Nga: Fahri XHARRA, Gjakovë
“ Më urtë, më butë, se këta janë kriminel e të mbysin!“ Kur tankset e ushtrisë ish. jugosllave shkelnin e vranin shqipëtarë, profesori kokëlartë ecte me student e thoshte: : Po ç’jam unë më atdhetar dhe më trim se sa studentët, punëtorët, fshatarët, nxënësit…, të cilët i kërcenin tankut serb për çlirimin e Atdheut. (1981)
“E historia sikur po përsëritet “ thoshte me dhembje profesori, pas vitit 1981. Pas këtij viti, në Kosovë dhe në trojet shqiptare në ish- Jugosllavi, u organizonin procese të shumta gjyqësore politike kundër studentëve dhe intelektualëve por nuk u kursenin as të tjerët. “Duhet shuar ky tru “, ishte futur në sistem dhe hapur e thoshin gjykatësit e pushtetarët serbë, dhe me zemërimin, egoizmin, urrejtjen e mllefin, instinkte këto, që në ato përmasa rrallë hasen tek njerëzit.
Historiani i shquar anglez Noel Malcom, e quan Akademik Ali Hadrin ne librin e tij: “Nje histori e shkurt e Kosoves”, “Intelektuali me prominent i Kosoves dhe viktima e pare e nacionalizmit Serb” ne spastrimet pas demonstratave te vitit 1981, shkruan shkrimtari i njohur anglez Noel Malcom.
Ne Kosove qarqet akademike dhe koleget e tij e pershkruajn ate si nje njeri te qete, por me guxim te papare ne avancimin e çeshtjes kombetare dhe njeri me shume ndikim ne jeten akademike, si themelues i Institutit Historik te Kosoves.
Akademik Ali Ragip Hadri, figurë emblematike e historiografisë shqiptare- armiku i hapur i mashtrimeve serbe . Vullneti e pasioni së bashku bënë që Akademik Ali Hadri brenda një periudhe 30 vjeçare të lerë një varg veprash dhe studimesh, të cilat për nga rëndësia dhe kontributi e radhitën atë ndër shkencëtarët e studiuesit më të shquar me përmasa kombëtare e evropianë. Ai për asnjë moment nuk e ndau veprimtarinë kërkimore nga ajo edukative duke dhënë leksione universitare e pasuniversitare, si dhe në veprimtarinë botuese – shkencore, që e nisi me veprën e tij dhe me qëndrimin ndaj rrjedhave të jetës nën pushtetin serb. Ai me veprën e tij dëshmoi përkushtimin dhe veprimin e pakompromis për t’u bërë ballë sulmeve e veprimeve shoviniste serbe ndaj popullit e kulturës sonë. (Prof. Dr. Nebi Dervishi )
Është me të vërtetë i madh numri i magjistrave, i doktorëve, i pedagogëve të historisë, i hulumtuesve në institutet tona shkencore që si historian janë ndërtuar nën kujdesin e Prof. Hadrit. Duke ia dhënë historisë dinjitetin e dijes, ai është kujdesur që të krijojë kuadrot të cilët atë dinjitet do ta përforcojnë me studimin e temave e të çështjeve të ndryshme historike, duke parë prej këndesh të ndryshme studimore. Edhe sikur të mos ishte vepra shkencore që la pas, emri i Ali Hadrit do ta bënte të paharruar numri i madh i nxënësve dhe studentëve që sot janë studiues të njohur në fushën e historiografisë shqiptare në trevat Lindore e Verilindore (Kosovë e Maqedoni).
Një kotribut të veçantë prof. Ali Hadri jep për epokën e Skenderbeut, i cili e ka parë të arsyeshme trajtimin e historisë ekonimike, shoqërore, politike e kulturore të shqiptarëve në shek. XV, e veçanërisht epokën e Skënderbeut jo vetëm se qenia shqiptare mesjetare u njësua në një individualitet të kristalizuar në shkallë kombëtare që njihet si “Lidhje shqiptare”, por u formua edhe shteti shqiptar mesjetar si strukturë më e lartë e vetëdijes shoqërore. Lëvizjen çlirimtare kombëtare në epokën e Gjergj Kastriotit, profesor Hadri e cilëson si periudhën më të lavdishme të historisë mesjetare shqiptare, por edhe pjesë të lëvizjes çlirimtare që zgjat prej kohës kur pushtuesi turk, pas Betejës së Maricës më 1371, filloi të depërtojë edhe në drejtim të territorit shqiptar e deri në shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë më 28 Nëntor 1912.
Beograd-Zemun Ostalo 1970 Istorija Srpski Strani Autor: Ali Hadri Izdavac: Zavod za udzbenike i nastavna sredstva
Ali HAadri i beri edhe serbet e viteve 1970 , te mesojnë drejtë historinë e Skënderbeut
Akademik Ali Hadri ishte ndër të parët që i doli në mbrojtje Flamurit Kombëtar, simbolit të patjetërsueshëm i popullit shqiptar, për përdorimin e lirë të tij, ku në mes tjerash shkruan: ”E drejta për flamurin kombëtar dhe për përdorimin e lirë dhe të barabartë të tij në një bashkësi shumëkombëshe siç është RSFJ, ka të bëjë me të drejtat elementare kombëtare. Periudha më e vështirë, por edhe më e ndritshme e akademik Ali Hadrit do të mbetet ajo pas vitit 1981. Ai si intelektual i kompletuar, i pari shqiptar iu kundërvu politikës shoviniste serbe dhe qarqeve të tjera Jugosllave. Por politika diferencuese kishte qëllim të qëllonte dy caqe me një të qëlluar; duke sulmuar Ali Hadri, tok me veprën e tij, të zhvlerësohej e të përdhosej ndihmesa e popullit tonë dhënë LANÇ-së, si faktor i qenësishëm për të drejtat e barabarta me popujt e tjerë të ish- Jugosllavisë, tezë kjo e afirmuar gjatë luftës kur ishte nevoja, por e injoruar tërësisht pas përfundimit të saj, pas 1945. Por ai vendosmërisht mbajti qëndrim parimor, të palëkundur për të drejtën e Kosovës dhe të shqiptarëve për Republikën e tyre, mendim që u avanca e u përkrah edhe nga masat e gjëra.
Në revistën “Novosti”nr.304, të 19 marsit 1987, akademik Ali Hadri boton reagimin e tij të gjatë me titull “Paraqitja e rrejshme për mua” (Lazhna slika o meni), duke përmbyllur reagimin kësisoj: “Aspak nuk do të shqetësohem nëse do të bëhem viktimë e sadizmit politik, sepse edhe në këtë mënyrë do të kem fatin tragjik të popullit tim”.
Dr. Ali Hadri, ishte profesor, doktor, mësues, pedagog, atdhetar, akademik, por mbi të gjitha ishte njëri ndër penat më të mbrehta të çështjes kombëtare. Ai ishte gur graniti, në grykë të hasmit, ai njeri nuk guxon të harrohet në asnjë kohë. Ai vdiq por pas tij mbetën librat, veprat dhe emri i tij i madh.
Ai ishte profesor, doktor, mësues, pedagog, akademik, por mbi të gjitha ishte penë e mbrehtë e çështjes shqipëtare. Në qëndresë ishte më i fortë se shkëmbi që i ka të mbjella rrënjët; në tokë e gur. Dr.Ali Hadri ishte shumë i madh dhe qiellin se pranonte kulm. Ai tërë jetën kërkoi dhe punoi për drejtësin, edhe pse jetoi e veproi në kohë të vështirë –të keqe. ( Ramiz Dërmaku)
Zakonisht ndodhë, kur shkruajmë apo flasim për ndonjë figurë të shquar të kombit, bëjmë analiza e trajtime gjithëpërfshirëse. Por, sot, do të ndalesha vetëm në angazhimin dhe mbrojtjen e simboleve kombëtare, çështje, në mesin e shumë çështjeve të rëndësishme, me të cilat u rrekë dhe u morë profesori i nderuar Akademik Ali Hadri.
Në qenien e njeriut është diçka që e determinon fatin dhe kahet e jetës. Është diçka, që vë në lëvizje njeriun dhe vetëdijen e tij. Janë këto ide apo ideale, që mund të formulohen me fjalët “Spiritus muvens”, apo shpirt që lëvizë. Jeta dhe vepra e profesorit, që ishte trinom i ecjes nëpër misteret e kohës, nëpër sfidat e paparashikuara të jetës dhe nëpër damarët e historisë kombëtare, njëmend e bëjnë këtë njeri Shpirt lëvizës prej hulumtuesi e shkencëtari elitar. (Nga Prof. Dr. Sabile Keçmezi- Basha )..
Hijet e urryera të së kaluarës kanë filluar të zgjohen!Hijet e urryera të së kaluarës kanë filluar të ngrenë kokë! Hijet e urryera të së kaluarës kanë filluar të flasin!Hijet e urryera të së kaluarës kanë filluar të bërtasin! Hijet e urryera të së kaluarës kanë filluar të kërcënojnë!
*****Në debat e sipër me Akademik Hadrin, Azem Vllasi i ishte drejtuar atij: -Nuk ke pasur nevojë që t`u shkruash letër dy
kryesive të shtetit! Do të mjaftonte që të shkruaje kundër nacionalizmit dhe separatizmit shqiptar dhe do të ishe i nderuar dhe i respektuar nga shteti?!…Ndërkaq Akademik Ali Hadri ia kishte kthyer: Unë nuk mund dhe nuk dua të shkruaj kundër popullit tim! Për këto punë të kemi ty?!…
Dhe kishte ndodhur ajo që do të ndodhte me secilin që kishte pasur guximin t`i kundërshtonte në atë kohë Azem Vllasit: Akademiku i nderuar Ali Hadri, ishte përjashtuar nga puna në Institut dhe më nuk i ishte lejuar për gjallje të tij të hynte në të! E atë institut e kishte themeluar vetë akademik Ali Hadri?!
*****
Medet per ne se sa pak kuptohesh o Ali Hadri , o Za i Atdheut , i te vertetes ! Sa shume te jemi ” Borxh ” por ma pare duhet ta kuptojme vleren tende !
