me familjet e tyre dhe reformat kundër tanzimatit po në Jug me 1847, (Rrapo Hekali e Çelo Picari etj), por edhe mungesa e aleatëve në ballkan i kishte bërë shqiptarët të mos realizonin dot qëllimi e tyre për pavarësi.
“Urshaja e Detit”
Ne gusht të 1876, Perandoria Osmane të cilës po i tronditeshin (lëkundeshin, shën. imi) themelet, sjell në fron sulltan Abdul Hamitin e dytë, për ti shpëtuar rrenimit. Luftrat ballkanike ishin prelud i traktatit të paqes ndërmjet Perandorise Ruse dhe asaj Osmane, më 3 mars 1878 dhe gjenerali Ignatiev, i paraqiti sulltanit kushtet e armëpushimit.
Bullgaria fitonte autonominë dhe në projekteritorin e saj perfshiheshin teritore shqiptare,
Serbia fitonte pavarësinë dhe ajo gllabëronte toka shqiptare, Mali I Zi, gjithashtu. Si provincë turke, Perandoria Osmane i ndëshkoi edhe njëherë shqiptarët duke dhuruar pjesë të saj. Shën Stefani ishte tragjedia, vdekje për shqiptarët. Fqinjët nxituan të merrnin territoriet e premtuara, ndërkohë që fuqite e mëdha rishikonin vendimet e Shën Stefanit duke përgatitur Kongresin e Berlinit.
Kënga e Haxhi Mehmet Becit
Në Kongresin e Berlinit shqiptarët nuk kishin zë, por dhe njëherë ata mbrojtën e lanë me gjak çdo pëllëmbë tokë. Me 1877, në Stamboll ishte krijuar komiteti për mbrojtjen e të drejtave të kombësisë shqiptare. Në ballkan ekzistonte një komb i lashtë që po merret nëpër këmbë, e nuk po ia kursenin gjakun. Ky grup intelektualesh, tre ditë perpara Kongresit të Berlinit në emër të kombit shqiptarë, me pushke dhe me penë, perfaqesues nga të 4 vilajetet u mblodhen në Lidhjen Shqiptare të Prizrenit ku vendosën:
1. Njohjen e kombit shqiptare si një e të pandare.
2. Ruajtjen e paprekshmërinë e tërësisë së trojeve kombëtare dhe krijimin e ushtrisë.
3.Bashkimi i tokave shqiptare në një njesi të vetme, me administrate, gjuhë shqipe dhe kryeqendrën e vetë.
Shqiptarët treguan edhe njëherë se kishin zë dhe se nuk mund të perfaqësoheshin nga Turqia.
Teuta Nikezi, ulqinakja e re e zëmadhe
Po ti shohim me kujdes keto tri pika pas një shekulli e ca, janë ende të paplotësura dhe shqiptarët janë akoma peng i gjeopolikakave në ballkan. Edhe pse sot kemi fatin e madh që Kosova tashmë është e lirë dhe ka shtetin e saj, ne akoma mblidhemi nga 4 vilajete.
Duam vetëm bashkimin dhe unitetin e racës shqiptare perparimin e saj intelektual, dhe ekonomik me qëllim që të bëhemi mjaftë të fortë për të kundërshtuar ate që synon të na përpijë”, thotë Ismail Qemali
Dhe pikërisht këtë duhet të bëjmë të gjithë shqiptarët, sidomos intelektualët kudo që ndodhen.
Sot kemi një Kosovë të lirë dhe personalisht, çdo gjë më pas e kam lidhur ngushtë me Kosovës duke bashkepunuar me Ministrinë e Diasporës së Kosovës dhe duke u bërë pjesë e Diasporës së saj dhe pothuajse çdo verë, nxënësit tanë vizitonin Kosovën, Prekazin, Prizrenit, Pejë, Gjakovën.
Ulqinit dhe mbrojtjes së tokave shqiptare në Mal të Zi, në ndihmë iu kanë shkua edhe shqiptarët e të gjithave viseve shqiptare dhe të Kosovës, siq i këndon edhe këngëtari popullor
Futjen e forcave të NATO-s në Kosovë e kam përjetuar ndërmjet dy realiteteve, atë të shtypit grekë të asaj kohë që ishte një pasqyrim jo objektiv i ngjarjeve dhe ashtu siç ndodh në fillim me çdo ushtri çlirimtare, e quanin UÇK-në një organizatë kriminale dhe bisedat me të afërmit e mi ne Shqipëri që flisnim për një tragjedi njerëzore dhe për maskara e dhunime. Në familjen time asaj kohë strehohej një grua me 6 fëmijë që tregonin për tmerret e përjetuara”.
Letra dhe Fjalimi i Teutës me rastin e përvjet. Të 12 qershorit 1999 dhe 10 qersh. 1878
Pershendetje Sinan!
Së pari kërkoje falje, sepse isha shumë e nxanun si në universitet, në punë poashtu dhe jetën time familjare, me fëmijë.
Në mailat e mehërshëm ti kam dërguar dy fotografi, njëra është kënga për Haxhi Mehmet Becin dhe një foto e varkës “Urshaja e detit” , e cila u permbyt në luftën për mbrojtjen e Ulqinit.
Të Përshendes dhe njëkohsishtë të falendërojë për të gjitha.
Pushime të këndshme dhe mirudëgjofshim!
Teuta Nikezi. Ulqini i mot motëve
Të nderuar të pranishëm, zonja dhe zotërinj ju përshëndes të gjithëve .
Së pari dua të falenderojë organizatorin, Murat Kocaj i cili na ftoi të marrim pjesë dhe të kremtojmë së bashku 143 vjetorin e Lidhje së Prizrenit dhe 21 vjetorin e çlirimit të Kosoves, dhe njëkohsishte ma japi mundesinë ta prezentoj Ulqinin tim të bukur.
Anila Velaj
Më 12 qershore të vitit 1999 pas 78 ditë bombardimesh të aleancës ushtarake perëndimore, të NATO-s, të udhëhequr nga Amerika , /kundër bazave serbo/malazeze, Kosova u çlirua nga regjimi Serb. Mijëra heronjë dhanë jetën për paqë dhe liri. Çlirimi i Kosovës çoi edhe në shpalljen e saj të pavarur më 17 shkurt 2008.
Tani të kthehem tek Ulqini. Unë do jem shumë e shkurtër mbasi që jam mëse e sigurtë që ju i dini më mire faktet dhe të dhënat në lidhje me rënien e Ulqinit. Atherë unë do përqendrohem pakëz në lidhjen time si pasardhëse e një ndër personave kryesor në luftën për mbrojtjen e tërësis tokësore të Ulqinit dhe për çlirimin e saj.
Ulqini është perla e qyteteve bregdetare shqiptare, qyteti i cili edhe sot është i banuar me mbi 90% popullsi shqiptare.
Jam krenare që rrënjët i kam në këte qytet kaq të bukur ,qytet të cilin e lagin valët e detit adriatik dhe gjendet në veriperëndim te Shkodrës .
Është e njohur bukuria e saj kulturo/natyrore , turizmi etj por do perqendrohem tani pakëz në Ulqinin tim dje. Kur me vendimet e Kongresit të Berlinit (1878-80) në mënyrë të padrejtë e shkputi Ulqinin me rrethinë nga trualli shqiptar duke ja dorëzuar Malit te Zi. Dhe për të gjithë ne është i njohur fakti se çështja e Ulqinit, e cila paraqet një ngjarje tepër të veçantë për historinë kombëtare shqiptare të shek.XIX-të. Sepse ajo u bë çeshtje e problem i ditës në diplomacinë ndërkombëtare si anjë qytet tjetër në ate kohë .Por aty ishin interesat e fuqive të mëdha dhe viktima ishte Ulqini me rrethinën e saj.
Mirëpo popullsia vendase nuk pranoi një vendim të tillë dhe organizoi rezistencë nën komandën e komadantëve të ushtërisë vullnetare ulqinake, si Isuf Agë Sokolit e Haxhi Mehmet Becit dhe Haxhi Mehmet Gjylit. Është shumë i rallë dhe fakti se Ulqini vetëm me një popullsi diçka mbi 8000 banorë dhe me mijëra vullnetrarë nga të gjitha anët e Shqipërisë, të bëjë aq rezistencë sulmeve të fuqive të mëdha. Kur ushtëria malazeze ka sulmuar me 22 batalione nga ana e Tivarit dhe ushtërisë turke nga ana e Shkodrës, mbrojtja e Ulqinit komandohet dhe rezistohet nga ana e Haxhi Mehmet Becit. Por ishte e pamundur të bëhej më shumë sepse rrethanat ishin të tilla , por sipas një kënge popullore thotë se “Dual mileti me faqe te bardhe “.
Unë sot mund të krenohem edhe si pasardhëse direkte e Haxhi Mehmet Becit.
Haxhi Mehmet Beci ishte edhe pëfaqsues i degës së Ulqinit në mbledhjen e këshillit qendrorë të Lidhjes së Prizrenit.
Pas marrjes së Ulqinit nga Mali i Zi, dhe si pasojë e këtijë vendimi, të padrejtë, shumë ulqinakë të pakënaqur, një pjesë e popullsisë ulqinake u shpërngul në Shkodër dhe Durrës. Ku ndër ta ishte edhe Mehmet Beci i cili u shperngul në Shkoder dhe banonte me qira. Ai vuante shumë për
Ulqinin dhe sipas dëshmitarëve, ai opingat i kishtetë varur në mur për tu kthyer sa më parë në Ulqinin e tij të dashur. Duhet gjithashtu të ceket se ndër ulqinakët e Durrsit ishte edhe Mujo Ulqinaku /Cakuli, i cili më vonë si oficier kontribuoi në zhvillimin e detarisë në përgjithsi edhe flotës mbretërore Shqiptare.
Unë gëzohem krenohem që vij nga ky qytet, sepse edhe i ndar nga trungu tash 140 vite, qyteti im vazhdon ta ruajë gjuhën ne traditën. Edhe pse kaluan rryma të ndryshme dhe sundime të sistemeve komuniste, e ruajti identitetin si qytet shqiptar.
Pasi që një pjesë e mirë e bashkvendasëve të mi janë shpërndarë nëper tërë botën, ato anojnë kah rrënjët e tyre duke bartur edukimin, gjuhën dhe traditat tona fëmijëve kudo që janë.
Une do e perfundoje me nje vjerrshe te shkurter te Naim Frasherit .
Sjemi as Turqe as kaurë ,
Mos e thoni kete kurrë,
Sjemi grekë as bullgarë,
Jemi vetëm shqipëtarë
ky emër na ep nderë,
Pa sna duhen të tjerë,
Kemi gjuhëzen tënë,
Zoti madh na e ka dhënë.
URIME DITA E CLIRIMIT DHE LE TË JEMI GJITHË TË BASHKUAR , KOSOVA TË JETË GJITHË E LIRË DHE TË NDIHMOJMË NJERI TJETRIN.”
P.S.
Shkrimi ishte më i gjatë por Murat Koci më propozoi që ta shkurtoi për shkak se ishte festë dhe festonim e, prandaj disa fjalë si “”divanet” e hoxhallarët turq” kanë mbetur pezull. Njëherë tjetër.
Malmö, 26 gusht 2021
Është kënaqësi e veçantë kur lexon shkrime që me përmbajtjet e tyre, paraqesin të dhëna e dëshmi për kulturë e histori të trojeve tona të coptuara nga pushtuesit e huaj, nga veprimet politike dhe ushtarake e shteteve pushtuese në hapësirat e Ballkanit ndaj tokave Shqiptare dhe politika e qendrave tjera vendim marrëse të Shteteve Europiane siç ishte Kongresi i Berlinit dhe shumë marrëveshje tjera tinez e pas shpines për coptimin e trojeve shqiptare dhe ushtrimin e shfarosjes ( gjenocideve) ndaj qënies biologjike dhe kombëtare të shqiptarëve historikisht vendor në trojet e tyre me gjuhë dhe kulturë vendore nga më të lashtat në këto hapësira gjeografike. Ju prift e mbara dhe shëndetl të nderuara Teuta Nikezi dhe Anila Veli për këto të dhëna me shumë rëndësi dhe falënderim i veçantë edhe për shokun tim të nderuar Sinan Kastratin për publikimin e këtyre të dhënave dhe përcjelljen e tyre në adresen time elektronike.