Intervistoi: Bajram Kabashi, Prishtinë më 8 prill 1996
- Intervistë ekskluzive: Dr. Shefket Kërciq, filozof dhe poet nga Sanxhaku
Dr. Kërciq (Plavë, 1953), është i njohur nga opiniorli i kulturor. Ka studiuar filozofinë dhe sociologjinë në Universitetin e Prishtinës. Studimet pasuniveristare i ka kryer në Beograd, ndërsa është doktoruar nga shkencat filozofike në universitetin “Cirili dhe Metodi” – Shkup, ndërsa nga estetika letrare në Universitetin e Zagrebit. Ka punuar si bashkëpunëtor në Universitetin e Beogradit dhe të Prishtinës (në këtë të fundit ka qenë propozuar nga komisioni i duhur për titullin profesor inordinar i filozofisë, por, për shkak të papërshtatshmërisë kombëtare, nuk qe ftuar për të punuar). Dr. Sh. Kërciq ka punuar plot dhjetë vjet si profesor i filozofisë në Fakultetin Filozofik të Nikshiqit,ku ishte përgjegjës i katedrës. Ishte udhëheqës i Lidhjes së Shoqatës së filozofëve të ish-Jugosllavisë. Është organizues i Kongresit të Parë dhe të vetëm të filozofëve të ishRSFJ-së (Herceg-Novi, maj 1988). Për shkak të kritikimit të të ashtuquajturit revolucion antiburokratik, d.m.th. të regjimeve të Serbisë dhe të Malit të Zi, si dhe të ngritjes së zërit për pësimet e boshnjakëve dhe të shqiptarëve në Malin e Zi, në Sanxhak dhe në Kosovë, aty nga mesi i vitit 1991 qe larguar nga Universiteti për shkaqe thjeshtë politike. Është autor i nja dhjetë veprave nga lëmi i poezisë dhe i pesë veprave nga fusha e filozofisë. Merret kryesisht me filozofinë dhe estetikën moderne. Nga fillimi i vitit 1992 është kryeredaktor i revistës së pavarur “Sanxhak” dhe është zgjedhur kryetar i parë i “Shoqatës amë të boshnjakëve myslimanë” – Shoqatë e kulturës, e shkencës dhe e artit.
Simpoziumit i paraprin konsultimet
“RILINDJA”: Zoti Kërciq, në simpoziumin e parë ndërkombëtar shkencor “Boshnjakësia dhe Sanxhaku” në Novi-Pazar më I dhe 2 mars 1996, Ju inicuat miratimin e “Deklaratës për riemërtimin, përkatësisht të kthimit të emrit boshnjak për myslimanët. Si u prit ky vendim në Sanxhak, si dhe në qendra tëtjera, në veçanti në Beograd dhe në Podgoricë?
Dr. KËRCIQ: Pas më shumë konsultimeve ndër institucionet kulturore dhe kombëtare boshnjake, si dhe në pajtim me kontaktet me institucionet e duhura të Republikës së Bosnjë-Hercegovinës, shteti ynë amë, institucionet tona: “Shoqata amë myslimane e boshnjakëve”, SHKMS “Preporod”, Shoqata e Shkrimtarëve të Sanxhakut dhe klubi kulturor “Avdo Megjedoviq”, dhanë iniciativën për nxjerrjen e një Deklarate të tillë, me të cilën vetëm sa ripohojmë atë që ka ndodhur tashmë në Bosnjë. Mbi këtë temë kemi organizuar një tubim multishkencor e multietnik të shkencëtarëve nga më shumë popuj e shtete dhe kemi marrë referate të vëna re, të cilat do t’i publikojmë në përmbledhjen e veçantë “Boshnjakësia dhe Sanxhaku”.
RILINDJA: Si u prit kjo iniciativë?
Dr. KËRCIQ: Termi boshnjak po kthehet spontanisht në jetën popullore. Mirëpo, na bën pengesë shtypi i regjimit, i cili nuk ka hequr dorë nga eliminimi i myslimanëve, përkatësisht i boshnjakëve, nga këto hapësira. Ç’nuk mund të përzihet dhe vritet, është i qartë qëllimi, duhet asimiluar. Në këtë kontekst tekste shumë të çuditshme të nxitjes së urrejtjes mbjellin gazetat “Politika”, “Novosti”, “Ekspres politika”, “Vreme”, madje dhe “Nasha Borba”. Nëse e publikoni dhe vetëm tekstin e “Deklaratës”, do ta kenë të qartë të gjithë se nga ky shtet kemi kërkuar, nëse dëshiron që boshnjakët të jenë qytetarë lojalë, që të organizojë një referendum (d.m.th. të ndajë mjete financiare për këtë aksion) dhe populli të deklarohet individualisht, botërisht e demokratikisht se çfarë është. Kjo ka qenë objektivi i iniciativës sonë.
“RILINDJA”: Veçanërisht shtypi serb i qe vërsulur referatit të dr. Ali Zatriqit?
Dr. KËRCIQ: Kjo është në dukje, vetëm sa të ketë të bëjë me qëndrimin e Zatriqit. Për këtë unë qeshë kritikuar më së shumti, ngaqë nuk qesh distancuar nga parashikimi i tij dhe për këtë arsye qe ngritur temperatura në opinion. Kjo ndikoi që disa liderucë të partive të frikësoheshin dhe të distancoheshin nga unë. Prandaj referati i Zatriqit qe “përdonin” si nishan nga ana e shovinistëve serbomëdhenj. Paragjykimet e tilla lehtë i hanë edhe masa e thjeshtë e pagdhendur e radhëve të mikroborgjezëve ndër boshnjakët. Natyrisht, kjo nuk duhet fshehur, sepse padituria është dobësia jonë më e madhe. Sado që të mbunemi me kolosët e traditës sonë të pasur, sot mezi se kemi pesë njerëz seriozë dhe që mendojnë në Sanxhak. Gjithçka është e indoktrinuar.
“RILINDJA”: Zoti profesor, cila është detyra e “Shoqatës amë të boshnjakëve”, kur është çështja e rinisë?
Dr. KËRCIQ: Ne i japim një rëndësi të madhë edukimit të rinisë, sidomos me vlerat më të mëdha të kulturës boshrtjake, si dhe të çdo kulture tjetër që synon të menduarit planetar. Ne e kemi të qartë se është shumë vështirë t’u kundërvihemi projekteve të Serbisë në të gjitha fushat…
“RILINDJA”: Zoti Kërciq, deri para pak kohëve punonit si profesor në Fakultetin Filozoftk të Nikshiqit, ndërsa që kur ia filloi shpartallimi i Jugosllavisë (si rezultat i projektve serbomëdha), Ju jeni në Sanxhakun Tuaj. Jeni drejtor dhe kryeredaktor i revistës së pavarur të politikës dhe të kulturës “Sanxhak”, ku shkruani rregullisht në rubrikën Tuaj “Harpa e kryeredaktorit” tekstet Tuaja analitike të rrepta. Duket se në këtë kohë t’ë rëndë për sanxhakasit, por jo vetëm për ta, keni “hequr” dorë nga letërsia?
Dr. KËRCIQ: Napoleoni e kishte zakon të thoshte gjatë fushatave të veta luftarake (të bëjmë pak shaka) “Filozofë dhe gomarë, prapa!” Gomari nuk do që të shkojë atje, ku shtihet, por as filozofit (që e di se është vetëm një jetë) nuk i vdiset. E qartë, nga kjo anekdotë mund të nxirret mësim. Filozofi, nëse nuk mund të shkojë në luftë, mundet në politikë dhe kjo është detyra e tij luftarake, ta ushtrojë funksionin edukativ në rrethin e vet. E qartë, në këtë mënyrë nuk kam hequr dorë nga letërsia. Do të vijë, ashtu siç thashë.koha për sinteza. Në luftë nuk mund të kërkohen sinteza, veçse premisat dhe të mblidhet materiali. Në këtë kohë të rëndë kam përgatitur një dorëshkrim ca të vëlliihshëm nga lëmi i filozofisë politike, të cilin e kam titulluar “Fajësia turke si metodë”. Është një libër mbi pësimet e boshnjakut dhe kërkimin e lirisë nga ana e tij.
“RILINDJA”: Revista “Sanxhak”, e cila është nxjerrë për herë të parë në Priepole më 1 shkurt 1932, ka filluar më në fund të dalë në saje të elitës së intelektualëve të Sanxhakut në Novi-Pazar në vitin 1992. Cili është tirazhi i revistës dhe si e presin atë lexuesit?
Dr. KËRCIQ: Është e vërtetë, revista “Sanxhak” ka një traditë mjaft të gjatë. Ndërmjet dy luftërave kjo revistë dilte në Priepole dhe NoviPazar, ndërsa gjatë Luftës së Dytë Botërore madje dhe në Kolashin.
Ne ia filluam në mënyrën ambicioze me tirazhin prej 15.000 kopjeve. Pastaj erdhi agresioni mbi Bosnjë-Hercegovinën. Me këtë ne na qe mbyllur gjysma e tregut. Ne jemi një mjet informacioni kritiko-analitik, i cili shkruan tekste në mbështetje të argumenteve. Kjo ka qenë shkasi që Gjykata e Novi-Pazarit të na ndalonte madje dy herë gjatë vitit 1993 dhe që të më nxin te mua, si kryeredaktor, në gjyq. Ky proces, me gjithë vendimin gjyqësor lirues, nuk ka manë fund ende.
Çështja sanxhakase – çështje “të jesh, a të mos jesh”
“RILINDJA”: Pas pesë vjetëve, tash, kur ka ardhur ajo “paqe e drejtë”, si i shihni punët (…). A jeni optimist? Apo jo?
Dr. KËRCIQ: Për vetë natyrën e gjërave, si filozof, unë jam gjithmonë optimist. Kjo është rruga që ta shoh në jetë dhe t’i jap kuptim të qenit tim. Kjo mund të arrihet vetëm kundrejt tjetrit, ose, siç do të thoshte Martin Buber, në marrëdhënien “tJnë-Ti”. Mirëpo, agresorët kishin pasë planifikuar që të zhdukeshim nga harta. Këtë dhe mundi ta thoshte një kriminel (Karaxhiq) në Parlamentin Boshnjak, edhe që të dilte nga salla pa i munguar një qime. Ja se çfarë ishte vetëdija boshnjake para luftës. Te ne në Sanxhak, në anën tjetër, situata është fort komplekse. Regjimi mban nën kontroll gjithçka. Në këtë mënyrë në Sanxhak pakica sundon mbi shumicën. Ajo pakicë sunduese (serbët) është njëkohësisht edhe grupi më i privilegjuar në botë. Gjithçka e kanë si në pjatë. Qëndrimi prej shërbëtori i boshnjakëve myslimanë u shkon për shtati. Në lidhje me Kosovën dhe Sanxhakun Milosheviqi do të lëshojë pe aq sa do të kërkojnë prej tij SHBA-të dhe Bosnja.
“RILINDJA”: Ku është tash çështja sanxhakase? Cilat janë informacionet Tuaja lidhur me një autonomi politike e territoriale dhe me Memorandumin e një statusi special të Sanxhakut?
Dr. KËRCIQ: Çështja sanxhakase është një çështje jona e madhe. E qartë, ajo është për ne, e thëne mënyrën hamletiane, “të jesh a të mos jesh”. Memorandumi i një statusi special u qe drejtuar në një mënyrë mjaft të papërvojë autoriteteve, dhe kjo në kohën e trysnisë më të madhe. U ekipin që punoi për këtë tekst, nuk qemë pyetur, kur u qe drejtuar ai autoriteteve. Sepse, qenë ndërruar pa autorizim disa formulime, të cilat ndikuan për t’u burgosur njerëz më atë rast, si dhe që të kurdiseshin procese.
“RILINDJA”: Disa intelektualë të kombësisë serbe dhe malaziase janë solidarizuar me kërkesat Tuaja, sidomos me ato që janë të natyrës kulturore. Në anën tjetër, keni pasur edhe bisedime me përfaqësues të pushtetit të Serbisë. Çfarë ka dalë në fund nga ato bisedime?
Dr. KËRCIQ: Shpresoj se Ju mund ta kuptoni se Kosova dhe Sanxhaku nuk gjenden në shkallë të njëjtë që të mund të ndërtojnë vijë politike të ngjashme. Sanxhaku është një ishull i shkretë, d.m.th. një trevë specifike në botë. Përveç kësaj, është veçanërisht shumëkombëshe. Unë jam ithtar i dialogut. Kemi zhvilluar bisedime. Objektivi që e kemi realizuar është, thënë në mënyrën hegeliane, “kufoma lakuriqe”. Unë kam nxitur bisedimet me intelektualë opozitarë, si serbë, ashtu dhe malazezë. Këtë lidhje, që e kam pasur që më parë, kam dëshiruar për ta shfrytëzuar për t’u ndihmuar boshnjakëve të Sanxhakut, të cilët janë ndarë plotësisht me Marrëveshjen e Dejtonit nga ama e vet – Bosnjë-Hercegovina. Sa u përket bisedimeve me autoritetet, ato i ka zhvilluar zoti Laiq me ekipin e vet politik. Për këtë më mirë le të flasë ai.
“RILINDJA”: Do të ishte interesante të na thoni diçka nga këndvështrimi Juaj për sa vijon: Paqja pasdejtoniane dhe Sanxhaku?! Pasi që iu konsiderojnë një pjesë të çështjes së gjithëmbarëshme boshnjako-myslimane, çfarë kërkoni në këtë moment delikat nga udhëheqja e Bosnjës?
dr. KËRCIQ: Ne e kemi të qartë se për Sanxhakun nuk është angazhuar askush në Dejton. Para pak kohe isha mysafir i udhëheqjes së Bosnjës në Sarajevë. U kërkova letrat se çfarë kishin bërë për ne. I hapën duart. Unë e kam të qartë se tash ata kanë punë më të ngutshme. Atyre u është futur një parashtet në shtet. Po të kishin operuar më me sukses me çështjen sanxhakase, kjo nuk do të ndodhte të paktën në atë formë. Për këtë arsye unë dhe e dhashë një konferencë kritike për opinionin, dhe kjo mu në mes të Sarajevës. Ne kërkojmë që pushteti i Bosnjës të angazhohet më shumë për çështjen tonë.
“RILINDJA”: Sanxhakasit kanë bërë shumë për sovranitetin e Bosnjës…
Dr. KËRCIQ: Kjo është e pamohueshme. Por, është fjala për boshnjakët që janë shpëmgulur këtë shekull në Bosnjë. Në këtë luftë ata e kanë mbrojtur edhe vatanin e vet, sepse tjetër as nuk kanë. Në anën tjetër, nga ana e propagandës serbomadhe, si dhe nga ana e disa qarqeve të Bosnjës, po zhvillohet fushatë kundër sanxhakasve. Konsideroj se Ju keni të drejtë.
Akademik Shefket Kërciq
Nisiativa ime dhe e Hasan Mekulit
“RILINDJA”: Cilat janë lidhjet shpirtërore dhe kulturore të boshnjakëve të Sanxhakut dhe të shqiptarëve të Kosovës, për mendimin Tuaj?
Dr. KËRCIQ: Tradicionalisht, lidhjet e ndërsjella mes Kosovës dhe Sanxhakut janë të qëndrueshme dhe të forta. Për këtë flasin miqësitë dhe familjet që jetojnë në këto hapësira. Duke i mbajtur parasysh faktet historike, në fillim të vitit 1992 ne formuam Shoqatën Kulturo-Arsimore të Miqësisë mes Kosovës dhe Sanxhakut, me dy seli, në Novi-Pazar dhe në Prishtinë. Iniciativën nga ana e Sanxhakut e mbaja unë, ndërsa nga ana e Kosovës miku im i çmuar Hasan Mekuli, letrar. Atëherë kryetar të Shoqatës në Prishtinë zgjodhëm dr. Ali Zatriqin, ndërsa për Sanxhakun, në Novi-Pazar, një person, i cili sipas të gjitha gjasave, ishte hedhur aty për motive mbifitimi, ishte mjeku Nuradin Ashçeriq. Por, kjo është e kaluar. Sepse, atij personi i ishte dhënë detyra të mos bashkëpunonte me shqiptarët dhe e pengonte çfarëdo veprimtarie. Intelektualët e vërtetë boshnjakë të Sanxhakut e dëshirojnë bashkëpunimin, sidomos shkrinitarët, me vëllezër tanë dhe në përgjithësi me tërë botën kolegjiale të Kosovës…. për masivizimin e jetës kulturo-zbavitëse. Në anën tjetër, edhe vetë situata materiale nuk është e volitshme si ndër ne, ashtu dhe në Kosovë, për të zënë rrënjë iniciativa jonë me shkëlqimin e plotë. Për fillim do të mund të shkonim bashkërisht në manifestime Ietrare, më pas të zgjerohet bashkëpunimi. Është e rëndësishme se miqësia dhe etika e dy popujve tanë vëllezër janë të pranishme si në botën e shqiptarëve, ashtu dhe të boshnjakëve, dhe ky është një fakt historik.
“RILINDJA”: Si funksionon Shoqata e Shkrimtarëve të Sanxhakut. Çfarë ka qenë dhe çfar’ë është roli i shkrimtarëve në këtë kohë?
Dr. KËRCIQ: Në momentin më të vështirë, nga fillimi i së nëntëdhjetës, themeluam Shoqatën e Shkrimtarëve të Sanxhakut. Duke qenë profesor universitar, u angazhova që të regjistrohej në regjistrin e shoqatave. Ia filluam mirë, me entuziazëm. Atëherë autoritetet na dhanë një lokal, të cilin nuk e hapnin udhëheqësit tanë të autorizuar. Atëherë unë isha ende në Malin e Zi. Pas ardhjes sime, i konsoliduam radhët. Botuam nja njëzet libra me shkrimtarë të këtij rajoni. Tash kryetar i Shoqatës së Shkrimtarëve është Galib Omerbashiq. E qartë, shkrimtari është kritik i kohës, i vetëdijes dhe i ndërgjegjes së popullit, në gjirin e të cilit jeton. Ka pasur edhe shkrimtarucë të tillë, të cilët para lufte thjesht i bezdisnin njerëzit në Sarajevë, duke i mbytur me dorëshkrime dhe elozhe, ndërsa porsa që filloi lufta, deklaruan botërisht se nuk kanë lidhje me Bosnjën. Madje dhe Husein Bashiq deklaroi, në një tubim në Plavë, në tetorin e vitit 1994, “as e kemi Bosnjën amë, as na ka amë Bosnja”. Një shkrimtar i vërtetë nga shpirti boshnjak është dr. Ferid Muhiq. Me tekstet e veta, duke shkruar nga distanca, ka treguar një shqetësim të madh për ekzistencën e shqiptarëve dhe të boshnjakëve, sepse fati ynë është i pandashëm.
“RILINDJA”: Në një artikull në shtyllën Tuaj të rregullt (“Rebelimi i arsyes sanxhakase”) keni thënë se “treva Sanxhakut ka sot një inteligjenci, e cila mund trë zhvillojë si e barabartë biseda me inteligjencitë e popujve të zhvilluar shumë më të mëdhenj”. Në këtë kontekst, para katër vjetëve keni dhënë iniciativën në Novi-Pazar për themelimin e Universitetit të Pavarur të Sanxhakut. Përse u hesht kjo iniciativë?
Dr. KËRCIQ: Nuk do të pajtohesha se është heshtur iniciativa në lidhje me Universitetin e Pavarur të Sanxhakut. Kanë ndodhur ndërrime në mënyrën e punës tek organizatat tona. Në verën e vitit 1992 ne bashkuam profesorë universitarë, të profileVe të fakulteteve të ndryshme, që të formonim të paktën një fakuitet. Ne shkencëtarët nuk mund t’i zgjidhim vetëm të gjitha. Duke mos dalë në zgjedhje, kemi humbur çdo metër katror të zyrave dhe të lokaleve të tjera. Jemi bërë qiraxhinj në vendin tonë. (E nënvizoj përsëri se rasti ynë dallon nga rasti i Kosovës). Gjuha jonë është mjaft e ngjashme me serbishten dhe kjo është një pengesë e madhe. Ne kemi kuadro: dr. Rexhepagiq, mr. M. Beqoviq, dr. H. Haniq, dr. K. Tahirbegoviq, mr. S. Banxhoviq, mr. S. Slezoviq, dr. N. Bashiq, dr. S. Megjedoviq e të tjerë. E qartë, këtë çështje do ta shtrojmë përsëri në skenën publike.
“RILINDJA ”: Zoti Kërciq, pa rini të arsimuar nuk ka as shoqëri cilësore, ndërsa pozita e tashme e arsimit në Sanxhak është dëshpëruese…
Dr. KËRCIQ: Regjistrimi i rinisë në universitetet e Serbisë dhe të Malit të Zi, kundrejt vitit 1990, sipas kërkimeve tona, ka rënë madje plot 90 për qind. Gjithë kjo shkon në të mirë të konstatimit Tuaj se rëgjimi ka bërë një skenar se si ta asimilojë rininë tonë. Mjerisht, partitë tona janë jo sa duhet të vetëdijshme për këtë dhe nuk ndërmamn asgjë. Po të donin biznesmenët e Novi-Pazarit, ata do të mund ta ndërtonin menjëherë një ndërtesë për fakultetin, gjë që është mjaft për fillim.
Avdo Mexhedoviq dhe Fishta
“RILINDJA”: Në fund të kësaj bisede, zoti profesor, sa jemi afër, po aq larg jemi! Kulturën dhe traditën i kemi të njëjta në njëfarë mase, të njëjta i kemi edhe zakonet. Çfarë ka ndikur për këtë “largësi”?
Dr. KËRCIQ: E keni vënë re jashtëzakonisht mirë dhe keni tërhequr vëmendjen për një çështje të rëndësishme të etikës shqiptare dhe boshnjake përgjithësisht. Janë, para së gjithash, kategori të tilla si Besa dhe Mëshira, të cilat janë unike në historinë e etikës dhe përgjithësisht të kulturës dhe u vihen si detyrim dy popujve tanë. Bjeshkët e Nemuna nuk janë problem për ata që jetojnë në besë dhe mëshirë, veçse në kokat e politikanëve tanë komunisto-stalinianë, të cilët mendonin vetëm për funksionet e veta dhe për hierarkinë e vet, kurse se ku do të ishte populli – e kishin hedhur në planin e dytë. Unë vij nga ana e Plavë-Gucisë, ku janë zhvilluar deri në përsosmëri marrëdhëniet vëllazërore mes boshnjakëve dhe shqiptarëve. Ne jemi të përzier familjarisht. Unë krenohem me një fshat të vogël pranë Gucisë, Vuthaj, i cili është me siguri i pari në botë për nga numri i doktorëve të shkencave dhe për nga numri i intelektualëve kundrejt numrit të banorëve. Kjo flet për një fuqi veçanërisht të brendshme të shqiptarëve dhe, në anën tjetër, të boshnjakëve, për synimin e tyre të përbashkët për ekzistencë. Të shpresojmë në takime tona më të mira, virtyte të sinqerta njerëzore dhe të kënduara deri në lartësitë më të larta, siç kanë ditur ta bëjnë poetët e vjetër të pakalueshëm Avdo Megjedoviq ndër boshnjakët dhe Fishta ndër shqiptarët. Në këtë kontekst, ne nuk na duhet asgjë të kapërcejmë, veçse vetëm të mënjanojmë ato pengesa,në marrëdhëniet vëllazërore mes boshnjakëve të Sanxhakut dhe shqiptarëve të Kosovës, si dhe mes të gjithë të tjerëve, të cilët e respektojnë traditën tonë. Sepse, ne jemi një popull i qëndrueshëm dhe i fortë, ndërsa çiltëria e shpirtit tonë flet se jemi popuj poetikë. Këngët tona nuk janë të mbështetura në veprime gjenocidi si ato të fqinjëve tanë, porse në mëshirën, besën dhe dashurinë kalorësiake të pakalueshme. Po të kishin ardhur te ne Kanti, Hegeli dhe Spinoza, me siguri se nuk do të ktheheshin më. Sepse, kur pleqëronin pleqtë tanë në PLEQËSITË – ishin ata Sokratë pranë Sokratit, Volterë pranë Volterit. Liria e fjalës së dhënë ngrihej deri në qiell. Por, kjo ua zë udhën barbarëve. Fare e kuptueshme, sepse është fjala për ndeshje mes qytetërimit dhe harbutllëkut, pra mes së mirës dhe së keqes. Kjo luftë në ekzistencën tonë në këto hapësira do të na shoqërojë pashmangshëm deri në ditën e gjyqit. Por, paçim ndihmën e zotit që të qëndrojmë në rrugën e drejt dhe që të mbesim njerëz në këtë rrugë.
“Bujku” (Gazeta Rilindja), me 8 prill 1996
- Intervista me Shefket Kërciqin do të jetë pjesë e librit: Biseda (të papërfunduara) me Hasan Mekuin & Intervista nga Masbjeshka, Plava e Gucia
