Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan dhe Presidenti i përkohshëm sirian Ahmad al-Sharaa mbajnë një konferencë të përbashkët shtypi në pallatin presidencial në Ankara, Turqi, 4 shkurt 2025. Foto: Francisco Seco / AP / NTB
Izraeli dhe Turqia janë në mosmarrëveshje për Sirinë dhe u takuan në Azerbajxhan të mërkurën. A mund të shmangin një konflikt më të madh?
Afshin Ismaeli Gazetar
Gina Grieg Riisnæs Korrespondente e Lindjes së Mesme
Publikuar: 13.04.2025 22:21
Aftenposten
Versioni i shkurtër
Izraeli dhe Turqia po përjetojnë tensione të shtuara në lidhje me Sirinë. Si Turqia ashtu edhe Izraeli kanë forcuar praninë e tyre ushtarake në vend.
Turqia nuk dëshiron konfrontim me Izraelin. Tensionet rrjedhin nga armiqësitë historike dhe interesat gjeopolitike.
Ekspertët megjithatë besojnë se një luftë e drejtpërdrejtë midis Izraelit dhe Turqisë nuk ka gjasa. Kjo pavarësisht retorikës së ashpër dhe aktivitetit ushtarak.
Përmbledhja është krijuar duke përdorur inteligjencën artificiale (AI) dhe cilësinë e siguruar nga gazetarët e Aftenposten.
Pas rënies së regjimit të Asadit në dhjetor të vitit të kaluar, Izraeli dhe Turqia janë përpjekur të rrisin ndikimin e tyre në Siri.
Turqia dhe Izraeli u takuan në Azerbajxhan të mërkurën për të biseduar rreth de-përshkallëzimit. Qëllimi është të shmangen “incidentet e padëshiruara” në Siri, sipas Times of Israel.
Tensionet u rritën pasi Izraeli sulmoi bazën T4 në Siri më 2 prill. Kjo është një bazë ajrore që ndodhet pranë Palmirës në mes të Sirisë. Izraeli thuhet se sulmoi për të ndaluar planet e Turqisë për t’u vendosur atje.
Turqia ka marrë kontrollin e një pjese të madhe të Sirisë veriore dhe planifikon të zgjerojë ndikimin e saj drejt jugut. Izraeli, nga ana e tij, po përpiqet të pengojë Turqinë që të afrohet me kufirin e Izraelit.
Pyetja është se sa i ashpër mund të bëhet konflikti në të ardhmen.
Tensionet mes Turqisë dhe Izraelit po rriten
Izraeli duhet të përgatitet për një luftë të mundshme me Turqinë, sipas raportit të Komitetit Nagel. Është një komitet qeveritar izraelit i kryesuar nga ish-këshilltari i Sigurisë Kombëtare Yaakov Nagel.
Raporti paralajmëron se Turqia dëshiron të kontrollojë rajonin, siç bënë gjatë Perandorisë Osmane. Mund të çojë edhe në luftë mes dy vendeve.
Gjuha mes dy palëve është bërë gjithnjë e më e ashpër. Turqia e quajti Izraelin “kërcënimin më të madh për sigurinë rajonale”. Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan iu lut Zotit që të shkatërrojë “Izraelin Sionist” gjatë festimeve të Bajramit.
– Gjatë pesëmbëdhjetë viteve të fundit, Turqia është bërë gjithnjë e më armiqësore ndaj Izraelit, shpjegon Seth J. Frantzman për Aftenposten. Ai është një studiues në Institutin Amerikan për Mbrojtjen e Demokracive.
Izraeli dhe Turqia kishin një marrëdhënie të vështirë, por të qëndrueshme përpara Luftës së Gazës në 2023. Ata u përpoqën të normalizonin marrëdhëniet në vitin 2022 dhe emëruan ambasadorë. Por lufta në Gaza ishte një pikë kthese. Turqia mbështeti Hamasin dhe dënoi ashpër Izraelin. Kjo ka bërë që dy vendet të prishin marrëdhëniet diplomatike në nëntor 2024.
“Erdogan ka shkuar aq larg sa e krahason Izraelin me Gjermaninë naziste, shton ai.
E sheh Turqinë si një kërcënim
Për një kohë të gjatë, ishte Irani ai që tërhoqi fijet si në Liban ashtu edhe në Siri. Por në vitin 2024, Irani humbi kontrollin e të dy vendeve. Së pari me luftën midis milicisë Hezbollah të mbështetur nga Irani, pastaj me rënien e Asadit.
Milicitë e mbështetura nga Turqia, të cilat tashmë kontrollonin pjesë të Sirisë veriore, panë mundësinë për të pushtuar zona edhe më të mëdha. Kjo e shqetëson Izraelin. Ata e shohin fuqinë e shtuar të Turqisë si një kërcënim.
“Izraeli po i bën presion Ankaranë, e cila dëshiron të marrë përsipër rolin që Irani kishte në Siri”, thotë Frantzman.
Banorët luten gjatë funeralit të Loay Reda al-Aqla, i cili u vra në një sulm me dron izraelit në Koayiah në Sirinë jugperëndimore më 25 mars. Foto: Malek Khattab / AP / NTB
Turqia dëshiron të përdorë Sirinë si një mbrojtës kundër kërcënimeve të tjera dhe të rrisë ndikimin e saj në pjesën tjetër të Lindjes së Mesme.
Turqia mbështet qeverinë e re siriane të udhëhequr nga Ahmad al-Sharaa. Izraeli, nga ana tjetër, është shumë skeptik ndaj presidentit të ri të Sirisë për shkak të lidhjeve të tij të mëparshme me grupin terrorist Al-Kaeda.
Me rënien e regjimit të Asadit, ushtria izraelite u zhvendos në Siri. Kryeministri Benjamin Netanyahu beson se vendi duhet të kontrollojë një “zonë tampon” prej 400 kilometrash katrorë në Siri. Ata mbështesin pakicat druze dhe kurde në Siri, gjë që Turqia nuk i pëlqen.
Që kur regjimi i Asadit ra në dhjetor, Izraeli e ka bombarduar Sirinë mbi 500 herë, sipas Observatorit Sirian për të Drejtat e Njeriut (SOHR). Qëllimi është të parandalohet që armët dhe infrastruktura ushtarake të bien në duart e grupeve armiqësore.
– Nëse Izraeli vazhdon me sulmet dhe ndërhyn në politikën siriane, kjo mund të çojë në bashkëpunimin më të ngushtë të Sirisë me Turqinë në mbrojtje. Qëllimi është të parandalohet zgjerimi i mëtejshëm i Izraelit, shkroi grupi i ekspertëve Crisis Group.
Rrënojat dhe mbeturinat pas një sulmi izraelit në një bazë ajrore ushtarake pranë Hama, Siri, e enjte, 3 prill 2025. Foto: AP / NTB
Çfarë ndodhi?
Turqia ka disa muaj që po negocion një marrëveshje të mbrojtjes me qeverinë e re siriane. Turqit do të trajnojnë ushtarë sirianë dhe në këmbim do të lejohen të përdorin bazat ajrore siriane në Siri.
– Turqia planifikon të vendosë mbrojtje ajrore dhe radar në aeroporte të rëndësishme në Siri. Ky është një kërcënim për lirinë e Izraelit për të vepruar në Siri, sipas gazetarit izraelit Ron Ben-Yishai.
Një nga bazat ajrore në fjalë është baza strategjike T4. Ndodhet afër Palmyra në provincën Homs të Sirisë. Më 2 prill, Izraeli u përgjigj duke bombarduar bazën ajrore nga ajri.
Autoritetet siriane raportojnë se katër persona janë vrarë. U raportua se tre nga të vrarët ishin inxhinierë turq, por kjo nuk është konfirmuar.
Sinjali për Turqinë ishte i qartë:
“Mos ndërtoni një bazë ushtarake në Siri dhe qëndroni larg operacioneve izraelite në zonë”, tha një burim i inteligjencës për Jerusalem Post.
Turqia nuk dëshiron konfrontim me Izraelin
Pasi Izraeli sulmoi bazën T4, Turqia tha se nuk dëshiron një përshkallëzim.
“Turqia nuk dëshiron një konfrontim me Izraelin në Siri”, tha ministri i Jashtëm turk Hakan Fidan për Reuters.
Në të njëjtën kohë, ai tha se “mekanizmat” janë në funksion për të de-përshkallëzuar konfliktin kur të jetë e nevojshme.
Kur Netanyahu vizitoi Uashingtonin këtë javë, Trump tha se ai ka një “marrëdhënie shumë të mirë” me Turqinë dhe Presidentin Erdogan. Ai gjithashtu kërkoi nga Netanyahu që të jetë i arsyeshëm dhe të “zgjidhë” problemet me Turqinë.
Marrëdhëniet midis Turqisë dhe Izraelit, tashmë të tensionuara nga lufta në Gaza, mund të përkeqësohen më tej. Megjithatë, Frantzman beson se një luftë midis dy vendeve nuk ka gjasa.
Israel frykter tyrkisk kontroll i Syria. Hvor langt vil de gå for å stoppe Tyrkia?
