Podujevë, 26 nëntor 2023
“Sot jemi mbledhur për një homazh më shumë e për një imazh më të ngurtë të njeriut tonë të madh politik, Adem Demaçit, shkrimtarit, Adem Demës, njeriut të popullit, bacës Adem. Personalitet unik, në veprimin dhe me gjuhën e tij, në vetëmohimin për të tjerët dhe në shqipen tonë të dashur”, kështu e nis fjalën e tij, Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, në ceremoninë e zbulimit të shtatores së Adem Demaçit, në Podujevë.
Më tej, kryeministri Kurti tha se për ne, si ndjekës të përpjekjeve të tij, do të jetë gjithnjë e vështirë të përkufizojmë personalitete të kësaj përmase, por na duhet t’i përkufizojmë në gjuhë e në gur, sepse këta janë dy binarët ku mbështetet treni ynë i historisë.
“Heroi mund të jetë i vetëm në jetë, por nuk është kurrë jetim në histori. Me këtë intuitë që përbashkon poetin dhe luftëtarin, vullneti i Adem Demaçit e mban lehtë një të tretën e jetës në burg”, tha kryeministri dhe shtoi se Adem Demaçi e ngre lirinë e vet mbi gjerësinë e trojeve, mbi gjeografinë e vullnetit.
“Gëzuar të gjithëve e secilit 28 Nëntori i Flamurit dhe i Pavarësisë! Përgëzime për këtë përmendore për të përvuajturin tonë më të fortë, për përvojën më të madhe të dashurisë për liri”, tha kryeministrit në fund të fjalës së tij.
Në fund të ceremonisë u bë edhe zbulimi i shtatores së veprimtarit Adem Demaçi.
Fjala e plotë e kryeministrit Kurti:
E nderuara familje Demaçi, i dashuri Shqiptar,
I nderuari z. Shpejtim Bulliqi, kryetar i Komunës së Podujevës,
I nderuari ish President i Republikës, profesor Fatmir Sejdiu,
I nderuari artist, skulptori z.Agron Blakçori,
Shkëlqesia juaj, ambasador i Republikës së Shqipërisë, z.Petrit Malaj,
E nderuara nënkryetare e Kuvendit të Republikës, Saranda Bogujevci,
Të nderuar deputetë të Kuvendit,
Të nderuar ministra të Qeverisë së Republikës së Kosovës, Sveçla, Maqedonci dhe Çeku,
I nderuari Guvernator i Bankës Qendrore të Kosovës, Ismaili,
Të nderuar përfaqësues të institucioneve shtetërore e komunale,
Të nderuar veteranë e invalidë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, ish të burgosur politik,
Zonja dhe Zotërinj,
Të nderuar të pranishëm, motra dhe vëllezër,
Sot jemi mbledhur për një homazh më shumë e për një imazh më të ngurtë të njeriut tonë të madh politik, Adem Demaçit, shkrimtarit, Adem Demës, njeriut të popullit, bacës Adem. Personalitet unik, në veprimin dhe me gjuhën e tij, në vetëmohimin për të tjerët dhe në shqipen tonë të dashur.
Na nevojitet pra një homazh i thellë për një shpirt kaq gjithëpërfshirës, ngase u desh një guxim i madh për ta mbajtur një shpirt kaq të lirë. Lipset një vetëdije pa skaje për ta mbajtur një dije të paepur.
Për ne, si ndjekës të përpjekjeve të tij, do të jetë gjithnjë e vështirë të përkufizojmë personalitete të kësaj përmase. Por na duhet t’i përkufizojmë në gjuhë e në gur, sepse këta janë dy binarët ku mbështetet treni ynë i historisë. Mbi vargun dhe kullën. Ne urojmë që monumenti ynë kushtuar heroit tonë të mendimit të lirisë, të jetë edhe kullë edhe gjuhë, sipas kërkesës së furishme të vetë Adem Demës drejtuar kryekomandantit Adem dhe Jasharajve, po citoj:
“fole një fjalë stralli”
Fluturo o vargu im
Fluturo mbi kullat e Jasharajve në Prekaz
Dhe lexo afishen e Sat Nokshiqit
Afishen e shkruar me gjak mbi borë.
Të nderuar të pranishëm,
Heroi mund të jetë i vetëm në jetë, por nuk është kurrë jetim në histori. Me këtë intuitë që përbashkon poetin dhe luftëtarin, vullneti i Adem Demaçit e mban lehtë një të tretën e jetës në burg. Në jetën e një kombi, heroi i flet heroit. Janë majat e shprehjes dhe historisë prej ku ndërlidhen eprorët tanë të frymëzimit. Sepse, Adem Demaçi e ngre lirinë e vet mbi gjerësinë e trojeve, mbi gjeografinë e vullnetit. Njësoj si Ndre Mjedja, kur ky i thërriste shqipes me i shku maleve përreth që ka Shqipnia, për me e pa se nga cila anë vinte liria. Adem Demaçi e ndau peshën e burgut me mendjen e të mëdhenjve të këtij kombi, andaj burgu nuk iu duk i rëndë.
Ata që jetojnë me të vërtetë, nuk janë të shpeshtë. Ata kanë një virtyt të pashoq: shprehja e tyre është e barabartë me jetën e tyre. Adem Dema, shkrimtar i mendimit luftarak, dhe Adem Demaçi, veprimtar i imagjinatës së emancipuar, na mëson qysh me rininë e vet të hershme, një direktivë të lartë për të gjithë neve: kur diktatura nuk e kërcënon lirinë, duhet dyshuar te liria. Ky njeri i madh, të cilit sot ia lartësojmë në mënyrë solemne peshën e gurit, e ktheu lirinë në kusht të ekzistencës dhe në përvojë intime absolute. Një përvojë e tillë e lirisë e meriton një monument e më shumë. Ky monument dhe fjalët që do ta shoqërojnë në dekada e kanë një synim: në çdo kohë e në çdo paqe duhet të na tregojnë se nuk i përkasim asnjë rendi merite po e huqëm referencën te Baca Adem, si përvojë gjigante e furtunave që i përballte dhe i përvuajturi më i fortë i lirisë nën çdo kusht.
Adem Demaçi prehet i qetë sepse jetoi përnjëmend. Ai e kishte pra devizën e vet: nuk ka pse vlen një jetë pa drejtësinë që duhet për ta mbajtur gjallë. Dhe ne sot po shpallim, mes nesh e para të gjithëve, se kjo përmendore do të deklarojë para brezave një virtyt të dyfishtë të shoqërisë: kjo përmendore është njëherësh shenja e guximit dhe barra e drejtësisë; që ne i premtojmë vetvetes si garancë të një të ardhmeje që ia vlen; përmendore pra edhe për mendjen tonë përpara, sipas përkujtimit për të e që nuk na lë.
Baca Adem ishte figura shumë këndore e realitetit. I dehur me dashurinë për letërsi, mbartës i dashurisë që mund të jetë veçse kuantike, gazetar i fjalës së lirë në rininë e pjekur, fitues i çmimit të paqes në pjekurinë e jetës dhe përfaqësues politik i luftës çlirimtare në pjekurinë e vonë, njerëzor sepse edhe i dashur edhe i vërtetë, kurdo e kudo e me këdo deri në fund, kjo është një jetë sekuenciale e mbërrirë në perfeksion. Njeri autentik dhe i rrallë, të cilin akademiku Rexhep Qosja e cilëson “shkrimtar për të gjitha kohët”.
Po citoj për fund të madhin e munguar të kombit tonë, Ukshin Hotin. Pas dhënies së çmimit Sakharov për Bacën Adem, para se të tretej ai vetë përsëri në burg, ai thotë: “Adem Demaçi është një histori e gjallë në lëvizje e sipër dhe si e tillë të detyron jo vetëm respektin, por edhe dashurinë; jo vetëm dashurinë, por edhe përcaktimin”.
Të nderuar qytetarë e zyrtarë,
Gëzuar të gjithëve e secilit 28 Nëntori i Flamurit dhe i Pavarësisë! Përgëzime për këtë përmendore për të përvuajturin tonë më të fortë, për përvojën më të madhe të dashurisë për liri.
