Prof. Dr. Sadri Ramabaja
Sistemi politik, trualli ku zhvillohen e rriten lëvizjet politike është kontaminuar tërësisht. Është nevojë urgjente një lloj i zgjimit politik. Ky zgjim duhet të jetë në akordancë me mekanizmat parlementar dhe në përputhje me interesat jetike të kombit.
Kërkimet e fundit kanë vënë në dyshim këtë përfundim që ndërlidhet me këtë përkufizim kohor të fashizmit. Sipas politologut Zeev Sternhell, fashizmi ishte “pjesë integrale” e shekullit të 20-të dhe jo vetëm një shpërthim i periudhës së luftës. [Zeev Sternhell: 1999]
Një “parti e bazuar në masën e aktivistëve të vendosur nacionalistë në një bashkëpunim të pakëndshëm, por efektiv, me elitat tradicionale po heq dorë nga liritë demokratike” dhe po ndjek “qëllimet e pastrimit të brendshëm dhe zgjerimit të jashtëm me anë të një force që lavdërohet si e shpenguar dhe pa kufizime etike ose ligjore “. [Samuel Salzborn: 2017]
1.
Në Evropën e pas Luftës së Dytë Botërore, menjëherë pas lëvizjes studentore të filleve të viteve 60-ta, si produkt i paknaqësive të thella pikërisht në raportet e Shtetit me të djathtën gjithandej në Perendim, na shpërfaqet në skenën politike e majta ekstreme në trajtën e Brigadave të Kuqe, 17 Nëntorit…
Po në këtë periudhë, fill pas shuarjes së protestave masive studentore, profilohet edhe
E djathta e re. Historikisht ajo do të njihet si një lëvizje që u shfaq në fund të viteve 1960-ta, e që do t‘i vinte vetes për detyrë “formimin e një metapolitike intelektuale dhe arritjen e një hegjemonie kulturore (të djathtë)” si qëllime strategjike. [Samuel Salzborn: 2017]
Në këtë mënyrë kjo lëvizje po bënte përpjekje serioze të shkëputet nga çfardo ndikimi i të djathtës së epokës së fashizmit. Ndikimet nga Franca si në rastin e parë, me lëvizjen majtiste së cilës i printe filozofi i madh J.P.Sartri, edhe me këtë të djathtë të re, janë më se të venerueshme. Në Francë në këtë kohë ishte themeluar një “Nouvelle Droite”, që po pretendonte të krijonte shtigje krejt të reja për të djathtën e re. Teoricienët e këtij mendimi çuditërisht bazoheshin tek autorë të periudhës së luftës, të cilët ishin mbledhur nën paradoksin e një “revolucioni konservator”.
Në hapësirën shqiptare ky fenomen, për paradoks, ishte tejet i parakohshëm – ai po vinte në jetë përmes krijimit të NDSH-së.
Pas Marrëveshjes së Mukjes, (1943), ndaj Ballit Kombëtar, si forcë politike kombëtare zhvillohet një fushat komprometuese, duke e akuzuar drejtpërdrejt si bashkëpunëtore të fashizmit, dhe pas kësaj lindi nevoja që krerët e saj të mblidhen dhe me ndihmën e misionarëve diplomatik të shërbimeve informative angleze, në nëntor të vitit 1943, në Gjakovë të iniciohet formimi i ONDSH-së. Tutje ajo do të veprojë duke u shtrirë në gjithë hapësirën shqiptare që ishte e aneksuar nga Jugosllavia. Komiteti Qendror i NDSH-së në Shkup u formua në prill të vitit 1945 dhe veprimtarin e vet e zhvilloi edhe në Kosovë e Maqedoni. Themeluesit e saj ishin: Prof. Ymer Berisha (truri i saj), pastaj vinin profesorët e gjimnazit “Sami Frashëri” në Prishtinë: Luan Gashi, Hajdar Maloku-Planeja, Gjon Sereqi, agronomi Adem Gllavica, gjykatësi Limon Staneci, gjykatësi Ibrahim Lutfiu, Ukë Sadiku, Ejup Binaku, Ajet Gërguri, Rexhep Bunjaku , Azem Morina…
Në Shqipërinë politike diktatura e sapoinauguruar komuniste (1945), kishte shuar çfardo mundësie për veprim legal të forcave konkuruese politike.
Kjo e djathtë e re (NDSH) ndër shqiptarët në Kosovë e Maqedoni, rezulton të ketë qenë një lëvizje e gjerë politike me shtrirje gjithandej në hapësirën shqiptare të aneksuar nga Jugosllavia. Ajo frymëzimin e gjente tek idetë për luftë kundër komunizmit si ideologji, por edhe në dobi të kauzës kundër penetrimit të sllavizmit në Evropë, ngjashëm siç do të veprojë edhe e djathta e re evropiane.
Pas shuarjes së Jugosllavisë dhe rënies së komunizmit, si në Shqipëri edhe në tokat tjera shqiptare të aneksuara nga tashmë tri republikat sllave, që do të profilohen si shtete të reja në harëtn politike të Evropës Juglindore të pas Luftës së Ftohtë (Serbia, Mali i Zi dhe Maqedonia e Veriut), e djathta e re e riinstaluar në Tiranë e Prishtinë, në vend që të shfrytëzojë modelin e NDSH-së, ajo imitoi deri në detaje projektin e së djathtës greke (Nea Dimokratia -greqisht Νέα Δημοκρατία, në kuptimin Demokracia e Re). Jo rrallë, sidomos e ashtuquajtura e djthtë konservatore në Maqedoni dhe Kosovë, burim frymëzimi ka “Thellësinë strategjike” të Ahmet Turgutoglu-së, që prodhoi Neootomanizmin në Turqi.
