Nga Aurel Dasareti
Veprimet e dhunshme janë punë e ushtarëve. Nëse veprimet janë të suksesshme apo jo përcaktohet nga aftësitë në këtë profesion. Në ushtri, duhet të ketë rregull, përndryshe ju nuk mund të mbroni fare vendin nga armiqtë. Dhe, një popull me dinjitet, krenar, nuk nënshtrohet kur rreziku i kërcënohet, por detyrohet të luftojë në mënyrë që fqinji egërsirë të bindet se ju jeni ende në gjendje të mirë. Trualli i kodrave do të na mbulonte nëse i lejonim një pushtuesi (kushdo qoftë ai) të bënte me ne si të donte.
***
Fragmente nga Ditari im luftarak: “Dera e pestë e ferrit”, Tetor 1994
“Kërcitja e vdekur metalike e mitralozëve kumbonte në heshtjen e ftohtë. Shkelja e çizmeve ishte si një e shtënë, një qen që përgjon, ose njerëz që ulërinin. Fëmijët që qanin, të moshuarit që vdiqën ndërsa u shtypën në shkëmbinj, gratë e masakruara në ditën e fundit të vdekjes së diellit. Gjaku mpikset në kapjen brutale të ngricës. Për të mos harruar kurrë gjakun e të vrarëve. Aty ishte lufta…
Tingulli i largët metalik ngrihet në një ulërimë. Qindra granata afrohen në një kreshendo ulëritëse. Ne rrotullohemi dhe shtrihemi sheshtë mbi gjethet e thata të tokës. Në një moment të tillë njeriu i ka zili morrat. Granatat nuk u bëjnë asgjë atyre. Pa pushim, gjëmon nga të gjitha anët… Pranë meje qëndron një djalë i ri, pothuajse mosha ime, i fundit i një kompanie të tërë. Është vendës, nuk e kuptojmë gjuhën e njëri-tjetrit. Ai më shikon i frikësuar, duke buzëqeshur me buzë të zbehta. Edhe pse nuk ka qenë këtu për një kohë të gjatë, ai tashmë ka parë një botë tmerri. Granatat lëvizin ngadalë përpara. Ne heqim pushkët automatike nga pjesët e poshtme, zvarritemi së bashku në ato terrene të vështira dhe pozicionohemi në vijën e parë, pranë vëllezërve të fushëbetejës… Ne heshtim, mezi guxojmë të marrim frymë, jemi shumë të emocionuar. Dhjetë metra larg nesh të “përzgjedhurit qiellor” ndalen dhe nxjerrin disa kuti me municion nga një bunker i ulët. Në fakt, ata janë jonjerëzor. “Vëllai i vogël” humbë dylbitë. Me zhurmë, ajo rrokulliset poshtë shpatit. Tingulli i bën kanibalët të shikojnë larg nesh. Ata nuk e kanë idenë se jeta e tyre varet në një fije shumë të hollë. Krejt papritur, të gjitha armët automatike gjuajnë kundër murit të valëzuar të njerëzve në tokën e askujt. Disa hapa, dhe ne hidhemi mbi ta. Ata bien si kokrrat e një kositëse… Forcat e reja të këmbësorisë ngrihen nga balta dhe stuhia vazhdon përpara… E tillë është lufta…” – Citat fund.
***
Në ushtri, njerëzit u japin medalje luftëtarëve që janë të gatshëm të sakrifikojnë veten për hir të të tjerëve. Në politikë, njerëzit që janë të gatshëm të sakrifikojnë të tjerët për përfitimin e tyre, shpërblehen. Të gjithë ushtarakët kanë parë intervista me ushtarë që rrezikuan jetën e tyre për të shpëtuar një ushtar të plagosur rëndë në veprime (operacione) luftarake. Ata gjithmonë përgjigjen njësoj kur pyeten pse e bënë atë: “Sepse ai do të bënte të njëjtën gjë për mua”. Bëhet fjalë për një ndjenjë të thellë besimi dhe bashkëpunimi.
***
Duhet edukimi bazë ushtarak – për të gjithë
Kam të drejtë kur them se nuk janë vetëm Forcat e Armatosura që do të mbrojnë Shqipërinë, Kosovën. Njerëzit (populli) duhet të mbrojë Shqipërinë, Kosovën (gjithë trojet). Por çfarë njerëzish? Të rinj dhe të reja të talentuara nga vendet miqësore? Jo, sigurisht që është populli shqiptar ai që para së gjithash do të mbrojë vendin e vet. Shqipërinë natyrale. Nëse marrim ndihmë nga miqtë, kur nevoja është më e madhe, do të jetë një kontribut tepër i rëndësishëm, por ne as nuk mund të kërkojmë dhe as të supozojmë se NATO etj mund të na vijnë në ndihmë fuqishëm – një krizë rrallë vjen vetëm. As nuk mund të presim që njerëzit të mbrojnë vendin në lidhje me luftën ose okupimin – me ose pa armë në dorë – pa asnjë formë të përgatitjes së prekshme.
Vullneti për të mbrojtur është më e rëndësishmja: Edhe unë jam nga ata bashkëkombës të diasporës që kam vënë në dukje një pikë kritike që është gati të humbet në debatin e mbrojtjes. Debati ushtarak profesional që thyen sipërfaqen dhe gjen rrugën drejt kolonave të gazetave është i fokusuar në faktorët fizikë si vendosja e bazës dhe peshimi midis numrit të topave, tankeve, aeroplanëve, helikopterëve dhe nëndetëseve (që mjerisht nuk i kemi sepse lekët shkojnë në rrugën e “panjohur”). Unë i referohem teorisë ushtarake të njohur dhe precedentit të fortë historik, të cilat së bashku tregojnë faktin se megjithëse dimensioni fizik në luftë është i një rëndësie të madhe, është morali ai që vendos fitoren kryesisht – midis ushtarëve, por edhe midis popullsisë dhe qeverisë. Në rastin shqiptar, kjo është veçanërisht e vërtetë, sepse ne jo vetëm që duhet të kemi koncepte që e bëjnë shumë të kushtueshme për sulmuesin (armikun e egër) të dalë kundër nesh, por gjithashtu duhet të jetë e tillë që të mos jetë joshëse të na okupojnë, pushtojnë e poshtërojnë.
Për aq sa ne do të përballemi me kundërshtarët e mëdhenj në mënyrë të barabartë, mund të jetë në këtë pikë: askush nuk duhet të jetë aq i mirë në operacionet hibride mbrojtëse sa ne. Si mund ta bëjmë këtë kur jemi kaq të vegjël? Po, sepse besimi që kemi te njëri -tjetri në këtë vend nuk është vetëm i këndshëm, por me vlerë të madhe ushtarake. Nëse vetëm 200.000-300.000 prej atyre një milion e gjysmë shqiptarëve të moshës së rekrutimit ushtarak (18-45 vjeç) rezistojnë në çfarëdo mënyre, një okupator duhet të jetë jashtëzakonisht i motivuar për të sulmuar dhe qëndruar në Shqipëri. Ky shqetësim mund të jetë i mjaftueshëm për të mbajtur kundërshtarin larg nga përpjekjet.
Unë besoj se një minimum i kompetencës ushtarake është i nevojshëm për një qytetar të rritur në një shtet të vogël demokratik, dhe ia vlen të investosh 5-6 gjashtë javë për këtë. Unë jam i bindur se nëse kjo bëhet si duhet, do të perceptohet si tërheqëse. Jo sepse është argëtuese në vetvete, por sepse është e qëllimshme, e vështirë dhe bashkuese (unifikuese), gjithëkombëtare.
Shqiptarët kanë nevojë për rite kalimi. Ajo që njerëzit kanë nevojë është një sprovë që bind veten dhe shoqërinë se ti je një qytetar i rritur. Një qytetar i rritur është në të gjitha rastet një luftëtar – për shumicën prej nesh në një kuptim figurativ. Ne luftojmë çdo ditë kundër sfidave (thirrjeve) të jetës. Forcat e Armatosura mund të ofrojnë një rit të kalimit që përfitojnë si të rinjtë ashtu edhe shoqëria në përgjithësi. Për të qenë në gjendje të kujdesesh për veten tënde, të sfidohesh mendërisht dhe fizikisht, të krijosh shoqëri me të tjerët dhe të ndihmosh, janë vlera qendrore për qytetarët e rritur.
Arsimi bazë (themelor) i përbashkët do të jetë gjithashtu në gjendje të shërbejë si një arenë për rekrutimin dhe përzgjedhjen për shërbimin e mëtejshëm ushtarak, arsimimin dhe karrierën. Një përzgjedhje e tillë do të jetë gjithashtu e dyanshme: me kalimin e kohës kandidatët e ndjejnë në trupin e tyre se shërbimi ushtarak kërkon shumë prej tyre, por gjithashtu jep shumë në këmbim.
Për ata të pa iniciuar që mund të supozojnë të kundërtën, unë do të argumentoja me kokëfortësi se brenda kulturës në dukje të ashpër dhe tradicionale që ne e lidhim me Forcat e Armatosura, ka hapësirë të bollshme për kultivimin e të menduarit kritik dhe autorizimin e anëtarëve të rinj.
Këtu është një shembull i një rituali që shpesh keqkuptohet nga jashtë: Në Forcat e Armatosura, vartësit nuk përshëndesin eprorët për t’u nënshtruar. Duke përshëndetur ata komunikojnë: “Unë të respektoj për përvojën tënde, kompetencën tënde, atdhedashurinë tënde dhe qëndrimet tuaja”. Eprori e kthen përshëndetjen, jo për t’ju falënderuar, por për të komunikuar se: “Unë gjithashtu respektoj kompetencën tënde, atdhedashurinë tënde, qëndrimet tuaja dhe angazhimin tuaj”.
Forcat e Armatosura do t’u japin rekrutëve civil aftësi, të besojnë në veten e tyre, të besojnë në njëri -tjetrin dhe të rrisin angazhimin për rezistencë, nëse vendi kërcënohet ndonjëherë.
Theksoj se përqendrimi në grupin tonë të vlerave është një faktor kyç në suksesin e qasjes shqiptare. Në këtë kontekst, personeli ushtarak do të mendojë menjëherë për vlerat thelbësore të Forcave të Armatosura- respektin, përgjegjësinë dhe guximin. Sidoqoftë, këto nuk janë vlerat tona të vetme. Forcat e Armatosura janë aq të bazuara në vlera sa mund të rendisni vlera shtesë ushtarake pothuajse pafundësisht. Këto janë disa prej tyre: integriteti, sakrifica, kujdesi, shpirti luftarak, besnikëria (ndaj shoqërisë, organizatës ushtarake dhe njëri-tjetrit), gatishmëria për të mësuar, uniteti, vetë-disiplina, këmbëngulja dhe ambicia. Të gjitha këto vlera përbëjnë kundërpeshën që e mban ushtrinë larg anës hije të militarizmit.
Ushtari (civil) qytetar nuk duhet t’i nënshtrohet Shtetit. Shteti do të stimulojë detyrimin e pavarur të qytetarëve për të mbrojtur vlerat e përbashkëta. Burrat (gratë) që udhëheqin dhe drejtojnë duhet të korrin autoritetin e tyre përmes aftësive profesionale, angazhimit dhe duke qenë modele të mira që ndajnë kushtet e rekrutëve. Shqiptarisë i nevojiten modele të burrave dhe grave që mbrojnë krenarinë kombëtare, njerëzore.
Përfytyrimet e shtrembëruara për Forcat e Armatosura: Pasi shumica e vendeve evropiane të NATO -s çmontuan mbrojtjen e tyre ushtarake pas Luftës së Ftohtë, ajo tani po rinovohet dhe Shqipëria nuk duhet të jetë përjashtim. Mendimi i gabuar se ne mund të zvogëlojmë (dobësojmë) Forcat e Armatosura gjatë periudhave të shkrirjes (qetësisë) dhe të rindërtojmë kur tensionet rriten, është në thelb i rremë. Iluzion.
- Aurel Dasareti, USA, është ekspert i shkencave ushtarake-psikologjike
