Tomasz Kamusella
Universiteti i St Andrews
Një fuqi shtetërore autoritare dhe proganda e saj kanë arritur kulmin e ndikimit tinzar kur një kritikë e ashpër dhe kundërshtare e regjimit ringjall parimet e rëndësishme të ideologjisë së tij, pa e kuptuar fare atë. Për pasojë, ky zhvillim bwn qw ajo tw përplaset me sukses me kundërshtartët e regjimit ose mund t’i bëjë ata bashkëpunëtorë pa dashje.
Vetë- drejtësia shpesh ngjall vetëkënaqësi që krijon një hapje për regjimin për t’i turpëruar në heshtje kundërshtarët që jetojnë jashtë vendit
Elita ruse dhe lufta
Kështu, tmerrsisht, disa rusë të njohur nëpër botë, kanë mbajtë qendrime publike parimore kundër luftës imperialiste ndaj Ukrainës paqësore, gjë që nuk wshtw pasqyruar nw masmedian e botës demokratike. Mikhail Shishkin, një nga shkrimtarët më të mirë të gjallë rusë, krahasohet nga shumëkush me Anton Ҫehovin, Vladimir Nabukovin dhe James Joyce. Në vitin 1995, duke shkuar pas bashkëshortes zvicerane, ai mërgoi në Zvicër. Kjo qe nje fatbardhësii për bashkëatdhetarët e vet në atë kohë. Ekonomia pas-sovjetike ishte në rënie të lirë, gangsterët bwnin ligjin edhe gjatë ditës dhe demokracia e lindur ishte dalëngadalë duke marrë formën e një regjimi të ngjashëm me atë sovjetik.
Nuk është për t’u befasuar që ky dhjetëvjeçar te rusët quhej dhjetwvjeçari i banditëve dhe i skamjes (likhie devianosve). Kur nisi shekulli 21, Vladimir Putini u instalua si tirani i radhës, duke ngjasuar shumë me Carin. Presidenti rus vuri nën kontroll oligarkët, ose manjatët që e kishin kapur më parë (ose ‘privatizuar’) fabrikat dhe industritë më me fitim të vendit. Kështu, regjimi i përtrirw totalitar rus krijoi një themel të qendrueshëm, por krejtësisht të korruptuar ekonomik.
Shishkini deklaroi se në Rusi po ndërtohej një regjim totalitar. Në fillim, në 2013 ai u bë një kritik i zëshëm i Rusisë autoritare dhe e quajti haptas qeverimin e saj një ‘regjim kriminal’. Shkrimtari foli rregullisht në publik kundër sundimit të Putinit, duke e quajtur atw kryesisht regjim i një kaste.
Në 2014, Shishkin u mek, pasi Rusia e aneksoi Krimenë dhe e pushtoi pjesën lindore të Ukrainës. Tetë vjet më vonë, më 2022 shkrimtari e dënoi Moskën për sulmin në shkallë të gjerë e të pasjustifikuar ndaj Ukrainës paqësore.
Ҫfarë hendeku formon dwnimi I Shishkinit me i dënimin e shurdhët tw kësaj lufte të fundit nga sopranojo- yll ruse, Anna Netrebko. Dhjetë vjet më herët, 2012, ajo e kish miratuar Putinin me 2012 në mënyrë tw turpwshme. Këngëtarja ndjehej e qetë për luftën që po vazhdonte dhe për masakrat gjenocidale të Rusisë në Ukrainë. Edhe sot, Netrebko ka hequr dorë nga kritika e hapur ndaj udhëheqjes ruse, lëre më ndaj Putinit. Në vend të kësaj, ajo është fokusuar në punët me gjyqet për kontratat që garantojnë dëmshpërblime për shfaqjet e anuluara, ndërsa luftën nuk e ka dënuar ende. Ҫka është më e ulët, zëdhënësi i Putinit thotë se ajo është në shenjestër të sanksioneve të Perëndimit për mbështetjen ndaj luftës, kur ajo vetë thotë se nuk ka punë fare me të.
Gjuha nuk është kurrë fajtore
Për fat të keq, pikpamjet e forta të Shishkinit ndaj luftës së Kremlinit në Ukrainë nuk po gjejnë pasqyrim. Në rastin më të keq, kjo mund të mirrej si një përkthim jo i saktë i fjalëve të zgjedhura. Shkrimtari, është një stilist mjeshtëror në rusisht dhe gjermanisht dhe, për më tepër, ai është i rrjedhshëm në anglisht. Prandaj, mospasyrimi është ose me qëllim ose i pakuptuar. Shpresoj për këtë të fundit, sepse zëri i Shishkinit dëgjohet në mbarë botën me romanet e përkthyera në 35 gjuhë. (Është interesante, as një libër s’është përkthyer në njërën nga 35 gjuhët rajonale zyrtare të Rusisë. Po ashtu biografia e tij nw Vikipedi nuk gjëndet në këto gjuhë, me gjithëse ajo figuron në 23 gjuhë të ndryshme të Vikipedisë)
Në mes të shkurtit 2023, duke iu afruar përvjetorit të parë të invazionit rus në Ukrainë, shkrimtari botoi një letër të hapur për Mikun e tij Ukrainas. Kjo letër u përkthye shpejt dhe u ribotua në mbarë Europën. Shishkin I përshtati tezat kryesore të letrës nga sprova e tij më e herëshme në gjermanisht, ku ai reflekton mbi ngjashmëritë e mëdha ndërmjet Gjermanisë naziste dhe Rusisë putiniste. (ky tekst është përfshirë në vëllimin e ardhëshëm të sprovave në gjermanisht të shkrimtarit në përkthimin anglisht, titulluar ‘Rusia ime: Luftë apo Paqe?’)
Duke e vlerësuar situatën, një vit pas shpërthimit të luftës së Rusisë ndaj Ukrainës, Shishkini bën fjalë për gjuhwn e kulturën ruse. Në mënyrë dramatike, ai e hap letrën për Mikun UKrainas duke deklaruar se Kremlini –ka vjedhur gjuhën tonë- (Oni ukrali u nas jazik). =Në ‘unitetin historik të rusëve dhe ukrainasve’. Që ukrainasit dhe rusët (bashkë me bjellorusët) kanë qenë, janë dhe duhet të mbeten një popull i vetëm rus. Të bashkuar nga gjuha e njëjtë, dmth rusishtja.
Me këtë formulim, ukrainishtja dhe bjellorusishtja shihen si thjesht dialekte rajonale (apo fshatare) të rusishtes.
Më tej, diagnoza e Shishkinit është e ftohtë, por i shkon për shtat, kur ai thotë që bota tani e sheh rusishten si një ‘gjuhë vrasësish’ (jazik ubijc). Është e qartë që shkrimtari ka huazuar nga i mbijetuari i Holokaustit, Paul Celan. Me poezinë e tij Celan u përpoq t’ia ‘heqë helmin’ gjermanishtes, që ishte kthyer më parë nga nazistët, vërtet, në një gjuhë të tillë, Mordessprache. Për të shkruar në këtë gjuhë vrasësish të zhurmëshme dhe për t’ua kthyer atë poetëve , ai e pagoi me vdekje. i shqetësuar nga çrregullime stresi traumatike, ai kreu vetëvrasje.
Ҫfarë zgjidhje të besueshme shikon Shishkini në dilemën e rusishtes si gjuhë vrasësish? Shkrimtari beson që vendi i tij mund të rilindë vetëm përmes disfatës totale të regjimit të Putinit. (novoje rozhdenie mojej strani vozmozhno tolko çerez pollnoje uniçtozhenie putinskogo rezhima). Është pak e çuditshme ta dëgjojmë kaq qetësisht nga gjuha e tij ruse, se si shkrimtari arrin te kundërshtimi për vendin e tij, Rusinë. Shishkini harron se ai zgjodhi të mërgojë në Zvicër dhe të marrë qytetarinë zvicerane. Në Zvicrën e tij, që e ka mbrojtë shkrimtarin nga shtypja e mundëshme dhe skamja gërryese në Rusi. Shtëpia e tij aktuale e tridhjetë viteve të shkuara në këtë vend alpin të qendrueshëm dhe me mirëqënie, me të gjitha liritë individuale, politike dhe shoqërore, krahas të drejtave të njeriut, të garantuara, përfshi edhe mundësinë për të shkruar romane në cilëndo gjuhë qw dëshiron.
Në fund të letrës së vet, Shishkini anti-imperialist beson që rruga për një Rusi demokratike na shpie drejt “shkëputjen së perandorisë nga njeriu rus’ (imperiju neobhodimo amputirovat iz russkogo çellovjeka).
Ndonëse radikal në retorikë, metoda është skicuar në mënyrë të paqartë. Në dukje, propozimi kërkon qw të mësohen qytetarët etnikë rusë të çmojnë karakterin multietnik të vendit ët tyre, bashkë me kulturat e ndryshme të dhjetëra popujve indigjenë jo rusë, sikurse burjatët, çeçenët, sakhat, tatarët apo tuvanët.
Për kureshti, ky përfundim e kundërshton opinionin e tij një vit më parë (2022) kur shkrimtari parashikonte një zberthim të butë të Federatës Rusë në një shumicë shtetesh kombëtarë etnogjuhësorë, si një parakusht për ngritjen e një Rusie te rë demokratike, që me domosdo duhej të kufizohej nw europianizmin e vet, e përbërë ne shumicë nga rusë etnikë. Por edhe atëhere, Shishkini shpresonte që disa nga këta shtete pasardhëse pas -ruse duhet të mbeten ruse në gjuhën zyrtare.
Del që shkrimtari huazon nga imperialistët e dikurshëm spanjollë.. sepse gjuha gjithnjë ka qenë një instrument i përsosur i perandorisë.
Letërsia e madhe ruse?
Kwshtu shprehet vetw presidenti rus, se ky rregull perandorak ‘ e justifikon’ luftën që po zhvillohet në Ukrainë. Mbi të gjitha, synimi i palëkundur i Kremlinit është të imponojë gjuhën ruse dhe identitetin kombëtar ndaj këtij vendi dhe popullsisë së tij të padëshiruar, duke shkatërruar gjuhën dhe kulturën ukrainase. Fashistë, për rusët, janë ukrainasit qw kundërshtojnë të identifikohen si rusë. Prandaj ata këmbëngulin të flasin ukrainisht, në vend që flasin në gjuhën perandorake ruse.
Pra, në se shpresa e Shishkinit për ngritjen e një numri shtetesh pasardhëse rusofone realizohet, atëhere edhe pas dekolonizimit të suksesëshëm të Federatës Ruse, këto shtete pasardhëse do mbeten nën kontrollin ose ndikimin pas-perandorak të Rusisë, qoftë nëpërmjet kulturës, ekonomisë apo shtypjes politike.
Ky ka qenë fati i shumicës së vendeve të Amerikës Latine spanjisht- folëse deri në shekullin 20. Spanja mbeti shembulli dhe arbitri në çështjet e gjuhës, kulturës dhe politikës, që duhej ndjekur nga shtetet e pavarura, në emër, në atë kontinent. Ngjashëm emri i gjuhës franceze figuronte nën termin Afrika farnceze (Fraçafrique) për këtë tip të dominimit perandorak të ndërsjellë, që edhe sot e kësaj dite Parisi e shtrin nëpër kolonitë e dikurshme franceze.
Asnjëherë s’është e lehtë dhe e menjëherëshme që, pasi fitohet pavarësia nga një perandori, kjo pavarësi të jetë e plotë. Ajo vijon, për një kohë të gjatë, deri sa ai shtet zë një vend në OKB. Kjo gjendje e ‘gjysëm pavarësisë’ vazhdon veçanërisht në një vend pas-colonial që ka humbur ose bjerë gjuhën e vet indigjene duke përqafuar gjuhën perandorake.
Ngutësia e mbajtjes dhe e zhvillimit të gjuhës indigjene (kombëtare) e një shteti pas–kolonial është më e rwndwsishme në Europën Qendrore dhe Lindore, ku Ukraina ka qëlluar të jetë. Në këtë rajon, për pothuaj dy shekuj, ideologjia kryeore politike e krijimit të shtetësisë, ligjshmërisë dhe mirëmbajtjes sw shtetit, ka shpallur që gjuha barazohëet me kombin.
Në kohën e tashme, Kremlini ka adoptuarnacionalizmin etnogjuhësor si një instrument tjetër të ekspansionit imperialist. Ideologjia e Botës Rusë (Russkij Mir) propozon që territori i Rusisë duhet shtrirë atje ku ka rusisht- folës. Për më tepër, në 2016 presidenti rus shprehu qartë mendimin që ‘kufijtë e Rusisë janë të pafund’. Kjo deklaratë do të thotë që perandoria ortodokse sllavofone e Rusisë duhet të pushtojë dhe të shtrihet deri sa të zotërojë botën e tërë. Ky është një mishërim i ri i politikës leniniste të evolucionit botëror, sipas të cilës komunizmi duhej të shtrihej në çdo vend dhe kontinent, para fundit të historisw, duhej arritur te forma e një shteti të vetëm komunist.
Tani, sipas Kremlinit, parajsa e re në Tokë do jetë shteti botëror rus.
Duke e bluar me mendje kontekstin politik dhe ideologjik, është e frikshme që në kritikën e vet ndaj Rusisë imperialiste Shishkini ka rënë përsëri në këtë klishe të propagandës së ‘letërssië së madhe ruse’ (jazik velikoj russkoj literaturi). Në ditët e sotme vështirë se kushdo e kujton, përfshi specialistët e studimeve ruse, që termi vjen nga emir i dikurshëm zyrtar i gjuhës ruse në rusisht.
Ndërmjet viteve 1860 dhe Revolucionit Bolshevik, ajo njihej nën nofkën e ‘gjuhës së Rusisw sw madhe’ (velikorusskij jazik). Prandaj, letërsia e shkruar në këtë gjuhë e bë e njohur si ‘letërsia e Rusisë së madhe’ (velikorusskaja literatura). Ku linguonym i vonshëm carist u la mënjanë ndërmjet dy luftrave botërore në Bashkimin Sovjetik dhe u zëvëndësua me glottonymin e sotëm ‘gjuha ruse’ (russkij jazik). Por gjatë Luftës së Dytë Botërore, kur në vitin 1941 Bashkimi Sovjetik u nda nga fuqia totalitare naziste dhe u bashkua me fuqqite demokratike të Britanisë dhe SHBA, propaganda sovjetike kaloi në një shtesë. Moska e pluhurosi shprehjen e hershme cariste ‘letërsia e Rusise së madhe’ (velikorusskaja literatura) dhe e rilidhi atë me diçka në rusisht, duke përfunduar në klishenë lavdëruese ‘letërsia e madhe ruse’ (velikaja russkaja literatura)
Në ditët e sotme, në Rusi dhe jashtë vendit, njerëzit flasin për ‘letërsinë e madhe ruse’ dhe e përdorin këtë shprehje pa e reflektuar në anglisht, frëngjisht, gjermanisht dhe mw gjuhët e tjera. Kjo është një fitore e zgjatur e propagandës sovjetike, që provon se sa e dobishme është ajo për ‘justifikimin’ dhe për shpënien përpara të ideologjisë së Putinit të botës ruse.
Përndryshe, britaniku asnjëherë nuk do fliste për ‘letërsinë e madhe angleze’, francezi për ‘letërsinë e madhe franceze’ apo gjermani për ‘letërsinë e madhe gjermane’. Ndonwse, qoftë në cilësi ose në prodhimtari, letërsia angleze, franceze apo gjermane janë shumë më ‘të mëdha’ se ajo ruse. Mbi të gjitha, folësit e anglishtes dhe frëngjishtes jaën shumë herë më të numurt se ata të rusishtes, ndërsa prodhimi i letërsisë në gjermanisht shumë më jetëgjatë se ai në rusisht.
Në një farë niveli nënvetëdije, Shishkini e kupton këtë problem. Sikurse thotë ai, i jati ka qenë ushtar në Luftën e Dytë Botërore. Veç kësaj, ai i nënvlerësonte gjërat gjermane. Shkrimtari i ardhëshëm nuk e miratonte dhe përpiqej ta bindëte atë që bëmat e tmerrshme të Gjermanisë naziste nuk mund të fshinin bukurinë e poezive të Johan Wolfgang Goethe-s ose të romaneve të Thomas Mann-it. Ajo gjuhë gjermane letrare ende mund të quhej ‘letërsi e madhe gjermane’ (velikaja nemeckaja literatura). Por një shprehje e tillë nuk ekziston në rusisht ose në gjuhët e tjera. Është shpikja e Shishkinit që ngre këtë frazë të propagandës sovjetike për ‘letërsinë e madhe ruse’.
Hipokrizia
Po përse Shishkini shqetësohet kaq shumë për gjuhën ruse dhe letërsinë ruse dhe për të ardhmen e tyre të rrezikuar në atë letër për Mikun Ukrainas? Miku është nga një vend aktualisht nën sulmin imperialist rus.
Ukrainasit po vdesin dhe po kërcënohen çdo ditë nga raketat ruse, që bien si shi nga qielli. Trupat ruse kanë rrafshuar qytete të tëra në mbarë Ukrainën. Ndërkaq, Kremlini luan përpara syve të botës me mitet sovjetike për gjuhën ruse dhe historinë ruse për të justifikuar sulmin mbi Ukrainën paqësore.
Tiparet e gjuhës ruse thirren nw funksion të ‘zamit’ të Botës Ruse, po ashtu shprehja ‘letërsia e madhe ruse’ Të dyja përbëjnë gurët e themelit të arsenalit të propagandës së Moskës, shtylla kurrizore e përrallave të saja për ‘kundër- luftën’ dhe operacionet e luftës speciale ‘paqësore’ në Ukrainë.
Kjo propagandë tinëzare dhe e kudondodhëshme, me origjinë sovjetike, e bëri për vete edhe Shishkinin, pa e vënë re as vetë ai. Përndryshe, ai nuk do i kushtonte kaq shumë vëmëndje gjuhës dhe letërsisë së vrasësve por do hidhte vështrimin tek ukrainasit vetë.
Një vit më parë, romancieri vuri re që ‘ukrainasit po luftojnë ushtrinë e Putinit për lirinë e vet dhe tonën’ (të rusëve). Shishkini është shkrimtar. Kështu, përse ai nuk i përkushtoi pak vëmëndje gjuhës dhe kulturës ukrainase nën këtë kërcënim ekzistencial të ushtruar nga vendi i tij ose Rusia neoimperialiste dhe ushtritë e saja.
Në kohën e tashme, Shishkini e fajëson vendbanimin e tij të vërtetë, Zvicrën dhe Perëndimin në përgjithësi për mbështetjen e pamjaftueshme të demokracisë së brishtw ruse në vitet 1990. Sipas kësaj pikëpamje, shpjegohet përse sistemi demokratik dështoi në Rusi, duke i hapur udhë ngritjes se totalitarizmit neosovjetik. Shrkimtari qahet që madje edhe aneksimi i Krimesë në 2014 nuk e ndali Zvicrën dhe kompanitë perëndimore nga investimet dhe nga nxjerrja e fitimeve në Rusinë e Putinit. Tani ai ka frikë që Perëndimi mund të shfaqw vendosmërinë për t’u ndarë nga Rusia dhe për të sanksionuar atw vend deri në fitoren e Ukrainës.
Megjithatë, këshillat e Shishkinit tingëllojnë boshe, sepse as ai nuk u përjashtua nga Rusia. Librat e tij u botuan në Rusi pas vitit 2014 dhe ende dalin në këtë vend. Librat e tij janë botuar në Rusi pas 2014 dhe ende dërgohen atje, pas sulmit rus të 2022 mbi Ukrainën. Koleksioni i fundit i shkrimtarit i sprovave në gjuhën ruse doli në Moskë në gusht 2022, ose gjysëm viti pasi ushtritë ruse e pushtuan Ukrainën. Të gjitha vëllimet e leterssië së tij në rritje lexohen dhe janë të qasëshme në Rusinë e ditëve të sotme, në libraritë dhe në internet.
Megjithatë, Shishkini nuk ka nevojë për të ardhurat nga Rusia neoimperialiste, ekzistenca e tij materiale është e siguruar, përfshi atë të familjes së vet. Librat e shkrimtarit janë të qasëshme në pothuaj 40 gjuhë. Për një kopje të këtij libri të shitur, ai merr më shumë në Gjermani dhe Britani dhe kudo në Europë dhe në Amerikën e Veriut, se sa nga librat me çmime të lira në Rusi. Do ishte më mire, atëhere, për Shishkinin të veprojë shut si i ka janë janë fjalët. Në se ai e gjykon moralisht dhe politikisht të gabuar që një kompani ushqimesh zvicerane të qendrojë ende në Rusinë neoimperialiste, e njëjta është e vërtetë për çdo shkrimtar zviceran të gjuhës ruse, që lejon që librat e tij të botohen nga ky vend neoimperialist dhe totalitar. Kushdo shkrimtar kundërshtar, që pajtohet heshturazi me këtë formë bashkëpunimi, është fajtor sepse i jep një mbështetje të drejtpërdrejtë ekonomike regjimit të Putinit. Kështu, Shishkini, nw mwnyrw tw pavullnetshme, bëhet një pre e propagandës së Kremlinit dhe një kukëll në duar e tij.
Paraja ruse, e njollosur me gjakun e ukrainasve, kutërbon njësoj, qoftë për arkën e industrialistit qoftë për xhepin e një shkrimtari të famshëm. Përse duhej Shishkini, që është hapur kritik ndaj regjimit vrastar të Putinit, të ndjekë gjurmët e turpëshme të divës së operas, Netrebko?
Gjuha dhe kultura ukrainase
Përveç largimit nga tregu botues rus, Shishkini duhet të marrë në konsideratë gjendjen e rrezikuar të gjuhës dhe kulturës ukrainase. Duhej, me fjalët e tija. të thosh se të dyja, gjermanishtja dhe rusishtja dhe letërsitë e tyre janw ‘të bukura dhe të mëdha’, njëjtë duhet të jetë e vërtetë edhe për gjuhën dhe letërsinë ukrainase. Në botën demokratike nuk ka gjuhë dhe kultura ‘të vogla’.
Shishkini e zotëroi gjermanishten në nivelin e të bërit një shkrimtar i suksesëshëm i botuar në këtë gjuhë. Mbase, këtë të fundit, duhej ta bënte për Ukrainën dhe Mikun e vet Ukrainas, duke nisur të shkruajë libra të rinj në ukrainisht. Jam i sigurt, se përpjekja e tij do shtonte mjaft në stilin dhe nuancat e prozës të ndritëshme të Shishkinit, sikurse ishte rasti, në shekullin 18, me filozofin ukrainas Hryhorii Skovoroda. Ai shkroi në Sllavonishten Kishëtare, në greqisht, latinisht, Muskovisht (rusisht) dhe ruthenisht (ukrainisht).
As filozofi nuk ndruhet nga përzierja e gjuhëve të ndryshme në një tekst të vetëm për të rritur bukurinë e prozës ose poezisë së tij. Ishte koha kur shkrimtarët nuk u shërbenin gjuhëve, por i përdornin ato si instrumente dhe materiale për krijimtarinë e tyre.
Në fillim të viteve 1920, shkrimtari i famshëm ukrainas sovjetik, i enklaves letonisht- gjermanisht folëse, Malk Yohansen, iu kthye menjëherë shkrimit, nga rusisht në ukrainisht. Në se Shishkini nuk bindet nga këta shembuj, le të përmendim shkrimtarin bashkëkohor ukrainas Volodymir Rafyetenko. Deri në 2014, ai shkruante në rusisht, i botonte librat e tij në Rusi dhe e quante veten perfaqësues të letërsisë ruse. Gjithçka ndryshoi pas aneksimit të Krimesë dhe luftës në Ukrainën lindore. Sikurse Shishkini, Rafyeyenko pati një moment të ndriçimit politik. Shkrimtari ukrainas mori anën e demokracisë dhe të vendit të vet, duke e kuptuar se librat e tij nuk do t’i shërbenin kulturës ruse, të shfrytëzuar nga propaganda e Kremlinit për hir të shkatërrimit të gjuhës, kulturës dhe identitetit ukrainas. Iu deshën tre vjet që ai ta zotëronte mirë ukrainishten dhe të krijojë një roman të ri në këtë gjuhë. Por ia vlejti kjo pritje dhe përpjekje.
Ky është nëj shembull për t’u ndjekur. Gjithësesi, Shishkini, stilisti mjeshtëror, priret të punojë për një roman më shumë se pesë vjet, që të sigurohet që ai është ashtu si duhet, pak ndryshe nga librat më të hershëm.
Lufta totale e Rusisë në Ukrainë ka hapur një periudhë të re historike për Europën, kështu a nuk është koha gjithashtu për Shishkinin të përpiqet të bëjë diçka të re, si psh të shkruajë një roman në ukrainisht, ose në dy gjuhë?
Për kohën e tashme, kur Shishkini eksperimenton me shkrimin në ukrainisht, ai, mbase nuk është në gjendje ta kryejw librin e tij të parë në ukrainisht, për dy vjet, ende. Në këtë gjendje, si masë ndërmjetëse, shkrimtari mund të sigurohet që të gjitha shkrimet e tij të reja, qoftë në gjermanisht apo rusisht, të botohen fillimisht në përkthimin në ukrainisht. Veç kësaj, duke ndjekur shembullin e shkrimtarit të madh austriak Thomas Bernhard, Shishkini duhet të bëjë gjënë e duhur, duke mos bërë tregti dhe botime të librave të tij në Rusi. Jam i sigurt që botuesit në gjuhën ruse në Letoni, Kirgizistan apo Munih, do bënin një punë njësoj të barabartë lidhur me këtë. Megjithatë, fitimet e marra në këtë mënyrë, nuk do përfundonin për luftën e Kremlinit ndaj Ukrainës dhe ukrainasve.
Në vitin 1988, Thomas Bernhard e kritikoi antisemitizmin e Austrisë në dramën e tij Heldenplatz. Por protestat që pasuan, kundër dramës së tij, e bënë shkrimtarin të ndërpresë çdo prodhimtari dhe botim në Austri, për 70 vjet pas vdekjes së tij, gjw që ndodhi një vit më vonë.
Krimet kundër njerëzimit, të kryera nga Rusia neoimperialiste në luftën që vazhdon në Ukrainë ndaj ukrainasve, po ashtu ndaj gjuhës dhe kulturës ukrainase, janë më të këqia. Kështu që situata e kërkon ndërmarrjen e veprimeve më tepër se simbolike dhe mbi të gjitha praktike kundër këtij zemërimi, se sa reagimi i Bernhardit ndaj protestave. Shishkini e di më së miri, si njohës shumë më i mirë i letërsisë gjermane dhe se sa autori i këtij shkrimi.
Përballë një të ardhme pas-imperiale
Me të drejtë, Shishkini parashikon një të ardhme demokratike vetëm për një Rusi të dekolonizuar. Një Rusi që eventualisht t’i lirojë kolonitë e veta dhe ta shndërrojë veten në një vend normal europian. Por vetwm dekolonizimi nuk është i mjaftueshëm për ta arritur këtë synim. Shkrimtari me famë botërore ka një detyrë unike në këtë proces.
Përkundër garancive kushtetuese për shumë kombe indigjenë të Rusisë, vërehet shkelje e të drejtave të tyre. Sikurse e dimë mirë tani, shumë djem janë mobilizuar në luftën në Ukrainë nga kombet etnikisht jo ruse, më shumë se sa nga vetë rusët etnikë. Aq më keq, rekrutët jo rusë etnikë po vriten në beteja. Ndërkohë, familjet e tyre u nenshtrohen masave administrative dhe joshjeve të ndryshme për ta braktisur gjuhën e vet në favor të rusishtes. Rusifikimi po përshpejtohet. Në përputhje me ideologjinë karakteristike etnogjuëhsore të botës ruse, Kremlini po kërkon ta kthejë Rusinë shumëetnike në Rusi rusofone homogjene.
Shishkini mund t’i përdorte të gjitha të ardhurat e fituara në Rusi pas 2014 për një fond përkthimesh antiimperialiste. Ky fond do mbështeste përkthimin e letërsisë botërore (përfshi edhe librat e Shishkinit vetë) në gjuhët e shtypura të kombeve indigjene, të kolonizuar nga Rusia, qoftë këta bashkirët, çuvashët, kalmykët, tatarët apo tuvahët. Është e qartë, që fondi mund të përdorej edhe për të përkthyer veprat më të mira të shkruara nga shkrimtarët e këtyre kombeve, në gjuhën angleze, gjermane, ukrainase dhe gjuhët e tjera kryesore të globit.
Por, në se Shishkini dhe opozitarët e tjerë parimorë rusë dështojnë në vendosjen e lidhjeve, në nivel gjuhësor dhe kulturor ndërmjet rusëve etnikë, nga njëra anë, dhe kombeve indigjenë jo ruse të Federatës Ruse, atëhere projekti për një Rusi normale europiane është i pasigurt. .
Hapja e Pekinit ndaj Rusisë totalitare të Putinit tregon që Kina e ka vënë nën sqetull këtë vend. Demokracia dhe respekti për të drejtat e njeriut janë nën kërcënimin ekzistencial ndaj regjimit totalitar kinez. Ajo që kërkojnë kinezët është zona e totalitarizmit vëllazëror nga Bashkimi Europian në perëndim deri në Paqësor në lindje dhe nga Oqeani Arktik në veri deri në Azinë Juglindore dhe Australoazi në jug. Në një farë mënyre, Eurazia do bëhej një objekt i ndikimit politik kinez dhe i nevojave të saj ekonomike.
Varësisht nga rezultati i luftës së Rusisë në Ukrainë, aleanca e Kremlinit me Kinën dhe zgjedhjet e opozitarëve rusë në të ardhmen, rusët do të shkruajnë dhe lexojnë në ukrainisht dhe rusisht ose përjashtimisht në kinezisht.
Pas 2017, Kina komuniste i shtypi me sukses 12 milionë ujgurë duke i mbyllur 15 % të tyre në kampe përqendrimi.
Nuk është e pamundëshme që një Kinë Euroaziatike, e ngritur kështu, do ta shtypte popullsisnë prej 140 milionësh tw Rusisw, duke futur në kampe përqendrimi rreth 20 milionë nga ajo. Ky plan nuk është aspak i ri. Ndërmjet viteve 1931 dhe 1953, Josif Stalini futi në kampe 18-20 milionë qytetqrë sovjetikë në arqipelagët Gulagë.
Uria, mbipuna dhe aksidentet me vdekje në industri u kushtuan jetën 2 milionë njerëzve.
Përse të mos përsëritet kjo e shkuar në të ardhmen?
Mars 2023
Përrktheu nga anglishtja Bardhyl Selimi, 30 mars 2023
