Don Lush Gjergji, Prishtinë
Papa Françesku (pjesa e tretë)
(Letra enciklike e Atit të Shenjtë Françesku mbi vëllazërinë dhe miqësinë shoqërore, Enti botues Ipeshkvia Metropolitane Shkodër – Pult, Janar 2021).
Frymëzimi edhe një herë vjen prej Zotit nëpërmjet Papës Françsku, në veçanti nëpëmjet Shën Franit të Asizit, gjë kjo që e thotë edhe Papa, si dhe më parë në enciklikën “Laudato si”, po ashtu edhe në enciklikën më të re “Tutti fratelli.”
Duke vazhduar vijën apo qëndrimin e Shën Palit VI në enciklikën e tij të famshme mbi Kishën, “Ecclesiam Suam”, Papa Françesku pohon kështu: “çdo gjë që është njerëzore na përket neve…”, pasi jemi të ftuar dhe të dërguar edhe ne ta kemi strategjinë dhe metodologjinë e Jezu Krishtit, që domethënë mishërimin në kohë dhe në hapësira ku jemi dhe veprojmë, për të qenë vërtet “katolikë”, të gjithmbarshme.
Përpos Papës Pali VI, papa Françsku ka pasur ndikim dhe frymëzim edhe prej patrikut ekumenik ortodoks Bartolomeu, si dhe nga Imami i Madh Ahmad Al – Tayyeb, që e ka takuar në shkurt të vitit 2019 në Abu Dhabi, duke përkujtuar që Zoti është Krijuesin i mbarë njerëzimit, dhe mu për këtë të gjithë ne jemi t[ë barabartë në të drejta dhe në detyrime.
Përpos kësaj Papa Françesku thotë që enciklika Tutti fratelli është fryt edhe i shumë takimeve në Romë dhe në botë me njerëz, bashkësi të ndryshme fetare, që pas Covid 19 është dëshmuar që fati i njeriut dhe njerëzimit është gjithmonë i përbashkët.
Papa Françesku përmend edhe figurat tjera të ndritshme, si Martin Luther King, Desmond Tutu, Mahamata Gandhi, sidomos Charles de Foucauld, që kanë jetuar dhe dëshmuar motivet e thella ungjillore të vëllazërisë universale, sipas shembujve të tyre, sidomos të Shën Charlos de Fuocaud, i cili si dëshirë dhe parim jetësor kishte, të jem vëlla i të gjithëve dhe për të gjithë!
Bota e sotme ka shumë hije, errësirë, ndarje, përçarje, mosmarrëveshje, apo siç shkruan Papa Françesku, “jemi gjithnjë e më të ndarë, gjithnjë e më vetëm”, dhe në këtë kontekst shtron pyetjen dramatike: “Ku është dinjiteti njerëzor?” (Papa Françesku, Fratelli Tutti, ve. e cit. f. 6).
Papa Françesku përmend format e reja të kolonializmit, ku mungojnë “samaritanët e mirë”, politika e mirë, dialogu dhe miqësia shoqërore (Khs. Po aty, f. 6 -7).
Përpos egoizmit, egocentrizmit, pasurisë dhe varfërisë së skajshme, sundimit ndaj të dobëtëve, sidomos ndaj botës femërore, Papa përmend rrezikun e rrënimit të natyrës, me këto fjalë: “Por kemi nevojë të bëhemi një “ne”, që jeton në Shtëpinë e përbashkët…” dhe vazhdon ”të krijohet një skenar i volitshëm për luftëra të reja, të maskuara me kërkesa fisnike.” (Po afy, f. 25 – 26).
Bota e sotme, sipas Papës Françesku, dëbon dhe përjashton fëmijët e palindur, të moshuarit, botën femërore, si “varfëri të reja” të cilat kërcënojnë dhe rrezikojnë njerëzimin.
Samaritani i mirë është si udhërrëfyes për të dalur prej kësaj gjendje të paqartë dhe për shumëçka të mjegulluar. Papa Françesku i quan “analfabetë” ata që kanë kujdes për të varfër, të dobët, në sprova (lexo: Kapitulli i dytë, nr. 56 e tutje).
Kjo shembëlltyrë e Samaritanit të mirë i kundërvihet figurës vrastare të Kainit, i cili jo vetëm që është vrastar, por edhe tallet duke thënë: “a mos jam unë rojtar i vëllait tim?” (Zan 4, 9).
Ftesa për çdo njeri, sidomos besimtar, edhe më tepër të krishterë, është të jemi, të bëhemi gjithnjë e më shumë të afërt – vëlla apo motër për çdo njeri, sipas shembullit dhe dëshmisë së Shën Nënës Tereze.
Të jesh besimtar nuk domethënë edhe të jetosh sipas fesë, si është rasti i priftit dhe levitit, që e panë njeriun e plagosur, por e anashkaluan kinse për besnikëri ndaj detyrave të tyre. Çfarë ironie: a ka detyrë më të madhe si kujdesi, shërbimi, dashuria ndaj njeriut në nevojë?
Papa Françesku shkruan kështu: “Çdo ditë na ofrohet një mundësi e re, një etapë e re… Sot jemi përballë mundësisë së madhe për të qenë vëllezër, për të qenë samaritan të tjerë të mirë që marrin përsipër dhimbjen e dështimeve, në vend që të nxisin urrejtje dhe mllefe…” (Po aty, f. 69).
Në kapitullin e tretë Papa thekson që virusi i sotshëm, tejet i rrezikshëm dhe i pranishëm, është pa dyshim mospërfillja, indiferentizmi, gara për lakmi dhe pasurim, ku “shkelet” njeriu, nuk ka më dashuri, flijim, shërbim, jetë, asgjë…(Lexo: Po aty, nr. 87 – 98, f. 77 – 85).
Papa Françesku me dhembje të madhe thotë kështu: “Sa shumë ka nevojë familja jonë njerëzore për të mësuar të jetojë së bashku në harmoni dhe paqe, pa pasur nevojë që të gjithë të jemi njësoj!” (Po aty, f. 86)
Sfidë apo sprovë për ta parë dhe përjetuar këtë mjerim shpirtëror, mbyllje dhe mbrojtje në vete, është edhe çështja e hapur e mërgimtarëve në meridian e ndryshme të botës.
Pa liri, barazi dhe vëllazëri, thotë Papa, nuk ka as demokraci të mirëfilltë, procese integruese, e gjithë kjo realizohet nëpërmjet dashurisë universale.
Në kapitullin e katërt flitet për “një zemër të hapur ndaj botës mbarë”, ku tjetri, ndryshe prej nesh, nuk është kërcënim, rrezikim, por mundësi, begatim dhe pasurim shpirtëror dhe kulturor.
Papa Françesku shkon aq larg dhe thellë sa që e fton së pari Kishën Katolike, pastaj besimtarët, së fundi gjithë njerëzimin, që të jetojmë dhe veprojmë për formimin e “qytetarisë së plotë” dhe të heqim dorë nga përdorimi diskriminues i termit pakicë, i cili mban me vete farat e të dinjitetit të izoluar dhe ato të inferioritetit, ai përgatit terrenin për armiqësi dhe përçarje, si dhe heq arritje dhe të drejtat fetare e civile të disa qytetarëve duke i diskriminuar ata.” (Po aty, f. 109).
Duke folur për të mirën e përbashkët për mbarë njerëzimi, Papa Françsku, me shumë qartësi dhe vendosmëri thotë kështu: “Ose do të shpëtojmë të gjithë, ose nuk do të shpëtojë askush…” (Po aty, f. 114).
Njerëzimi, bota ka ardhmëri dhe shpëtim vetëm si një familje e madhe gjithë-njerëzore.
Që të ndodhin këto ndryshime kaq të mëdha dhe rrënjësore, duhet ta ndërrojmë së pari të menduarit, pastaj edhe të vepruarit tonë në tërësi, ndërsa strukturalisht, bota e sotme ka nevojë të madhe, urgjente për reformat e Organizatës së Kombeve të Bashkuara, ku politika është në shërbim të të mirës së përbashkët.
Dashuria – bamirësia i bashkon dhe harmonizon punën dhe ekonominë, jetën, “qoftë e Organizatës së Kombeve të Bashkuara, qoftë arkitekturës ekonomike e financiare ndërkombëtare, me qëllim që të mund t’i jepet konkretësi reale konceptit të familjes së Kombeve.” (Po aty, f. 143)
Kapitulli i gjashtë trajton dialogun dhe miqësinë shoqërore si mundësi reale për krijim e njeriut të ri, familjes së re dhe shoqërisë së re, që mbështetet në të vërtetën dhe në dashurinë universale.
Kjo domethënë mbi të gjitha kultura e dialogut, bisedimit, komunikimit, pra e jetës, me qytetërimin e dashurisë, si dy shtylla bazë për jetën dhe veprën madhore të Shën Nënës Tereze, ku respektohet e vërteta dhe dinjiteti i çdo njeriut, krijohet mozaiku i bashkimit në dallime.
Nuk duhet të harrojmë kurrë përndjekjet e egra dhe barbare gjatë kohës së nacizmit dhe komunizmit, pasojat që janë ende të pranishme në kohën tonë, si dhe robëritë e ndryshme “moderne”, si trafikimi me qenie njerëzore, shfrytëzimi i botës femërore dhe fëmijëve, përndjekjet dhe masakrat në baza etnike, mërgimi i njerëzve dhe popujve në vazhdimësi…
Këto dukuri fatkeqësisht dëshmojnë që ende jemi larg humanizimit të njeriut, familjes dhe shoqërisë, si sfidë dhe ftesë për të gjithë që të vetëdijesohemi dhe përcaktohemi për një jetë dhe veprimtari në bazë të vlerave dhe virtyteve universale, ku njeriu do të jetë në qendër të vëmendjes, is vëlla apo motër, për krijimin e kulturës së jetës dhe qytetërimit të dashurisë, në stilin e jetës dhe veprës së Shën Nënës Tereze, si “imperativ moral dhe njerëzor” thotë Papa Françesku.
Papa cek edhe një herë që Lufta e tretë botërore vazhdon gjithnjë, aty – këtu, copa – copa, duke shkatërruar shumë jeta njerëzore, trashëgimi kulturore dhe shpirtërore, në krijimin e kulturës së vdekjes dhe të urrejtjes, pa ndonjë perspektivë pozitive dhe konstruktive.
Papa Françesku propozon krijimin e një Fondi botëror për eliminimin e urisë dhe të shumë padrejtësive tjera.
Pjesa e fundit të këtij dokumenti i kushtohet rëndësisë së feve të ndryshme në shërbim të vëllazërisë universale, ku urdhri i paqes është i shkruar në thellësinë brendinë dhe thellësinë e shpirtit dhe të zemrës njerëzore, sidomos kur begatohet me vlera dhe virtyte të rëndësishme fetare dhe morale.
Letra enciklike përfundon me dy urate: Lutja drejtuar Krijuesit dhe Lutja e krishterë ekumenike (Po aty, f. 238 – 239).
Prishtinë, 3 tetor 2023
