Shkruan: Xhemaledin SALIHU
Libri: “ Këngë e valle popullore në rrethinën e Bujanovcit”, Instituti I Akademisë të Shkencave dhe Arteve, Beograd, 1980, me redactor Dr. Petar Vllahoviq, drejtor I Institutit.
/Disa fjalë mbi librin në fjalë të lexuar, disa të meta në libër mbi këngët e vallet popullore shqiptare dhe motivim që të shkruhet libri: “Këngë e valle të Preshevës me rrethinë”/1
Libri është përkthyer edhe në gjuhë të huaja.
Në fillim, në pjesën e përgjithshme të librit shkruhet mbi Rajonin e Bujanovcit, mbi popullsinë, e tjerë.
Materiali për libër është mbledhur në teren nga Aksioni hulumtues I të Rinjve “Morava Jugore 78”, prej hulumtuesve ishin 18 veta, asnjë shqiptar, edhepse u mblodhën disa këngë e valle popullore shqiptare.
Bashkëpunëtorë professional ishte Olivera Vasiq, etnologe dhe Dimitrije Golemoviq, etnomuzikolog.
Pra, në libër flitet për mbledhjen e këngëve dhe valleve popullore të Serbëve, Shqiptarëve dhe të Romëve në rrathinën e Bujanovcit.
Në këtë vështrim do të shkruajë vetëm për këngët dhe valet popullore të Shqiptarëve, ashtu si shkruhet në libër.
Tradita muzikore në rrethinën e Bujanovcit është e pasur dhe e llojlloshme, përshkak të kontributit muzikor të përbërjes së popullatës të Bujanovcit: Serbë, Shqiptarë dhe Romë.
Në libër kur shkruhet për traditën muzikore të Shqiptarëve, bëhet një gabim në konstatimin se muzika e Shqiptarëve me shumicë është vokale dhe përcillet më daire.Lirisht mund të themi se vetëm këngët e vajzave në dasmat shqiptare dhe në disa raste përcillet më daire, ndërsa këngët të tjera, sidomos ato të mashkujve përcillen edhe me instrumente të tjera: çifteli e orchestra popullore.
Pastaj në libër me shumicë dhe detajisht shkruhet për këngët dhe valet e Serbëve, ndërsa për traditën muzikore të Shqiptarëve shkruhet vetëm për traditën muzikore vokale dhe jo më shumë se kaq.
Tradita muzikore e popullatës shqiptare është e përfaqsuar vetëm me 9 këngë dhe se këto këngë me shumicë I këndojnë meshkujt me daire, për çka nuk është një traditë e tillë, sepse këngët në shumicë këndohen nga vajzat edhe ate në grupe.
Në libër pa të drejtë konstatohet se femrat nuk këndojnë, sepse janë të mbyllura dhe nuk janë lajmëruar për këndim gjatë aksionit hulumtues në rrethinën e Bujanovcit.
Pra në libër ceken se këngët që këndohen janë: balada, 2 këngë dasme, 3 këngë nga Lufta e Dytë Botërore dhe 3 këngë qytetare.
Një konstatim I padrejtë se një këngë nga LDB përcillet me def nuk qendron, por përcillen këto këngë me çifteli apo ndonjë instrument tjetër.
Në libër shkruhet edhe për traditën muzikore të popullatës Rome dhe nuk qëndron konstatimi se në traditën muzikore vokale-instrumentale, këngët përcillen më def. Në përvojën time shumëvjeçare: punëtor kulturor dhe përcjellës I shumë manifestimeve muzikore nuk kam hasur në përcjellje vokale-instrumentale te Romët përdoret çiftelia.
Në pjesën e librit ku shkruhet për vallet popullore, shkruhet se janë mbledhur valet popullore të popullatës serbe dhe rome, ndërsa thuajse aspak hulumtuesit nuk mblodhën valle popullore shqiptare.
Në libër konstatohet se Shqiptarët I luajnë vallet popullore me përcjellje të çiftelisë, çka nuk qëndron, sepse vallet popullore shqiptare përcillen në të shumtën e rasteve me zyrle dhe daulle apo edhe me orchestra popullor.
Në libër kur shkruhet për vallet e Romëve ceket se vallja “Pembe” eshtë valle rome.Po e kundërshtoj këtë konstatime, duke shkruar për vallen “Pembe, Pembe” valle qytetare shqiptare, marrë nga libri im: Presheva, monografi:
“Vallja “Pembe, pembe…” me motive lirike, është krijuar nga valltari dhe këngëtari anonim, i cili dashurinë ndaj një vajze e shprehu duke kënduar: Pembe, Pembe, ti na i more zemrat… Vallja ka hap të rëndë dhe luhet pos në Luginë të Preshevës edhe në rajone të tjera shqiptare. Në të parë duket sikur ka elemente të këndimit dhe të valles turke, por vallen dhe këndimin e përvetësuan shqiptarët dhe e bënë valle tradicionale shqiptare.”
Në traditën muzikore të Shqiptarëve janë regjistruar 9 këngë:
1.”Çou Rexho, çou djalo”, këngë që nuk është vetëm e popullatës shqiptare e rrethinës së Bujanovcit, por më gjërë.
2.”Ani shkoj maqina ori nanë” që regjistrohet në Nasalcë,
3.”Çuni shkon sokakut” regjistrohet burimore në Verban,
4.”Oj Lulja jonë me limona” regjistrohet në Nasalcë,
5.”Na u nis dasma për me u nisë” regjistrohet burimore në Verban,
6.”Ani moj Hatixhe” regjistrohet burimore në Verban,
7.”Kjo fusha e Banatit nanë” regjistrohet burimore në Verban,
8.”Italija ç’na asht trenue” regjistrohet burimore në Verban dhe
9.”Ushtari në luftë asht nisë” regjistrohet burimore në Verban.
Sidomos këngët nr.1 dhe 6 janë këngë që këndohet në të gjitha trevat shqiptare.
Në fund të librit shkruhet për meloditë të notuara të këngëve dhe valleve ppullore, afro 166 melodi, një e mirë e librit në fjalë.
