Nga: Fahri Xharra, Gjakovë
(Deri me ardhjën ose pushtimin e Bullgarisë nga otomanët 1386 , Buullgarinë ortodokse e udhëheqnin Carët e ndryshëm ( njëri pas tjetrit ) me origjinë turke dhe me fe ortodokse . (Ortodoksia u legalizua pas pagëzimit të Borisit I në Borsh të Shqipërisë). Nëse i vëreni figurat e carëve bullgar me prejardhje turke, prej Khan Asparuhit ( të birit të Khanit Kuvrat ( 631- 652 )( mbretëria e të cilit dështoi në azinë Qendrore ) e deri te Car Strazimiri ( 1356-1386 ) të gjithë kanë pamje turke përkundër matresave të përziera me gra vendore ose sllav të instaluar në Greqi .)
Të spjegojmë që Kisha Ortodokse në Rusi i shënon gjurmët e saja në kohën e Rusit të Kievit (Kievan Rus’ ) i icili ishte i pari që formoi shtetin e Rusisë .
E rëndësishme për ne të dimë se paraqitja e parë e rusëve në Bullgari ishte një ngjarje me rë rëndësi ( fatkeqësi për shqiptarët deri me sot fxh) e cila ndikoi në politikën bullgare deri më sot.
Në Gushtin e vitit 967, për herë të parë rusët shkelen në Ballgari. Flota ruse me me dhjet mijë ushtar arrijti në buzët e Danubit në Ballkan ( Ilirik ), dhe nga kjo ardhje do i vërejmë ndërhyerjet ruse në sllavët e Ballkanit Sviatislavi , një bishë njeri, i ushqyer me mish kali dhe qumsht pele, i veshur me lëkurë arushe deri në tokë e pushtoi qytetin e Silistres që ishte një qendër e fortë luftarake e Bullgarisë, sa që Perandori i Bizantit filloi të i frigohej fatit të më tutjeshëm të kryeqytetit të tij dhe u ngut të lidhë paqe me Carin e Bullgarisë U kryen martesa të dyfishta që lidhi aleanca në mes tyre.
Janë disa data të rëndësishme që na duhen. Në vitin 988 , princi i Kievit Vladimiri e krijoi Kishën Ortodokse, në varinatën e Bizantit të Konstantinopojes dhe bëri fenë ortodokse, fe të shtetit Rus.
Fuqia kishtare ruse nga Kievi në Moskë kaloi në shek. 14 –të dhe të gjitha autorizimet kishtare i mori Moska.
Por nga horta nuk shohim së në këto toka ku sundoi Bullgaria ishte edhe prania dh ndikimi rus i cili punoi për sllavizimin e popujve të nënshtruar.
Ne duhet të dimë që sllavizimin e emrave të fshatrave , qyteteve, maleve dhe lumenjve dhe disa fjalëve tona e kryen bullgarët mbrenda 200 vjeteve. Koja e Borisit me pagëzimin e tij pasoj me ardhje të rusëve të cilët së bashku me ndihmen e Bizantit u munduan të sllavizojnë çka ishte e mundur.
Sllavo- maqedonët e sotëm janë pasardhës të Bullgarisë së madhe mbi tokat e vërteta shqiptare- maqedone .A ta nuk janë pronar të takova ku sot ata jetojnë, janë ardhacak të pas shekullit 9-të.
Car Simenoni I neveritur nga dobësia e Pjetrit, një fisnik bullgar, i quajtur Shishman, një vendas nga Trnovo vendosi të krijojë një dinasti të tijin. Në pamundësi për të nënshtruar të gjithë vendin nën ndikimin e tij, ai u kënaq me gjysmën perëndimore. Ai shpejt e shtriu ndikimin e tij në Maqedoni dhe Shqipëri, dhe nga viti 963 kishte dy Perandori Bullgare të ndara, njëra në perëndim, tjetra në lindje. Shishmani vet vetën e kishte shpallur Car, dhe pasardhësit e tij e mbajtën veten për gjysmë shekulli pasi gjysma tjetër e Perandorisë kishte rënë nën zgjedhën bizantine.
Vetëm një shembull : Duhet të spjegohet jo vetëm neve por edhe serbëve që emrat sllav që i kemi nuk janë emra serb, serbët janë shumë të vonëshëm këndej pari. Të gjitha emrat sllav janë nga sllavishtja e vjetër – ajo bullgare. Bullgaria është shteti i parë sllav në Ballkan. Bullgarët ashtu si ishin u kenvertuan ne të krishter në shekullin 9-të nga Bizanti
Bullgaret, sunduan gati 200 vjet mbi tokat tona,lageshin ne katër detëra: Dei i Zi, Egje, Jon dhe Adriatik.
Të spjegojmë edhe këte se tek ne gjënden shumë vende me emrin Doll ( Dol ) e që në kuptimin sllav është Rrafshë, rrafshinë . që mos ngutemi dhe të lindë një përkthim i tillë ne duhet të dimë se si quhej nga të parët . Këte e spjegon etimologu Aleksander Hasanas:
“Alberto G. Areddu – profesor i lëndëve letrare -, në esenë e re “Mbiemrat në Sardenjë dhe prejardhja e tyre Ballkanike”, sjell një shembull mbi fjalën “Tola” – një mbiemër ky shumë i përhapur në Sardenjë i cili merr formë nga dy fushat e territorit të Moresë. Por, veç kësaj, ky studiues shpjegon më tej se gjen konfirmim edhe në fisin antik ilir të Tolenses, të cilët marrin këtë emër, sipas ballkanologëve, nga ilirishtja (dhe forma indo-evropiane) *tōlā, që do të thotë “fushë”.
Pra, vërejmë qartë se fjala ilire ‘Tolā = fushë’ i përket gjuhës shqipe me kuptimin e saj “vend i ulët”, i /t’ulët, vend i butë, i ulët; ultësirë.Kjo fjalë e pastër shqipe gjendet gjithashtu edhe në emërtimin e fiseve Ilire, banorë të ultësirës bregdetare nga Auloni – Vlora deri në Dyrrah. Në në Dukagjin ende e ruajmë këtë emër ndoshta edhe pa e ditur kuptim e tij shqip: Tolaj .
Pra, akademive nëse duan ti shpejtojnë gjërat në albanizimin e emrave sllav iu del një punë serioze në një angazhim të tillë
Në ditët e ardhshme: Shën Klementi i Ohrit, Cirili dhe Metodi dhe Shën Naumi, që krijuan alfabetin sllav , por jo serb
Referencat:
-(http://countrystudies.us/russia/38.htm
–https://depts.washington.edu/cartah/text_archive/miller/m2_c2.html
–Herbermann, Charles, ed. (1913). “The Religion of Russia” . Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. )
– Karl August von Hase. A history of the Christian Church. Oxford, 1855 )
-https://bnr.bg/en/post/100481527/was-boris-i-baptized-in-albania
