Nga Aurel Dasareti
O shqiptarë! Mos harroni se ju në mënyrë të pavetëdijshme dhe të pavullnetshme ndikoni në të gjithë ata me të cilët vini në kontakt, përmes fjalëve, sjelljes, buzëqeshjes tuaj, po edhe me heshtjen tuaj, me gjithë personalitetin tuaj.
***
Një Ministër i nderuar Drejtësie nga një vend i Evropës Perëndimore, i cili ka qenë miku im që në rini, (ndryshe, ish bashkëluftëtar nga “Vëllezërit e fushëbetejës”) në një konferencë shtypi i ka përshkruar abuzuesit seksualë si “përbindësha”. Por është kritikuar nga një gazetar politikisht korrekt me arsyetimin: “Unë pajtohem me ata që thonë se nëse dikush duhet ta quajë një lopatë për një lopatë, atëherë duhet ta quaj dhunuesin dhunues, kriminelin kriminel etj. Por ti nuk bëhesh më i mirë në luftimin e krimit duke folur se sa i neveritshëm e i pistë është krimineli.”
Disa muaj më vënë, vajza e tij 14-vjeçare (vajza e të njëjtit gazetar) është dhunuar seksualisht nga një kriminel 32-vjeçar. E në këtë rast, në sallën e gjyqit, gjatë procesit ndaj kriminelit, i njëjti gazetar (tashmë në rolin e babait të viktimës) i ka kërkuar kryegjyqtarit që autori të dënohet me dënimin më të rëndë, me burgim të përjetshëm, me shprehjen: “Ky është një kriminel shumë i fëlliqtë që nuk meriton të jetojë. Ai është fëmija kopil i një ish-prostitute që ka…”.
Pra, kur i digjej prapanica, kur i erdhi e keqja në shtëpinë e tij, ai ndryshoi retorikën e tij, nga e butë në të rreptë.
Kriminelët e rëndë, shkelësit e ligjit nuk kanë të drejtë të respektohen. Pyetni viktimat e tyre nëse mendoni ndryshe.
***
Ne duhet të krijojmë kushtet për një bisedë të hapur dhe të informuar. Dhe kush është më i përshtatshëm për të siguruar që biseda të jetë e informuar sesa thjesht profesionistët- psikologët e sjelljes?
Politikanët e pushtetit duhet të durojnë kritika, „ofendime“ dhe vëmendjen e publikut, opinionit. Nëse jo, le të largohen nga pozitat dhe thejnë qafën.
Shtypi e ka obligim të informojë banorët në mënyrën e duhur (pa pallavra) për atë që po ndodh në shoqëri dhe do të zbulojë çështje të denja për kritikë. Do të tregojë për procese që ndikojnë në jetën e shqiptarëve që nuk sillen në korridoret e Kuvendit, Komunës ose Bashkisë.
Çfarë është sjellja psikologjike?
Ka shumë teori të ndryshme që përpiqen të shpjegojnë pse njerëzit sillen ashtu siç bëjnë dhe pse njerëzit janë të ndryshëm në llojet e sjelljeve që shfaqin. Sjellja psikologjike është grupi i teorive që shikojnë sjelljen nga një këndvështrim psikologjik. E quajtur edhe „Psikologji e sjelljes“, kjo metodologji fokusohet jo vetëm në mënyrën se si mendja luan një rol në sjellje, por edhe në rolet që kanë aspektet edukative-familjare, sociale, mjedisore dhe fiziologjike në ndikimin e mendjes.
Çfarë është sjellja kolektive?
Sjellja kolektive i referohet një veprimi, procesi ose ngjarjeje që ndodh spontanisht midis një grupi të çorganizuar. Këtij lloji të sjelljes i mungon struktura ose treguesit e hapur për të shpjeguar shfaqjen ose ekzistencën në një kohë të caktuar. Edhe pse zakonisht kalimtare, sjellja kolektive mund të prodhojë në mënyrë efektive ndryshime shoqërore ose të ketë efekte të tjera të rëndësishme. Shembuj të këtij fenomeni përfshijnë histerinë masive, trazirat dhe modën. Profesionistët vazhdojnë të hetojnë këtë çështje, por ende nuk dihet shumë për këtë aspekt të sjelljes njerëzore.
Për shkak të çështjeve të pazgjidhura, përkufizimet, vëzhgimet dhe shpjegimet e sjelljes kolektive ndonjëherë ndryshojnë, por ka disa aspekte të këtij lloji të pjesëmarrjes në grup për të cilat priren të bien dakord përgjithësisht. Për shembull, shumica e ekspertve e përshkruajnë këtë sjellje si jokonvencionale. Një arsye për këtë është sepse pjesëmarrësit priren të shkojnë së bashku me idenë, por ata nuk njihen si anëtarë të një grupi të strukturuar. Në disa raste, ata mund të mos kenë ndërvepruar kurrë me pjesëmarrësit e tjerë dhe mund të mos jenë as në afërsi të tyre.
Merrni, për shembull, sjelljen kolektive që mund të dëshmohet gjatë një kryengritjeje. Ky lloj veprimi i dhunshëm, i drejtë apo padrejtë, mund të përhapet në një qytet ose një komb. Individët mund të shohin të tjerët të përfshihen në këtë lloj sjelljeje dhe të bëhen pjesë e valës së dhunës. Nëse ata merren në pyetje më pas, ka shumë të ngjarë që pjesëmarrësit të përmendin arsye të ndryshme për përfshirjen, edhe pse një tipar i përbashkët, si zemërimi ose zhgënjimi, mund të përmendet mes tyre. Pjesëmarrësit mund të mos e dinë saktësisht se si, kur dhe ku filloi kryengritja.
Një person mund të supozojë se që një grup i madh njerëzish të pashoqëruar të përfshihen në një veprim të përbashkët, ajo sjellje duhet të plotësojë disa nivele dinjiteti, drejtësie dhe përgjegjësie. Sjellja kolektive vetëm zbulon se sa i pasaktë është një supozim i tillë. Një tjetër nga karakteristikat më të pranuara për këtë është se nuk pasqyron strukturën shoqërore që ekziston në atë kohë. Kjo nuk do të thotë se një sjellje e tillë është gjithmonë negative ose gjithmonë rezulton me dhunë. Një modë është një shembull i sjelljes kolektive që zakonisht nuk shkakton dëm.
Moda janë gjithashtu ilustrime ideale të sjelljes kolektive, priren të jenë kalimtare. Zakonisht nuk ka një shkak specifik për përfundimin e saj dhe momenti që një sjellje e tillë përfundon mund të jetë e vështirë të përcaktohet.
Edhe pse kjo lloj sjellje tenton të gjenerojë veprime ose ngjarje që fillojnë në mënyrë spontane dhe përfundojnë pa ndërhyrje, ka një interes të konsiderueshëm për këtë temë brenda komunitetit të shkencave përkatëse sociale. Ekspertët që studiojnë rastin shpesh kërkojnë përgjigje se si zhvillohet kjo lloj sjelljeje ose mekanizma që mund të përdoren për ta kontrolluar atë. Ky informacion ka potencialin t’i shërbejë shumë qëllimeve të dobishme, të tilla si parandalimi i vdekjes dhe ofrimi i mundësisë për të udhëhequr popullsinë në rast të fatkeqësive natyrore.
- Pjesëmarrësit që angazhohen në sjellje kolektive nuk janë anëtarë të një grupi të strukturuar.
- Policia mund të thirret për të shuar trazirat, që është një formë e sjelljes kolektive.
- Instinkti i “tufës” i referohet prirjes së njerëzve për të adoptuar idetë dhe sjelljet e njëri-tjetrit.
- Sjellja kolektive mund të ushqejë demonstratat.
“Ai që nuk mund të përdorë arsyen është budalla. Ai që nuk dëshiron është hipokrit. Ai që nuk guxon është skllav”, – gjyshi im.
***
PS: Unë i shkreti jam nga ata që qysh në vitin 2114, kur Evropa Perëndimore zgërdhihet dhe ngre gota me pije alkoolike ruse Vodka duke festuar Vëllazërim-Bashkimin me Rusinë dhe Putinin, me shkrimin e mëposhtëm (opinionin-komentin që shprehë qëndrimin e shkruesit – timin) i kam ndjerë e “paralajmëruar” qëllimit e Putinit:
https://gazetadielli.com/vellezerit-e-fushebetejes/
____
Aurel Dasareti, USA, është ekspert i shkencave ushtarake-psikologjike
