Intervistoi: Andrea Müller, politolog, CH
Edhe dje kur u takuam, u dakorduam që biseda të zhvillohet në gjuhën shqipe, meqë ne duam që edhe publiku shqiptar të ketë qasje të drejtpërdrejtë dhe të ketë mundësi t’ju dëgjojë ju personalisht.
Natyrisht që për mua në këtë rast është paksa më vështirë, meqë në vend që të komunikoj me ju drejtpërdrejt, më duhet këtë ta bëjë përmes përkthyesit. Të lutem shumë, që para teknikës të jeshë sa më i shlirë, sikur ajo të mos jetë këtu fare. Unë do të shtrojë pyetje, ato pastaj do të përkthehen në shqip dhe ti pastaj më jep përgjigjen. Të lutem, shfrytëzojeni kohën për të cilën keni nevojë kur t’më përgjigjeni, por, më mirëkuptoni, përgjegjet të jenë mundësisht sa më përmbledhëse. Sadriun do ta lusja që t’m bëjë vetëm përmbledhjen e përkthimit, jo t’ma përkthejë përgjegjen të plotë e të detajuar. Tek më vonë do të ketë kohë t’ma përkthej intervistën të detajuar e ashtu si duhet.
E vetëkuptueshme ju keni mundësi të shtoni çdo herë diç, për çka unë nuk ju kam pyetur, por që ju e gjykoni se është e nevojshme. Fundja, ju jeni zot i punës tuaj.
Tashti më lejoni t’ju parashtroj pyetjen e parë.
Pyetje: Po e filloj me pyetjen që ka për objekt temën për çka diskutuam dje. Ju keni publikuar ndërkohë një libër për çështjen në fjalë. A e keni lirin këtu?
Përgjegjia: Po.
Pyetja: Ku është libri?
(Avokati ia ofron librin. Andrea pohon se më pas, do ta bëjnë një fotografi speciale të librit.)
Pyetja: A mund t’më thuani zoti Avokat Krasniqi, pse shkruan avokati një libër për një proces, përgjatë kohës sa procesi, megjithatë, nuk ka përfunduar?
Përgjigjia: Unë mendoj se pjesa kryesore e procesit ka përfunduar. Ka përfunduar ajo më e rënda e cila ishte në aktakuzë. Në atë aktakuzë thuhej se egzistonte një organizatë kriminale me emrin “Syri i popullit” dhe se kjo organizatë kiste për qëllim përmbysjen e sistemit politik dhe ekonomik në Kosovë; kishte për qëllim vrasjen e përfaqësuesve më të lartë të Republiës; kishte për qëllim vrasjen e gazetarëve, e antarëve të Këshillit Gjyqësor, e klerikëve fetarë etj.
Kjo akuzë tani me vendimin e Gjykatës së Apelit faktikisht më nuk egziston.
Pyetja: Por ju ndërkohë, megjithatë, keni ndërtuar një strategji që në këtë moment të dilni para publikut, t’i shpjegoni motivet që kishte procesi…cila është strategjia juaj?
Përgjigjia: Tani kemi një aktakuzë të re, në fakt. Strategjia për kundërvënje kësaj aktakuze është më e lehtë; ajo është më e lehtë për faktin se, në aktakuzën e re nuk ka asnjë fakt I cili do ët dëshmonte fajësinë e Sadri Ramabajës për veprën e re penale me ët cilën tani ky ngarkohet.
Pyetje: Kujt i drejtohet libri, gjyqtarëve apo opinionit, mediave…?
Përgjigjia: Mendoj se libri më shumë i drejtohet opinioni, për shkak se opinioni nuk e ka ditur se çfarë ka ndodhur në sallat e gjykimit. Mediat që e kanë përcjellë këtë gjykim, nuk e kanë përcjellë të vërtetën e plotë, nuk e kanë thënë çfarë është thënë aty gjatë gjykimit. Prandaj , kjo ka qenë nevoja më esenciale imja, që ta njoftoj opinionin se, çfarë mund të ndodhë në këtë kohë nëpër gjykatat tona.
Pyetja: Përse raportoni tashti, e jo më heret?
Përgjegjia: Libri është botuar tek në kohën kur kemi marrë vendimin përfundimtar prej Gjykatës së Apelit. Pa marrjen e këtij vendimi, sigurisht se nuk do të kishte libër, sepse çështja nuk mund të merret e përfunduar pa sjelljen e vendimit të Gjykatës së shkallës së dytë.
Në këtë rast Gjykata e Apelit ka aprovuar kërkesat tona, ka konstatuar se Aktgjykimi i shkallës së parë është miratuar i shoqëruar me një mori shkeljesh të dispozitave ligjore, se aktgjykimi është mbështetur në prova të papranueshme. Si I tillë aktgjykimi rezulton si mohim I gjithë asaj që është servuar nga ana e dëshmitarëve për këtë rast. Kur flasë për dëshmitarët, mendoj në ata më kredibil, për të cilët Prokuroria ka menduar se do të jenë të tillë. Por, në fakt, rezultoi se ata nuk ishin kredibil, përkundrazi, ata janë dëshmitarë të pabesueshëm.
Pyetja: Ndryshimet politike a kanë pas ndikim pozitiv që ju të mirrni vendim për publikimin e librit?
Përgjigjia: Jo, nuk e besoj, sepse ne me këtë pjesën e ndryshimeve nuk jemi marrë fare. Ne jemi marrë me anën profesionale të një procesi gjyqësor, i cili është shpërfaqur i tillë si ishte, me ç’rast është kuptuar se dëshmitë e mbledhura nga ana e prokurorit nga dëshmitarët, me të cilët për mendimin tim, tok, e kanë sajuar këtë rast, dalin të pasakta. Prandaj me këto ndryshimet politike që kanë ndodhur, ne fare nuk jemi marrë. Librin nuk e kemi publikuar me ëqllim që të anojmë nga ndonjë parti politike, ose që ta politizojmë rastin. Përkundrazi, ky është një libër profesional dhe të gjithë ata që duan të mësojnë për të vërtetën e këti rasti, mund ta gjejnë atë në faqet e këtij libri.
Pyetja: A do të thotë kjo se, ju do ta kishit shkruar këtë libër edhe po mos të ndodhnin këto ndryshime politike?
Përgjegjia: Patjetër, patjetër. Madje edhe më me dëshirë.
Pyetja: Ju keni thënë disa herë, madje edhe para Gjykatës, se ky proces është një proces politik. A është tashti më pak proces politik, meqë akuza kryesore është hequr, apo edhe më tutje mbetet proces politik, respektivisht i ngatrruar në politikë?
Përgjegjia: Po, mendoj se tutje është proces politik. Vazhdimisht kemi thënë se procesi është politik, sepse akuza ka thënë se është proces politik. Me faktin që akuza pretendon se ka ambicie që të shembet një sistem politik dhe ekonomik, ajo është akuzë politike. Për fatin tonë të keq, ky është procesi politik që mbahet për herë të parë pas luftës.
Mirëpo edhe aktakuza e dytë, megjithaët, ka diçka politike. Po mos të kishte asgjë politike, unë jam i bindur se akuzë të re ndaj Sadri Ramabajës nuk do të kishte.
Gjithë synimi i aktakuzës, procesit, dëshmitarëve, ka qenë përfshirja e Sadri Ramabajës në këtë
proces politik. Dhe dukej nganjëheër se krejt proçesi mbahet për shkak të Sadriut. Janë disa mbeturina të aktakuzës së parë që janë bartur në aktakuzën e re. Sidoqoftë si aktakuza e vjetër, ashtu edhe kjo e reja, nuk kishin e nuk kanë as edhe njëprovë të vetme, përmes të cilës do të mudn të vërtetohej fajësia e Sadri Ramabajës. Bsolutisht.
Fjësia e vetme e Sadri Ramabajës është se, ai është një nga intelektualët më të rrallë që kemi ne, që e lavraon një fushë të mendimit politik, që pak është e njohur për opinionin tonë, dhe “faji” (në thonjëza) më i madhë i tij, është se ky ishte pjestar i Vetëvendosjes, lvizje e cila, në njëfarë mënyre i prishte planet e këtyre që na qeverisnin deri tani.
Pyetja: Ju do ta fitoni procesin?
Përgjegjia: Patjetër. Provat do të dëshmojnë se nuk ka vajësi nga ana e Sadri Ramabajës. Unë jam I bindur se, nëse gjyqi nuk sillet si ai I mëparmi, e shpresoj se nuk do ët ndodhë, e nëse Gjykata do ta respektoj ligjin, nëse Gjykata respekton provat me të cilat Prokuroria e ka furnizuar atë, besoj se do të kemi aktgjykim lirues. Për këtë unë jam shumë i bindur se këtë proces do ta fitoj.
Pyetja: Pak më parë e the një diçka të veçantë. A besoni se procesi kundër Sadri Ramabajës do të jetë fundi i një epoke të gjyqësorit të Kosovës?
Përgjigja: Besoj se po.
Në Kosovë po fyrnë një frymë e re, të cilën e ka mbështetur ky popull. Besoj se këto veprime të gjyqësorit që kanë ndodhur më heret, ishin detyrime ndaj një sistemi të shkuar tashmë. Unë jam I bindur se epoka e vjetër që prodhoi atë sistem gjyqësor të kapur, ka përfunduar dhe se po fillon një epokë e re.
Pyetja: Unë kam lexuar librin tuaj, por edhe kapitullin ku keni sjellë prononcimin e Xhafer Shatrit për këtë proces, po pastaj edhe recensionin e tij për librin tuaj. T’ju them hapur, jam shokuar nga ky gjyqësor. Por, krejt kjo ka edhe historinë e vet. Për mua është e qartë se sistemi juridik I Kosovës është një lloj vazhdimi I sistemit juridik jugosllav. Ky gjyqësor është ngritur në një mënyrë a tjetër, në epokën e Serbisë, apo? UNMIK-u ka vepruar më pas, duke ngritur Gjyqësorin, me të njejtit njerëz që i gjeti aty, në atë gjyqësor të ngritur de fakto nga Serbia. A mund t’na e përshkruani kët gjyqësor, veprimin e gjykatësve, prokurorve. Si ndjehen ata, a është ky lloj veprimi (ndërvarëtësia e tyre) pjesë e mentalitetit, apo …. a mund t’na e përshkryash këtë sistem?
Përgjigjia: Po, këtë që thoni ju, e kanë dëshmuar shumë istitucione e vëzhgues profesional, sidomos e ka potencuar Raporti i progresit i BE-së, po edhe ai i DASH-it (Departamenti i Shtetit), sidomos këta të fundit. Të dy raportet shprehen me nota pesimizmi, aty potencohet qartë se Gjyqësori në Kosovë është i ndikuar nga politika dhe jo profesional. Prandaj edhe ju keni të drejtë, kur konstatoni kështu edhe përmes pyetjes tuaj. Por, fakti që më ka ngjallë shpresë, është ky vendimi i fundit i Gjykatës ës Apelit, i cili më jep me besu se ende ka njerëz që mund të punojnë drejt dhe rreshtohen prapa ligjit.
Ajo që e thoni ju është e saktë, sepse edhe sistemet e shkuara, por edhe puna që ka bërë UNMIK-u dhe EULEX-i, nuk kanë qenë punë sa duhet profesionale. Madje janë të rralla aktakuzat që I kanë përpiluar prokurorët e UNMIK-ut dhe të EULEX-it që kanë kaluar nëpër Gjykata, sepse aktakuza e dobët, prodhon aktgjykim nul, pra aktgjykim të anuluar. Unë shpresoj se tani me qeverisjen e re, gjyqtarët do ët jenë të pandikuar, do t’i kenë duart e lira që vendimet t’i sjellin vetëm mbi bazën e ligjit.
Sidoqoftë, tek ne mbetet problem sundimi i ligjit. Çfarë nënkuptojmë me këtë nocion “sundimi i ligjit”? Sundimi I ligjit nënkupton që të gjithë qytetarët të jenë të barabartë para ligjit. A kanë qenë qytetarët e Kosovës të barabartë para ligjit? Unë mendoj se jo. Për ilustrim, po i sjell dy shembuj:
1. Ka qenë një rast në Gjykatën e Pejës, kur gjykatësi i krkon flaje një politikani, kur e shpallë fajtor dhe e denon me kusht. Merreni me mend, gjyqtari I kërkon falje një politikani, pse e ka shpallë fajtor dhe e denon me kusht! Kjo nuk ndodhë në botën e civilizuar.
2. Rasti tjetër ka qenë kur, gjithashtu një politikan yni, kur ftohet nga Gjykata e EULEX-it për të dëshmuar për krime lufte, ai refuzon të dëshmojë në Gjykatë! Dhe Gjykata, krejt çfarë mund të bëjë në këtë rast, e denon politikanin me një muaj ditë burg. Këtë të “famshmin” politikan, ne e kemi pritur kur ka dalë nga burgu, me çilim të kuq të shtruar dhe i kemi thurrë lavde, duartrokitur! Merren me mend, e kemi lavdruar një politikan i cili nuk ka dashtë të dëshmojë në gjykatë!
Kjo është gjendja në gjyqësorin tonë, prandaj sundimi i ligjit nuk ka qenë i barabartë për të gjithë qytetarët. Përkundrazi, i ka favorizuar këta që na kanë qeverisur deri sot.
Pyetja: Gjyqësori nuk mund t’i dërgojë në shtëpi gjithë strukturën e tij, ta ndërrojë gjithë gjyqësorin e administratën! A nuk egziston rreziku ende që këta gjyqtarë të vazhdojnë ta këndojnë tutje të njejtën këngë, pavarësisht ndryshimit në piramidën politike?
Përgjegjia: Nuk e besoj, Ky pushteti i ri nëse insiston që “të këndohet kënga e tyre” në drejtësi, atëherë do të jetë pushtet i dështuar. Mos të harrojmë një fakt, këta kanë ardhur me premisën se, gjyqësori do të jetë i pavarur. Pse kemi ne këtë sistem gjyqësor, shumëçka i dedikohet nepozizmit. Nuk mund të bësh gjyqësor të mirëfilltë me mesa, me halla, nipa e dajë! Unë besoj se ky pushtet do të ndryshoj rrënjësisht qasjen ndaj gjyqësorit, përndryshe pëson debakël si ai që shkoi.
Pyetja: Më lejoni t’i kthehem sërish procesit të parë. Tek “Syri i popullit”. Si avokat me përvojë të gjatë si e keni përjetuar çastin kur në sallë, në cilësinë e dëshmitarëve kanë ardhë krerët e Shtetit? Në një rast ju keni pohuar atë që gjatë procesit e ka thënë gjyqtarja, duke e cilësuar atë si akt të “Shtetit kundër Syrit të popullit”, alias Shtetit kundër Sadri Ramabajës.
Ne kemi parë që fundksionarët kryesor të Shtetit kanë defiluar në proces në cilësinë e dëshmitarëve. Për mua ky akt, thënë troç, ka qenë një lloj vetëdemaskimi në formën më të qartë të mundshme i krejt sistemit. A mund t’na rrëfeni, si e keni përjetuar ju paraqitjen e presidentit Thaçi para gjykatës, atë të kryetarit të Parlamentit etj., reagimin e gjithë atij sistemi, duke pas parasysh këtë sistem, vartësinë e Gjyqësorit nga politika?
Përgjegjia: Nuk ështlë befasi nëse krerët e Shtetit mund të paraqiten herë pas herë si dëshmitarë nëpër gjykata. Mirëpo, ky ishte një rast paksa më i veçantë. Thënë të drejtën unë pak kam besuar se Thaçi do ët paraqitet si dëshmitar. Mirpo, paraqitja e tyre në sallën e gjykimit, dëshmoi se, ata nuk kishin ardhë të dëshmonin, ata kishin ardhë për të gjykuar. Madje në disa raste, kryetari I shtetit, në cilësinë e dësmitarit, vjen e thotë se unëkam ardhur këtu për ta zgjeruar aktakuzën. Kjo flet qartë se aktakuza ishte e dirigjuar nga kryetari i shtetit. Kur thot vet se, tani aktakuzën do ta zgjeroj edhe kundër dy krerëve të Lëvizjes Vetëvendosje — Albin Kurtit dhe Glauk Konjufcës, kjo ishte shumë shqetësuese.
Pastaj, gjatë gjykimit problemi më skandaloz ka qenë kur, në vend që dëshmitarët t’ i binden urdhërave të gjykatës, ndodte e kundërta: gjykata ju bindej urhdërave të dëshmitarëve, madje jo vetëm Gjykata, po edhe Prokurori. Madje prokurori, me stilin e tij tejet servil, përpiqej t’jua dëshmonte këtyre dëshmitarëve t’ju dëshmonte se ai ishte plotësisht nën urdhërat e tyre.
Unë mednoj se ky rast do të jetë një njollë e keqe për të kaluarën e Sistemit tonë gjyqësor dhe besoj se si I tillë do ët ngelë në arkivat e gjyqësorit e mos të përsëritet më. Patjetër që studjuesit e mirëfilltë, neësr do ët mirren me këtë rast, për të parë se çfarë ishin në gjendje të bënin krerët e shtetit edhe duke qenë në cilësinë e dëshmitarëve, e të shihet se si ata ishin në gjendje ta deligjitimojnë punën e gjyqësorit.
Po e përmendi edhe një rast. Si mund të pritet një aktgjykim i drejt, kur kryetarja e trupit gjykues i drejtohet në një rast presidentit të shtetit, që ishte dëshmitarë në rastin tonë konkret, me fjalët: “Shkëlqesia juaj, ndjehem e nderuar që ju po dëshmoni para meje”!? Vetëm kjo fjalë e kryetares së Trupit gjykues na ka bërë të bindemi se nuk do ët ketë aktgjykim ligjor, por do ët ketë aktgjykim të ndikuar nga ky dëshmitar. Prandaj doli aktgjykimi që kishim. Prandaj ai nga Gjykata e Apelit është prishur dhe lënda është kthyer në gjykim. Madje Gjykata e Apelit e tha troç se, nuk ka më aktakuzë çafarë ishte, nuk ka aktakuzë për çka kishin ardhë të dëshmonin krerët e shtetit.
Tani kemi një aktakuzë të re. Në sistemet e mirëfillta juridike, tani me këta njerëz do të duhej të ketë punë prokurori. Pse dëshmuan në këtë mënyrë?
Pyetja: Vërtet edhe për mua deklarimi i ish presidentit ishte i pabesueshëm! Pyetja ime shtesë nuk ka të bëjë për ju si jurist, por si njeri, si qenie politike. A ka ndonjë shpjegim çka e shtyri Thaçin personalisht, përse ky sistemi i Thaçit e shpiku dhe konstruktoj rrëfimin mbi të ashtuquajturën organizatë fantom “Syri i popullit”? Si mund ta bënin këtë?
Përgjegjia: Me gjasë, kjo tani është shumë e qartë. Duket se libri i Murat Jasharit, e autorsninë e ët cilit Hashi Thçi vazhdimisht ia mveshte Sadri Ramabajës, është ai që e ka shetësuar shumë. Shetësimi i tij, në fakt ka të bëjë me pyetjet që Murat Jashari i ka shtruar në atë libër. Unë ia pata bërë dy pyetje kryetarit të shtetit që aty ishte në cilësinë e dësmitarit, e para, se a e ka lexuar librin e Murat Jasharit, dhe e dyta, nëse e ka lexuar, cilat ishin pyetjet që e kanë shqetësuar atë në atë nivel?
Mirëpo këto pyetje as nuk u lejuan nga gjykata e as nuk ajanë shënuar në procesverbal, pavarësisht se janë shtruar. Do të ishte me interes që Hashim Thaçi të përgjigjej dhe të jap shpjegime për atë që e pata pyetur. Me gjasë, në kohën kur ata vinin në Gjykatë në cilësinë e dëshmitarëve, me gjasë para se të vinin, ata ishin ballafaquar me hetuesit e Gjyqit të Hagës dhe e dinin se për çfarë të pabëmash do të përgjigjeshin. Mendoj se ky ka qenë burimi i shqetësimit të tyre.
Pyetja: Problemi kryesor, akuza kryesore me të cilën ngarkohet Hashim Thaçi, duket se është e përshkruar në libër dhe ka të bëj me Beadin Hallaqin. A është e saktë?
Përgjigjia: Po, sipas të gjitha gjasave, duhet të jetë kjo ashtu si e formuluat ju në pyetjen tuaj.
Pyetja: Megjithatë, unë kam biseduar disa herë me Hashim Thaçin. Edhe sot e kësaj dite, kam njëfarë respekti për të. Ai megjithatë e kurorëzoi angazhimin e tij me pavarësin e vendit… Unë besoj se Thaçi në proces do të duhej t’i ketë humbur nervat, nuk e ka kontrolluar veten, pse i ka ndodhur kjo? Si njeri, këtë vepri të njeriut Thaçi, a mund ta shpjegoni?
Përgjigjia: Kjo mund të mos jetë pyetje për mua. Edhe unë kam pas respekt për Hashim Thaçin, sepse fundja ai ishte kryetari i shtetit tim, ishte zgjdhë me votat e këtij populli. Unë e respektoj këdo që është në krye të shtetit. Por, gjatë procesit gjyqësor kam parë një kryetar tjetër, nga ajo çfarë kisha iluzione se ishte ai, Unë nuk dija saktësisht se nga i vinin shqetësimet, por ishte më se e vërtetë se ai ishte shumë i shqetësuar. Unë tashti e as atëherë, nuk mund ta luaj rolin e një psikologu a psikiatri, e ta deshifrojë se pse i kishte ai ato shqetësime. Sidoqoftë, shqetësimet ishin evidente, madje ato ishin të thella.
Pyetja: …duket se ai ka qenë në panik?
Përgjegjia: Mundet. Por, ai vazhdimisht ka pohuar se nuk është frikacak, nuk bie në panik! Ndoshta është transformuar.
Pyetja: Nuk po arrijë ta kuptoj, mos ka besuar se përmes sajesave të këtilla, mund t’shmangë arrestimin? Sidoqoftë, ajo çka ai është munduar ta përvijojë gjatë procesit, flet shumë për sistemin juridik.
Përgjgjia: Unë jam i bindur se ai i ka besuar sajesave të tij. Ai duhet të ketë gjykuar se kështu e vë në lajthitje Gjykatën dhe ua përshkruan të tjerve përgjegjësitë e tij. Fundja sistemi juridik dhe çdo gjë ka qenë nën kontrollin e tij. Unë jam i bindur se asnjë epror, qoftë në Prokurori, qoftë në Gjyqësor, nuk është zgjedhur pa miratimin e tij. Dëshmi e kësaj që po e them, është epilogu I aktgjykimit të shkallës së parë.
Pyetja: Por, ata gjykatës, ai prokuror, janë si ju, juristë. Edhe ata e kanë kryer pak a shumë të njejtin nivel shkollimi, kanë të njejtin formim profesional. A besoi se Sylë Hoxha dhe gjyqtarja Naime Jashanica-Krasniqi mund ta shikojnë veten në pasqyrë?
Përgjegjia: Pyetje të ngjashme kam shtruar edhe unë gjatë procesit. Kam pohuar se vendimet e kësaj natyre bien edh enë ndërgjegjen e prokurorit dhe në nëdrgjegjen e gjyqtares. Nuk di çfarë të them më shumë, por ndoshta, këto pyetje, në një rast tjetër, do të ishte mirë t’i shtrohen atyre drejtpërdrejt.
Po ju rrëfej edhe diçka që ndërlidhen me ndërgjegjen e gjyqtares.
Gjatë gjykimit kemi pas vazhdimisht falsifikime të tmerrshme të procesesverbalëve. Kam përshtypjen edhe sot se procesverbalet, që edhe ashtu nuk I merrnim konform dispozitave ligjore, me kohë, fill pas seancës, por me shumë vonesë, me gjasë ata kalonin nëpër zyra të ndryshme, para se të na dorëzoheshin neve si palë. Në fund procesverbalët vinin shumë të modifikuar. Prandaj gjatë këtij procesi, ndërgejgjia e prokurorit dhe gjyqtares, gjatë këtij procesi kanë qenë vënë në peshojë.
Pyetja: A besoni se do të mund të flisnim me Sylë Hoxhën, po edhe me Naime Jashanicën-Krasniqin?
Përgjegjia: Besoj se po, së paku me Sylë Hoxhën, meqë ai po ëdshmohet I gatshëm që të flasë në mediat tona, ndoshta do ta bënte me dëshirë. Fundja edhe do ët ishte mirë që ai të deklarohet rreth këtyre çështjeve.
Pyetja: …do ta provojmë… Edhe një pyetje krejt personale. A jeni vënë ndonjëherë nën presion gjatë këtij procesi?
Përgjegjia: Absolut, jo. t’ju them të drejtën këtë pyetje nuk ma parashtroni vetëm ju, shum qytetarë në rrugë më kanë parashtruar pyetjen se, a ndjehem i frikësuar? Unë nuk ndihem i frikësuar, për faktin se nuk kam pse të ndihem i friksuar. Përkundrazi, ndjehem fare mirë, sepse e kam ndërgjegjen shumë të pastër për këtë që e kam thënë në libër. Pastaj, ky libër është faktografik. Askush nuk mund t’më thotë se kam falsifikuar gjë, asnjë nga materialet e publikuara në këtë libër. Absolut, jo.
Pyetja: … Për këtë ju përgëzoj dhe ju them se është një akt burrëror. Por edhe diçka, a mund të themi se pavarsisht të metave të sistemit juridik, fakti që ju si avokat keni mundur dhe keni pas guxim ta publikoni një libër për këtë proces, ndoshta kjy fakt flet edhe në dobi të sistemit, meqë dëshmon se është në proces të ndryshimeve pozitive.
Përgjegjia: Unë mendoj se edhe personat emrat e ët cilëve potencohen në këtë libër, duhet ta ndjejnë veten mirë, që është shkruar një libër në kohën e tyre. Ky fakt mund, pra publikimi I një libri të kësaj natyre, mund të shërbej si argument se, megjithatë, në Kosovë, kemi një lloj të demokracisë dhe njerëzit mund të shkruajnë atë që e gjykojnë të drejtë e të domosdoshme.
Pyetja: … më duket ky si argument optimist.
Pyetja e fundit. Qëllimi juaj është shpallja i pafajshëm i klientit tuaj. Z Ramabaja. A ka gjasa për kompenzim të tij, fundja ai ka kaluar gadi tri vite në burg, nuk ka pas mundësi ta ushtrojë profesionin e tij…. A ka mundësi që shteti ta kompenyoj disi z Ramabaja?
Përgjigja: Po, egzistojnë procedura për raste të kësaj natyre. Po, Sadriu ka të drejtë për gjithë dëmin që i është shkaktuar të kërkoj kompenzim nga shteti. Pra ët kërkoj kompenzim për kohën e kaluar në paraburgim, edhe për fitimin e humbur, edhe për dëmtimin e prestigjit të tij, respektivisht të hubur… Por, kjo pjeës e padisë tek ne ecën shumë ngadalë.
Këshilli Gjyqësor i Kosovës së pari duhet të vendosë për një shumë të caktuar në shenjë kompenzimi. Nëse ne pajtohemi, edhe mund ta marrim, por kjo shumë është shumë qesharake. Merreni me mend, paguhen 20 euro për ditë, për aq sa ka qenë në paraburgim!
Natyrisht se ne me kët shumë nu mudn të jemi të kënaqur dhe gjithësesi do të ushtrojmë ankesë në instancat përkaëtse. Fati I keq tek ne është se, proceset vonohen shumë.
Sipas një përlogaritje që kam bërë unë, nëse shkojmë me padi civile, duhet ët shkojnë diku 7–8 vite derisa Sadriu ta realizojë këtë të drejtë.
Pyetja: Unë erdha kështu tek fundi I bsedës, por a ka edhe diçka me interes që do ët dëshironit ta toshit?
Përgjegjia: Më duket se pyetjet ishin shumë profesionale. Mund të them se u ndjeva shumë I nderuar që kisha rastin të bashkëbisedoja me ju. Besoj se rreth procesit I kemi thënë ato që duhej të thuheshin, meqë ishin pyetjet tuaja që ma mundësuan këtë.
… Ju flemnderit edhe Juve!
(Me këtë rast, edhe unë e falenderova avokatin nga ana ime).
_______
Syri I Popullit Intv. Adv. R. Krasniqi – YouTube
Intro “Syri I Popullit”
Përkthimin në shqip të këti artikulli e keni këtu.
Ich möchte die Geschichte von “Syri I Popullit” (auf deutsch “Das Auge des Volkes”) erzählen. Es ist auch die Geschichte von Sadri Ramabaja, den ich seit 1998, seit meiner Berichterstattung für das Schweizer Fernsehen über den Kosovo-Krieg kenne. Die Geschichte von “Syri I Popullit” ist aber viel mehr:
Sie bietet verstörende Blicke hinter die Fassade der Politlandschaft der jungen Republik Kosovo. Sie wirft ein Schlaglicht auf einige dunkle Kapitel des Befreiungskrieg 1998/99, auf den teils blutigen Kampf um die Macht innerhalb der Führung der UÇK noch während des Kriegs und auf die Machenschaften ihrer wichtigsten Exponenten zur Stärkung und Erhaltung ihrer Machtposition in der Nachkriegszeit.
Die Geschichte von “Syri I Popullit” ist aber auch von brisanter Aktualität: Die Führungsriege um Staatspräsident Hashim Thaci hat “Syri I Popullit” gebraucht, um zu versuchen, ihre zwei grössten Bedrohungen abzuwehren:
Erstens den Wahlsieg und die Machtübernahme der Bewegung Vetëvendosje (was inwischen ja geschehen ist) und
zweitens die Verhaftung Hashim Thacis et. al. durch das Kosovo Spezialgericht in Den Haag wegen des Verdachts auf Kriegsverbrechen (was ja inzwischen ebenfalls geschehen ist).
Die gesamte Führungsriege des Staates Kosovo um Hashim Thaci ist im Prozess zu “Syri I Popullit” 2019/2020 persönlich als Zeuge der Anklage aufgetreten, welche Sadri Ramabaja beschuldigte, der Ideologe einer Terrororganisation namens “Syri I Popullit” zu sein, welche darauf abziele, das politische und wirtschaftliche System in Kosovo zu stürzen. Sadri Ramabajas Organisation beabsichtige, die höchsten Vertreter des Staates Kosovo zu ermorden und darüberhinaus eine ganze Reihe weiterer öffentlicher Personen wie Journalisten, Mitglieder des Justizrats, Geistliche, usw. zu töten.
Das Gericht hat Sadri Ramabaja, der fast 3 Jahre in Untersuchungshaft gesessen hatte, im Herbst 2020 zu fünf Jahren Gefängnis verurteilt. Sein Verteidiger hat sofort Berufung eingelegt, welcher das Appellationsgericht am 23. September 2020 vollumfänglich zugestimmt hat. Es hat das Urteil des erstinstanzlichen Gerichts für nichtig erklärt und ein neues Verfahren angeordnet. Pikanterweise hat das Appelationsgericht aber explizit verlangt, dass die Vorwürfe n Sachen “Syri I Popullit” im neuen Verfahren gegen Sadri Ramabaja nicht mehr erhoben werden dürfen. Geklärt werde soll einzig noch die Frage, welche Rolle Sadri Ramabaja bei einem Attentat gespielt haben könnte, das ein geistig verwirrter Täter im März 2017 auf Azem Vllasi, den ehemaligen Vorsitzenden des Bundes der Kommunisten von Kosovo, verübt hat.
Ich werde die Geschichte von “Syri I Popullit” in mehreren Kapiteln (Blogbeiträgen) erzählen und nicht zuletzt einige Hintergründe aufzeigen, die bisher auch in Kosovo noch wenig bekannt sind oder zumindest kaum je öffentlich benannt wurden. Ich habe dazu in den letzten Monaten einige Hintergrundgespräche mit Insidern geführt, welche ich teils auch auf Video aufgezeichnet habe. Weiter Gespräche werde ich in den kommenden Monaten führen und hier im Blog laufend darüber berichten.
Beginnen möchte ich heute mit dem Interview, das ich mit Sadri Ramabajas Verteidiger, Anwalt Ramiz Krasniqi, am 11. Juni 2021 in dessen Anwaltskanzlei in Prishtina geführt habe. Ich werde in einem späteren Blogbeitrag noch ausführlicher darauf eingehen, möchte aber aus aktuellem Anlass das ganze Video-Interview bereits heute veröffentlichen. Es ist auf albanisch. Das Transkript ist hier (albanisch), die Übersetzung auf deutsch hier nachzulesen.
Unmittelbarer Anlass für das Gespräch mit Anwalt Krasniqi: Er hat Ende Mai 2021 eine Buch über den Prozess veröffentlicht:
“BALLËPËRBALLË ME KRERËT E SHIK-ut – Procesi politik ndaj Dr Sadri Ramabajës – Fasadë legale e krimit”.
Auf deutsch: “Auge in Auge mit den Führern des SHIK (ehemaliger Geheimdienst Kosovo; AM) – Der politische Prozess gegen Dr. Sadri Ramabaja – Legale Fassade eines Verbrechens”.
Im Buch und im Interview bezeichnet Anwalt Krasniqi den Prozess als “eine Schande für die Justiz Kosovos”. Er wirft dem Gericht vor, nicht nur 9 teils gravierende Verfahrensfehler gemacht, sondern schlicht einen politischen Prozess geführt zu haben, um den Interessen der Führungsriege um Präsident Hashim Thaci zu dienen.
Im Interview zeigt sich Anwalt Krasniqi auch empört (oder besser enttäuscht?) über die dünne Berichterstattung der kosovarischen Medien über den Prozess. Die Journalisten, welche teils persönlich während des Prozesses im Gerichstsaal dabei gewesen seien, hätten nicht nur gänzlich darauf verzichtet, die Hintergründe des ganzen Falles “Syri I Popullit” zu recherchen und aufzuzeigen, sie hätten auch schlicht nicht die ganze Wahrheit erzählt, über das, was sie im Prozess gesehen und gehört hatten.
Es ist tatsächlich auch für mich sehr erstaunlich, mit welcher “Zurückhaltung” die Medien über den Fall berichtet haben. Ich kenne einige Journalisten in Kosovo und ich bin mir ziemlich sicher, dass ihnen die Brisanz dieses Falles, bei dem die gesamte Führungsriege des Staates als Zeugen aufgetreten ist, sehr wohl bewusst, wenn auch nicht unbedingt im Detail bekannt war. Auch darüber werde ich in einem späteren Blogbeitrag noch versuchen, mehr zu erzählen.
Der einizige Journalist, der sich intensiv mit dem Fall “Syri I Popullit” beschäftigt hat, ist Xhafer Shatri. Ihn kennt man in Kosovo als ehemaligen Informationminister der Regierung Bukoshi in den 1990er Jahren und einen der ersten Chefredakteure der (UCK-) Zeitung “Zeri e Kosoves”. Er lebt seit langem in Genf und führt einen eigenen Blog: xhafershatri.info. Dort hat er unter dem Titel “In den Fängen der Pronto-Mafia” ausführlich über den Fall “Syri I Popullit” berichtet.
Anlässlich der öffentlichen Präsentation des Buches von Anwalt Krasniqi hat Xhafer Shatri eine eindrückliche Rede gehalten. Der zentrale Satz dabei war für mich:
“Dieses Buch ist ein Klagelied über die verletzte Freiheit, über den eklatanten Missbrauch des Gesetzes und der Verfassung, über die getöteten Hoffnungen mehrerer Generationen.”
“… die getötete Hoffnung mehrere Generationen”. DAS ist für mich der Kern der ganzen Geschichte von “Syri I Popullit”, respektive von Sadri Ramabaja: Sadri Ramabaja ist die Symbolfigur einer ganzen Generation von Kosovaren, welche bitter enttäuscht sind darüber, was aus ihrem Traum eines freien Kosovo geworden ist. Sie haben Alles gegeben, diese Freiheit mit der Unabhängigkeit eines eigenen Staates zu erreichen. Viele sogar ihr Leben.
Sadri Ramabaja hat wie viele seiner Mitkämpfer in den 1980er Jahren mehrer Jahre in den Gefängnissen des Milosevic-Regimes gelitten: gefoltert, erniedrigt, … . Er hat viele Jahre in der Schweiz als Asylant in schwierigen Umständen leben müssen, gleichzeitig aber aktiv am Aufbau der UCK mitgewirkt. Er ist gleich nach dem Krieg nach Kosovo zurückgekehrt und hat sich beim Aufbau des jungen Staates engagiert … um sich jetzt erneut im Gefängnis wiederzufinden. 3 Jahre war er seit 2017 in SEINEM Kosovo im Gefängnis; beschuldigt ein Staatsfeind zu sein; eingesperrt von den neuen Machthabern, seinen ehemaligen Mitststreitern, welche die ganze Macht an sich gerissen und sich persönlich und ihre Clans bereichert haben, während der Staat in Korruption und Misswirtschaft versank und die breite Masse der Kosovarinnen und Kosovaren nach wie vor unter prekären Verhältnissen leben müssen.
Das ist die Geschichte, die ich mit “Syri I Popullit” erzählen möchte: Die Geschichte der unzähligen frustrierten und enttäuschten Kosovaren, die sich von der Regierung der ehemalige UCK-Grössen betrogen fühlen, die noch immer auf bessere Zeiten hoffen: auf eine Regierung, die einen Staatsapparat aufbaut und betreibt, der im Dienst des Volkes arbeitet, nicht im Dienst der Machthaber.
Ich weiss, ich bin ein Fremder für die Kosovaren, trotz der Zeit, die ich dort verbracht habe und den vielen Recherchen und Gesprächen, die ich dort mit vielen Leuten geführt habe. Mir ist bewusst, dass ich mit meiner Erzählung über “Syri I Popullit” riskiere, einige meiner guten Bekannten zu verärgern. Andere werden mir die Legitimation, überhaupt über diese Geschichte nachzudenken, absprechen.
Ich weiss aber auch um die Unterstützung Vieler und ich hoffe, mit meiner Sicht auf die leidige Staatsaffäre “Syri I Popullit” einen kleinen Beitrag zur gedeihlichen Entwicklung von Kosovo beitragen zu können.