Bajram Sefaj, Prishtinë
Prozë urbane
“Histori” e një tregimi
Dy janë arsyet, por jo të vetmet, pse rrëfehet ky rrëfim!
E para, (që mund të jetë e dyta!) është se përmes këtij kallëzimi, shprishet një ble kujtimesh të hidhura, (kurrë të përgjumura!) mbi një kohë e një vakt të trazuar, të shkuar, por jo të harruar. Arsyeja e dytë (që mund të jetë e para!), është ideja, origjinale, fisnike, kolegjiale e mikut të shtrenjtë, Nijazi (Muhamedi). Është meritë dhe kabahat i tij, barabar. Fajtor, e përgjegjës, mbetem unë vetë, çfarë rendimenti në mjeshtërinë e rrëfimit e të narracionit, do të arrij, që mbetet të shihet!
*
Kur pasioni tok me kureshtje ngadhënjen arsyen dhe logjikën, si të shkelja këmbëzbathur mbi prush gacash qarri, i avitëm kabinës telefonike. Në sheshin kryesor të Prishtinës.
Ishte fillimi i muajt prill të vitit të mbrapshtë 1981. Kur krejt Kosova, veçmas kryeqyteti i saj, ishte në tym të zi. Në flakët e verdha!
Kosova digjej e, më të madhe, shndërrohej në tokë e djegur!
*
– Alo, redaksia e kulturës së Flakës së Vëllazërimit?
– Po, urdheroni, ke kërkoni!
Telefonoj nga Prishtina. Desha të di për vendimet e jurisë së gazetës suaj, të konkursit letrar për tregim, për ketë vit!
*
Akoma ende pa e përfunduar mirë fjalinë, zëri nga skaji tjetër i telit, më përgjigjet: po, koleg, tregimi yt me titull “Gjumi i pagjumë”, është vlerësuar me shpërblimin e tretë. Çmimi i parë dhe i dytë nuk janë ndarë fare sivjet!
*
E mundur kjo!
Ngrij, shtangëm në vend. Befasi befasuese. Shkuar saj. Shokuese ishte kjo!
(Në bisedën telefonike nuk isha prezantuar fare ! Tregimi ishte nënshkruar me shifër!).
Prej nga vinte kjo saktësi hyjnore. Ky precizitet astronomik!
*
Kolegu im qëllon fisnik dhe tejet i vëmendshëm. Ashtu si e njohu zërin tim në telefon, njohur “zërin”tim të shkruar në letër!
A nuk është kjo, mrekulli e mrekullueshme, a! A nuk meriton të veçohet, a! Të shënohet e të evidencohet!
*
Për shkak të rrethave tragjike që mbretëronin në Prishtinë, (kur nuk thurnim vagje për dashurinë si në këngë), tregimi “Gjumi i pagjumë”, atë ditë e sot, për jurinë e respektuar të “Flakës…” dhe për lexuesit e saj, ngeli anonim, i pa deshifrua. I paditur, inekzistent. “Trupi gjykues” i jurisë, kishte ngul këmbë, madje me bindje të qind për qindtë së, ky tregim ishte “dorëshkrim” i një autori tjetër. I atij që, për kohë të gjatë, afro tridhjetëvjeçare, nuk kishte bërë Gjumë të rehatshëm në(për) birucat e zi të burgjeve të armikut shekullor.
*
Ec e bjeri në fije të zezës kësaj enigme. Ec e paraqitu e dëshmoje autorësinë!
Assesi. Kurrë për jetë të jetëve!
Që të rri urtë, të trus bithën e të mos e nguc “grejzin me kra’ne, se… ”, me këshilluan edhe miq e dashamirë të shumtë qëllimmirë…!
*
“Historia” e këtij tregim të “inkriminuar”, megjithatë, përfundon me njëfarë kreshendoje, mund të thuhet!
“Gjumi i pagjumë”, pos që radhitët midis dhjetë tregimeve të mia, në vëllimin, “Rruga deri në kallëzim”, (Rilindja – 1983), shumë vjet më vonë (1995), “gjen” edhe lexuesin francez! Në këtë gjuhë të madhe dhe prestigjioze që, ndryshe edhe “gjuhë Molierit!”, ithonë, e përktheu i riu francez Sébastien Gricourt, shqipfolës që, teksa bënte hapat e parë të suksesshëm në fushën e artit të përkthimit. “Gjumi i pagjumë”, me titull të përshtatur natyrisht, “L’insomnie”, botohet në frëngjisht, në numrin 5, të revistës “Encres Vagabondes” – (Céation littéraire et magazine de l’écit) dhe zë tri faqe (50, 51, 52) të formatit të mesëm, të saj!
…shumë vjet më vonë, në një natë krejt tjetër, gjallë e dendur, kujtoi atë natë dhe provoi të qiste diçka në letër.
… des nombreuses années plus tard, lors d’une nuit totalement autre, vivant et résolu, il se souvint de cette nuit et il tenta d’en sortir quelque chose sur le papier.
Fjalë të fundit, në shqip dhe në frëngjisht, që “solemnisht” përmbyllin rrëfimin e tregimit “Një natë e pagjumë”, respektivisht të “L’insomnie”, riprodhohen sa për t’u ndje e shijuar paksa, muzikaliteti dhe timbri i këtyre dy gjuhëve të një barku, indoevropian!
Jo, për tjetër, jo! .
*
Dy lexueseve, dy hanëmeve, dy bukurosheve parisiene, tregimi “L’insomnie”, (në gjuhën e tyre, pra), ua prish Gjumin i lë pa fjetur nga meraku i “sevdasë së dashurisë” pas autorit! Ky detai zbërthen, gris perden e heshtjes, zbardhet, zbulohet krejt, bëhet i përbotshëm, si për të përligjur e përfillë, porosinë e Gabt të njohur (G.G. Markez) qëthotë: “Tëra bota ka tri jetë: një jetë private, një jetë publike dhe një jetë sekrete…”!
*
“Haj kuku, çka m’ka gjetë mu, baba dek’, kali çorru’”!
(Insert nga kënga e kahershme e trashëgimisë së folklorit tonë të lashtë, që, edhe sot e kësaj dite, këndohet ndër ne, në çaste sikleti e mërzie!).
(Diku në Francë, shtator 2020).
