Imzot Vincenzo PAGLIA, arcipeshkëv
Ipeshkvi Imzot Pjetër Bogdani ishte me prejardhje prej Kosovës, Guri i Hasit, fshat ky jo larg prej Prizrenit. Vinte nga një familje shqiptare që kishte mbetur besnike ndaj Kishës, edhe pse dhuna për islamizimi ishte politike dhe fetare. Mes paraardhësve të tij kemi personalitete të ndritura: Pjetër Mazreku, primati i parë i Sërbisë, arqipeshkëv i Tivarit (1630), Andre Bogdani, arqipeshkëv i Ohrit (1652) si dhe Shkupit (1655),
Bogdani lindi mes 1620 dhe 1628 dhe mësimet e para i mori në Ciprovac, Bullgari. Pasi qe shuguruar meshtar ne vitin 1651 në Kolegjin Ilirik të Loretos, pasi kishte vijuar studimet e filozofisë dhe teologjisë, kishte punuar si meshtar në Pult dhe ne disa fshatra rreth Prizrenit. Në vitin 1656 vazhdoi studimet e larta në Romë pranë Kolegjit Papnor të Propaganda Fide. Aty i kishte mësuar gjuhët e Lindjes dhe në vitin 1658 mori titullin e doktoratit. Pas studimeve të shkëlqyeshme të teologjisë, Bogdani i ri ishte zgjedhur ipeshkëv i Shkodrës, që ishte selia më e lashtë e Shqipërisë. Pastaj e kishte zëvendësuar vëllain Andre Bogdanin në udhëheqjen e ipeshkvisë së Shkupit dhe Prizrenit, Ky shërbim kishtar ia kishte mundësuar që të hynte në lidhje me personalitete të shquara fetare, mes të cilëve kardinalib Barbarigo, përkrahësit e mësimit të Kishës të ndriçuar dhe ekumenike, e hapur ndaj kulturave të popujve të Lindjes. Udhëtimet dhe qëndrimi i tij në Romë, Padovë, Venedik, paataj lëvizjet e vazhdueshme në Dalmaci, Shqipëri che Serbi, gjithë kjo, , falë lidhjes së thellë që kishte me mësuesi dhe Kishën, domethënë me udhëheqësit e “Propaganda Fide”, begatojnë njohuritë e tija mbi historinë edhe situatën e trazuar dhe tragjike të popujve të Ballkanit në periudhën e sundimit otoman. Në vitin 1685 shkoi në Venedik dhe në Padovë ku e shtypi librin “Çeta e Profetëve”, vepra e tij më e njohur, q do të rishtypur në vitin 1691 dhe 1702 në Venedik, Ky është libri i parë i shkruar në gjuhën shqipe. Mbetet një ndër monumentet e gjuhës, kulturës dhe letërsisë shqipe. Letërshkëmbimi i tij i madh i Pjetër Bogdanit ndriçon ngjarjet të periudhës më dramatike të historisë shqiptare, të kalimit të pjesësë së madhe të popullit shqiptar kah një kulturë tjetër, fe tjetër. Nuk kishte zgjidhje tjetër për të mbijetuar.
Shekulli XVII do të ishte gati tërësisht i panjohur pa relacionet e tija, që ia dërgonte rregullisht Romës. Relacionet turko – otomane dhe greko – sllave ishin mjaft tendencioze dhe të njëanshme. Sot kemi më se 100 relacione te arqipeshkvit Pjetër Bogdani, nga viset e ndryshme të Malit të Zi, Shqipërisë, Maqedonisë, Kosovës, Greqisë, Bullgarisë, pra, nga viset e ndryshme të Ballkanit. Motori i angazhimit të tij ishte lavdia e Zotit dhe shpëtimi i fesë së krishterë në popullin e tij. Mu për këtë ai lëvizte kudo në viset të ndryshme për t’i vizituar vendvanimet, ndante sakramentet dhe iu jipte zemër që të qëndronin. Ai ishte i vetëdijshëm që populli i tij nën sundimin turko – otoman, jetonte në një robëri të dyfishtë: mungesa e lirisë dhe mosdija, apo siç thoshte ai, sundimi i errësisë, rreziku më i madh për Kishën dhe për Popullin. “Njohuria dhe edukimi i krishterë”, sipas Bogdanit, janë armët më të fuqishme për të qëndruar shluftuar të keqesn e robërisë dhe sundimit e errësisë, që e shprehte me dy koncepte: clericus et libertas.
Bogdani nuk ishte vetëm një ipeshkëv i madh, por edhe një atdhetar, i cili me veprat dhe veprimtaritë e tija, ka formuar ndërgjegjen e popullit shqiptar. Ai ishte angazhuar aktivisht në organizimin e rezistencës antiturke. Në vitin1689 ushtria autriake arriti në Prishtinë. Monsinjor Pjetër Bogdani niset me ushtri për Prizren, ku mblodhi 6000 shqiptarë dhe mbërrin me ata. Aty sëmuhet prej tifuzit. Kthehet në Prishtinë për ta vazhduar terapinë e mjekëve gjermanë, por pa sukses. Vdeq më 6 dhjetor 1689 në Prishtinë, ku edhe ishte varrosur.
Pjetër Bogdani ishte njeri i Zotit, Kishës dhe Popullit. Ai e ka shkri në tërësi jetën e tij për popullin e vet, për fenë dhe për lirinë e tij. Atë mund ta konsiderojmë si paraardhës të bashkimit të Popujve të Ballkanit dhe të Evropës. Arma e tij më e fortë ishte feja e tij e ngultë: “Salva nos, Domine, perimus”, që është moto i librit “Cuneus prophetarus, seu de vita Jesu Christi, Salvatori mundi”.
