Prof. Dr. Muhamet Shatri, historian, Suedi
* Qerim KRYEZIU, ”Reflektime letrare e shënime kulturore nga mërgata”
* Qerim KRYEZIU, ”Dy poetë, një univers frymëzimi”
Recension
Në Qendrën Kulturore të Kosovës në Malmö
Të nderuar të pranishëm,
Të respektuar dashamirës të librit e fjalës artistike!
Ju përshëndes përzemërsisht dhe ju falënderoj për ardhjen tuaj në këtë mbrëmje kulturore që ka për qëllim promovimin e dy veprave të mikut e krijuesit tonë, Qerim Kryeziu!
Qerim Kryeziu ka krijuar tashmë individualitetin e tij si njeri i fjalës së zgjedhur artistike. Kudo që ka punuar, në TVP, në arsim si mësimdhënës, po edhe këtu në Suedi ka dëshmuar për dashurinë dhe përgjegjësinë që ka ndaj kulturës e artit të letërsisë, dhe jo vetëm. Në vitin 1998 erdhi këtu në Suedi, pra në kohën kur në Kosovë armiku i kishte ngushtuar mizorisht cepat e operacionit famëkeq “Patkoi”. Në fillim të viteve ’90 organet e dhunshme serbe e kishin dëbuar nga Televizioni i Prishtinës e më vonë edhe nga gjimnazi “Luigj Gurakuqi” në Klinë, ku jepte mësim dhe angazhohej me tërë qenien e tij për arsimimin dhe edukimin e brezit të ri.
Lidhur me shkollimin dhe ngritjen profesionale të Qerim Kryeziut do të përpiqem të përthekoj vetëm me një fjali: i zgjuar e i përkushtuar në mësime ai arriti të përfundojë shkollimin fillor, të mesëm e universitar me sukses të shkëlqyeshëm. Madje kishte kryer edhe studimet pasuniversitare, por, siç theksova më lart, për shkak të rrethanave në Kosovë – dhunës, terrorit serb, kishte mbetur pa punë, dihet, si shumë të rinj tjerë shqiptarë në Kosovën e pushtuar nga regjimi i egër i Beogradit.
Shumica prej nesh sa jemi këtu, e dimë se Qerimi vjen nga Helsinborgu për të prezantuar programet artistike të Qendrës Kulturore të Kosovës, por, nuk e di, sa prej nesh e dimë se Qerim Kryeziu është nga Mleqani i rapsodit të njohur në krejt Kosovën, Sefë Mleqani. Më lejohet, besoj, të përmend një detaj (thërrmijë kujtimi) nga takimi im i parë me të. Ditën e parë që u takuam, pasi mësova se prej nga ishte, i kërkova një këngë, i bindur se në Mleqan të gjithë këndojnë.
“Qerim, të lutem, ma këndo një këngë dhe të heqim pak mall këtu në Suedi larg Kosovës sonë, se ju Mleqni të gjithë dini të këndoni! – i thashë.
“Në Mleqan të gjithë këndojnë, vetëm unë i dëgjoj!” – m’u përgjigj me një buzëqeshje të ëmbël shoqëruar me shikimin e tij ngjitës.
Biseduam jo vetëm për hallet e popullit tonë në Kosovë, por edhe për emigrantët shqiptarë në Suedi, për detyrat që na presin në shkollimin e brezit të ri këtu në mërgim, në mënyrë që të ruajmë gjuhën, traditat, identitetin tonë kombëtar. Momenti që më bëri përshtypje të madhe, madje më bëri të ndjehem shumë mirë e krenar, ishte takimi me babanë e tij, tashmë i ndjerë. Ai ishte një burrë fisnik, i afërt e i dashur me të gjithë. Si prind e kishte nderimin e respektin maksima të Qerimit dhe të njerëzve më të afërt. Pra, ishte aty jo si një prind mysafir, por një zot e krenar në mesin e më të dashurve të tij. Pleqëroi jetën i qetë rrethuar me nderimin dhe dashurinë që ia falnin djali dhe reja, mbesat, nipat dhe rrethi i gjerë i miqve e dashamirëve. Pse e theksova këtë fakt? E theksova me qëllim që që ta shoqëroj me një porosi (mesazh): kujdesi e dashuria e brezit të ri ndaj të moshuarve, sidomos ndaj prindërve nuk duhet të zbehet kurrë. Këtë ndjenjë dashurie duhet ta kultivojmë në vazhdimësi… Vetëm në këtë mënyrë do të jemi të nderuar dhe të shpëtuar…
Në Suedi ishin familjet shqiptare që mësuan për kulturën gazetareske e pedagogjike të Qerim Kryeziut të shfaqur në programet kulturore në Helsingborg e gjetiu. Në vitin 1999 bashkëkombësit i kërkuan që të punojë mësues i gjuhës shqipe në komunën e Åstorpit. Këtë mision të shenjtë e mori me përgjegjësi, prandaj edhe sot vazhdon të kryejë me dashuri e përkushtim.
Personalisht kam pasur rastin të dëgjoj dhe mësoj vlerësimet të mira për punën e Qerim Kryeziut si mësues i gjuhës shqipe dhe edukator shembullor. Një prej sukseseve të Shkollës Shqipe në Suedi ishte Kuizi i Diturisë, të cilin Qerimi e redaktoi dhe e realizoi me Këshillin Organizativ të Arsimtarëve për dhjetë vjet me radhë.
Jashtë domenit pedagogjik arsimor, Qerim Kryeziun e kanë parë dhe e kanë dëgjuar gjithë shqiptarët që kanë marrë pjesë në aktivitetet e Qendrës Kulturore të Kosovës në Suedi, së pari në Halmstad e më vonë në Malmö.
Në të gjitha prezantimet kulturore, Qerimin e kemi parë të dinjitetshëm, serioz, të përgatitur mirë, të veshur bukur e me shije, të qeshur e të dashur ashtu siç e kërkon moderimi. Qerim flet bukur e logjikshëm, pra të folurit skenik i falë elokuencë të duhur, mendimeve u jep vlerë e përmbajtje të nevojshme.
Veçanërisht bëhet i bukur prezantimi i Qerimit në skenë kur shoqërohet nga aleatja e tij në modelim, zonja e tij Gala Kryeziu. Të dy rrinë më hijshëm në skenë, përplotësojnë më mirë njëri-tjetrin. Bashkëshortët Kryeziu përbëjnë tandemin më të kultivuar, më fisnik e më simpatik të jetës sonë kulturore në Suedi.
Përveç prezantimeve kulturore në skenë, Qerimi është edhe gazetar shembullor. Ai shkruan mirë për revista e portale mediatike të Kosovës e Shqipërisë dhe moderon bukur në televizion. Në studion e tij kulturore në Televizionin AlbSe janë ndjerë mirë gjithë ata shkrimtarë, piktorë, profesorë e intelektualë të mërgatës shqiptare në Suedi e jashtë saj. Shumë mirë jam ndjerë edhe vet, atëherë kur isha mysafir i tij. Mundësinë për t´u shprehur mirë e për t´u ndjerë shkëlqyeshëm në një emision televiziv, ta jep gazetari i shquar, mësimdhënësi i përkushtuar e studiuesi i thekur Qerim Kryeziu.
Më falni për këtë prolog paksa të gjatë që bëra me rastin e përurimit të librave të tij. Pra, sot jemi tubuar këtu për të bërë promovimin e dy librave të Qerim Kryeziut të botuar këto dy vitet e fundit. Këto botime i japin vlerë tjetër punës e jetës së tij.
Libri i parë ”Reflektime letrare e shënime kulturore nga mërgata” është konceptuar a ndarë në dy pjesë. Në pjesën e parë janë përfshirë shkrimet kritike-letrare për autorë të intervistuar në Televizion, ndërsa pjesën e dytë e përbëjnë shënimet kulturore nga Suedia. Dy pjesët korrespondojnë shkëlqyeshëm me njëra-tjetrën. Vepra, përveç vlerave letrare, ka edhe rëndësi të madhe dokumentare pasi që aty dëshmohet kultura dhe ekzistenca jonë në Suedi. Ky fakt, ritheksoj edhe njëherë, për mua si historian, ka vlerë të madhe ngase libri i Qerimit dëshmon ekzistencën tonë, pohon vlerat tona dhe shënjon varret tona në Suedi. Ky libër do të mbetet arkiv i trashëgimisë sonë në Suedi dhe kronikë e rëndësishme për brezat e ardhshëm shqiptarë në mërgatë.
Libri i dytë me titull “Dy poetë, një univers frymëzimi” është krejt brenda orbitës së Qerimit si kritik letrar, si njohës i letërsisë sonë dhe si kërkues i estetikës poetike në krijimtari. Libri shqyrton poezinë e dy poetëve mërgimtarë: Entela Tabaku dhe Shqiptar Oseku.
Nëse libri i dytë është brenda orbitës krijues të Qerimit, i njëjti libër është jashtë sferës sime si historian, prandaj pak gjëra mund të them për të. Këtë e them edhe për faktin se poezisë ia kam pas parë sherrin, ngase letrën e parë të dashurisë e kam blinduar me një poezi të Tagorës së madh dhe më patën shpallur ëndërrimtar, duke më refuzuar padrejtësisht. Edhe përkundër faktit se kjo vepër poetike nuk i përket fushës sime profesionale, si lexues mund të them diçka shkurt. Këtu lexuesi analizën e vjershave të Shqiptar Osekut të veshura me gjuhë figurative – artistike, ku janë të pranishme figurat, si: krahasimi, epiteti, metafora, alegoria, simboli etj. Më kanë bërë përshtypje vargjet që kanë për motiv mërgimin, boshllëkun, kotësinë e kalueshmërinë e kësaj jete etj. Më duket sikur poeti i ka shkruar enkas për mua, për të gjithë ne mërgimtarët. Pra, heronjtë lirikë janë të identifikueshëm. Njëri ndër ta jam edhe unë…
Por, nuk do ta përfundoj fjalën time pa shtuar edhe këtë: duke lexuar librin e dytë kam kuptuar më mirë se Qerim Kryeziu është nga ata krijues shqiptarë që njeh shkëlqyeshëm secilën poezi e secilin poet shqiptar që jeton dhe vepron në Suedi e më gjerë. Duke qenë i tillë, mendoj se është shumë i vlefshëm dhe shumë i mirëseardhur për letërsinë tonë.
Sepse, siç me ka thënë edhe vet, duhet të dokumentojmë lidhjet letrare, politike, historike e sociale shqiptaro-suedeze, të zbardhim dashamirësinë e Thunmanit suedez për historinë tonë dhe të shkruajmë për dashurinë ekzemplare të Ullmar Qvickut për shqipen e shqiptarët.
E Qerim Kryeziu, (jam i sigurt për këtë) di të flasë, di të mendojë e di të shkruajë.
Uroj që të punojë edhe më shumë, të ketë shëndet e suksese tjera!
Qerim, suksese në punën tuaj dhe krenar që të kemi pjesë të mërgatës sonë në Suedi!
Muhamet Shatri, me 14 maj 2022, Malmö
