Sinan Kastrati, Suedi
_______
Kur po afrohet 28 Nëntori edhe faqet e portaleve janë mbushur me ngjarje e histori për ato faqe të lavdishm të historisë.
Edhe kësaj radhe, ngjarjet politike në Kosovë, e kanë zënë hapsisrën më të madhe në mediat e shkruara. Konferencat, Kongeset e Kuvendet, sikur janë nën hijen e tyre. Arbëria (Arbëria Nagavci), Ministresha e Arsimit,e Kosovës e kishte kujtua Kongresin e Alfabetit si një nga ngjarjet më të rëndësishme të kombit, mirë boll.
Unë pasi e kisha bërë gati vazhdimin e dytë me titull ”Si festohej 28 (e 29) nëntori në Turjakë e në Tiranë?”, nga pakujdesia e fshiva nga kompjuteri prandaj e fillova edhe njëherë, prej fillimit dhe mirë bëra sepse as unë nuk pata folur për Kongresin e Alfabetit dhe Kongresin e Drejtshkrimit.
(”Si festohej 28 (e 29) nëntori në Turjakë e në Tiranë?”
SINAN KASTRATI, BOTA SOT, 28 NËNTOR 2018 NË ORA: 07:38
Shkrim nga Arkiva ime (2)
110 vjet nga shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë
Kongresi i Manastirit
Kongresi i Manastirit ose Kongresi i Alfabetit të gjuhës shqipe (Manastir, 14 nëntor – 22 nëntor 1908)
50 vjetori i Kongresit të Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe
Kongresi i Drejtshkrimit (20 nëntor deri në 25 nëntor të vitit 1972 në Tiranë)
Hiç më pakë të rëndësishme, pas Shpallës së Pavarësisë së Shqipërisë *1), nuk janë as Kongresi i Alfabetit *2) dhe Kongresi i Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe *3).
Studjuesit thonë se pas Kongresi Kongresi i Drejtshkrimit, është ngjarja më e madhe historike për zhvillimin e gjuhës shqipe, gjithnjë, pas Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë.
Nuk mund apa i kujtua këto data të rëndësishme edhe për një arësye, jo të thjeshtë. Shumë intelektualë me nam, profesorë e njëri nga ta edhe ish pjesmarrës i Kongresit të Drejtshkrimit, mendojnë se Kongresi i Drejtshkrimit (1972), ishte i padrejtë, u zhvillua nën direktivat e partisë (PPSH) dhe me dekret e në dëm të dialektit të gegërishtës. Më i zëshmi është Bahri Beci *4) …ndërsa në Kosovë, është Shefqet Paqarizi, profesor. Disa ”njohës” shkojnë edhe më larg duke e quajt të folmen (nëndialektin) e Kosovës si ”Kosovarishte” e popullin shqiptar që jeton në Kosovë dhe shtetësinë, ”Kosovar”.
Mëngjes, e martë, 27 Nëntori 2018, Malmö.
Ka disa ditë që kisha “punua” shumë e netëve, mendoja se si do të dali puna e ditës,”bân men` e rri n`ven” e ende nuk e kisha gati shkrimin tim për festën e flamurit, 28 Nëntorin.
Ngutesha. Kisha me shkua në punë. Punoja si mësues e punën e filloja në orën 08:30.
Rrugës për në shkollë, mendja më fluturonte larg e larg, para 30, 50 e …-të vjetëve, mendja është me e shpejtë se plumbi (pop.)
Kisha lexua kujtimet e Sylës, turjakasit i cili as tash nuk dihet ku është, ku jeton dhe pse nuk u kthye pas “çlirimit” të Kosovës në Turjakë?
A ishte i martuar Syla me tiransen (Shqipinjën) dhe a kishte fëmijë? Një gocë e kishte pasur (Sanijën) edhe një tjetër djalë (Sylën, sipas emrit të babait) me Verën, një kolone malazeze e ardhur nga rrethi i Shkodrës, që ishin vendosur me jetrua në Qypevë afër Bublit, Damanekut e Turjakës, në breg të lumit Mirushë.
Me profesor Isa Bajqincën, Prishtinë, 2008
Flitej e çka nuk flitej për Sylën, fjalë grash por asgjë konkrete nuk dihej.
Si festohej 29 Nëntori në Turjakë?
Muaji nëntor është muaji ku kanë ndodhur ngjarjet më të rëndësishme gjatë gjithë historisë e ne si fëmijë, më 29 nëntor në Turjakë luanim me topa të teshave të vjetra, të leckave e leshit të deleve.
Syla kishte dëgjua nga goja e shumë fshatarëve nga krahinat e ndryshme të Kosovës se po keqtrajtoheshin e rriheshin brutalisht shumë shqiptarë nga serbët. Ata pakëz intelektualë që kishte Kosova, burgoseshin e dërgoheshin në Goli Otok *5), në Nish e në burgjet e tjera të Serbisë e Jugosllavisë “për një fjalë goje”.
Shkollat shqipe nuk hapeshin e mësimi nuk gjuhën shqipe nuk mbahej. Nuk kishte as mësues nga Kosova. Flamuri Kuq e Zi me Shqiponjën Dykrenare nuk lejohej e Festa e Flamurit, 28 Nëntori, nuk ishte festë zyrtare dhe nuk lejohej të festohej nga pushteti serb, as në familje.
29 Nëntori, Dita e Republikës (AVNOJ) *6) e një shteti tjetër artificial, jugosllav festohej në Kosovë, si festë shtetërore.
Kjo tragjedi ndodhi menjëherë pas viteve 1945 në Kosovë e zullumi mbi shqiptarët u shtua edhe më shumë sidomos ne vitet 1955-1956, me aksionin e njohur të “Mbledhjes së armëve”, dhe “Otkupin” (mbledhjen e tepricave të prodhimiit), Gjâen e gjallë e Dhitë e kuqe.
Magjet *7) na mbetën të thata e qentë pa dhi, vetëm me kumonat e dhive.
Në këtë gjendje të padurushme, shumë atdhetarë ikën për në SHBA, Turqi e Shqipëri.
Ndër ta ishte edhe Qazim Rama, djali i Ramë Bllacës afër Suharekës, disa burra nga familja e Berishëve afër Llapushnikut (Rifat Berisha kapiten me një grup prej disa vetave), shumë krerë të njohur, bajraktarë e ballistë. Ndër ta, ishte edhe Syla nga Turjaka. Të tjerët, që nuk mundën me ikur, u burgosën u vranë duke luftua por nuk u dorëzuan në mbrojtje e ata që u zunë, u pushkatuan (Ali Ukshini i Krasniqës, e vret Mustafë Ibishin e Kramavikut, pasi ky ishte zenë rob, që mos të tregoj se ku ka hëngër bukë).
Pas Luftës së Dytë Botërore (LNÇ?) në vend të të drejtave kombëtare e barazisë sociale e shoqërore, Kosovës i shtërngohej laku në fyt e Sylës nuk i mbeti tjetër pos të ik në Shqipëri, si shumë patriot të tjerë që ndiqeshin nga Tito.
Ik prej ujkut, e nëgojë t`arushës
Syla kishte një mik në Shqipëri. E njihte nga lufta kur ai kishte ardhur si oficer me aradhat partizane nga Shqipëria për me i ndihmua v¨llezërit jugosllav.
Syla ishte ndër udhëheqësit e paktë partizanë shqiptarë që pas luftës punonte në Serezin e Prizrenit. Ai kishte qenë një luftarak i madh por që nuk kishte kryer shumë shkollë. Shkronjat i kishte mësua nga një abetare që ia kishte ruajt baba dhe xhaxhallarët dhe më vonë, në aradhat partizane kishte mësuar të shkruaj edhe letra, komunikata, këngë partizane e parulla, sepse ato duhej ditur patjetër një partizn.
Eh Syla i ngrat çka kishte hjekur derisa kishte kalua kufirin. Një grup prej tre vetash pasi e kishin ndihmua me ikur nga ndërtesa e komun¨se së Prizrenit, ishin nisur për në Greqinë, fshat i rrethit të Hasit komuna e Gjakovës që nuk isjte larg kufirit me Shqipërinë.
Natën e parë kishin fjetur në Rogove te disa miq të Mulla Halitit, hoxhë nga Turjaka e të nesërmen para “ferkut të sabahit” kishin mbërri te Arif Hazir Mahmuti në Greqinë. E kishin kaluar Damjanin, deri në Greqinë. Në Greqinë kishin bujt at natë e Arifi. I zoti i shtëpisë iu kishte thënë vëllezëve më të vegjël, Sylës e Hasanit që të shikojnë mos i ka pa kush e pastaj vetë kishte hy brenda i ishin marrë ngryk me Sylën si dikur kur kishin qenë partizanë. Rrugën e kishin berë këmbë. Aty kishin fjetur e përseri herët në mengjes ishin qu e ia kishin mësy kufirit, në Goden. Në Goden, Arifi kishte një mik, shtëpi e fortë.
Godeni ishte katundi më i afërt me Greqinën dhe ngjitur me Shqipërinë por që duhej me ecur bukur shumë malit përpjetë që vetëm me kuaj udhtojnë godenasit deri sa të ngjiten e atje ishte një fshat jo fortë i madh. Ishte aq rrugë e ngushtë, “udhë dhie” e përpjetëze, sa edhe kapuqi të binte nga toka. Edhe pse në maje të bjeshkëve të Hasit, Godeni ishte në një luginë si ndonjë blydë *8), enë e madhe e rrumbullakët.
Me profesor Emil Lafe, Malmö, maj 2022
Qent e fshatit Goden i kishin hetua dhe lihnin e pas pakë kishin kalua dy gazika (makiname policë e ushtarë jugosllav). Kufiri nga Godeni ishte jo më larg se disa qindra metra por duhej pasur kujdes. Arif Haziri i kishte disa njerëz të zotët nga Godeni që e njihnin kufirin si në pëllambë të dorës. Thuhej se në kufi, ushtria jugosllave kishte vendosur tela me gjemba e rrymë….
Syla e Shqiponja, në Tiranë.
Ishim çuna të vegjël që luanim me topa prej leckave të leshit e vraponim pas ati topi që neve na dukej si “top futbolli”, “top i shkollës” sepse veç shkollat kishin topa.
Ne fëmijët e Turjakës: Muhamet Avdyli, Shefket Zeneli, Mstaf Balia, Adem Uka, Muhamet Binaki, Azem Asmani, Agush Mehmeti, Milazim Shaqa, Rifat Neziri, Ramiz Hasani, Enver Amrushi, Shaip Sylymani, Jahir Asmani, Demush Azemi, Demir Ahmeti, Met Alia, Ismet Zeneli, Mersel Abedini, Imer Amrushi, Haxhi Dina, Sinan Mertezi, Nezir Ahmeti, Kamer Ilazi, Qerim Kapllani, Januz Reshiti, Shaip Hamza, Refki Seferi, Elmi Ilazi … luanim sa herë që kishim kohë të lirë, sidomos “festave”. Edhe pleqt nuk na lejonim të luajm me top se thonin ”shkit kanë lujt me kry t`pejgamerit”. Prandaj duhej ikur pa u hetua nga baba Imer, se përndryshe jo vetëm që nuk lejonte të shkojmë por edhe na bërtiste na dënonte:
-Shkoni krihni gjâen, shtronju kashtë e shkurtoni dru ….!
Duhej ruajtur bagëtinë e duhej ndihmua prindërit në punët e përditshme të bujqësisë, ama kur vinte 1 Maji e 29 Nëntori, dilnim te livadhi i Rexhep Jupës, në fund të Bregut të Rekës (Lumit Mirusha) e luanim deri vonë kur terrohej, me opinga të Pirotit *9)
Dhe kështu e zuri gjumi Sylën duke e mendua ditën kur e kishte kalua kufirin dhe kishte shkua te ish komandanti partizan, në Tiranë.
Dhe iu kujtuan burrat e barinjët e kohës kur ai ishte çoban në Turjakë: Syl Sahiti, Dul e Bali Imerin, Hamdi e Gani Syla, Muhamet Rexhepi, Ramadan e Sylyman Cufa, Ibish e Abedin Fetahi, Sylyman Elezi me Idrizin, Gani Shaqa e Isni Hamza, Muharrem Shabani. Demirin e Shaban Ramadanëve, Avdyl Imerin e Amrush Zenelin, Isë Bajramin, Ahmet Mehmeti, Lil Derguti, Reshit Tafili, Rexhep Asllani, Ilaz Imeri, Asllan e islam Gjylynaki *10), Salih Seferin etj. Komandani e gruaja e tij, Lumnija e kishin pritur Sulon sikur të ishte ai djali i tyre, e turjakasit nuk i hiçej nga mendja. Oh sa e dashur ishte ajo. Sylës i dukej sikur nëna e tij.
Me Rrahman Paqarizin, profesor, Prishtinë, gusht 2022
Lefteri e Lumnija kishin pasur dëshirë që Syla të jetonte në shtëpinë e tyre e të martohej me Shqiponjën *11), gocën e tyre të vogël, që nuk ia gjente shoqen “As në Rekë e as në Malësi”.
Aty Syla ndjeungrohtësinë familjare, sikur kur kishte qenë i vogën e nëna e priste te dera kur ai i binte delet në torishtë *12) ishte e dashur për te e për kosovarët siq na quanin në Shqipëri, shqiptarëve nga Kosova.
Lefteri, më zë të ultë gojën ia ofroi te veshi i tregoj Sylës se nuk i ka punët mirë, ashtu qysh ai kishte pritur e Lumnija, sikur donte ti largonte nga ajo bisedë e mëriztshme me ndonjë muhabet tjetër e ti ngushllonte dy burrat e … fliste edhe ajo me zë të vogël e dashamirësi sikur donte të thonte “do të bëhet mirë”.
Pas pak erdhi qytetarja “e vogël”, goca e tyre që Lefteri i tha: Shqiponjë.
Syla mendoi se ajo e ka emrin e vërtetë “Shqiponjë”.
Ishte vajzë e bukur që Syla nuk kishte parë vajzë më të bukur e me tesha aq të hishme, tesha alla frânga. Po ku kishte parë i gjori Sylë vajza në Turjakë? Ai përve çdeleve e qingjave dhe mshtjerrave e lopëve me sy të bukur, nuk kishte femër me sy më të mëdhenj se (Sy)Shqiponja.
Në Turjakë, vajzat nuk dilnin nga shtëpia. Edhe atëherë kur dilnin, pa një mashkull ato nuk guxonin me e kapërcye pragun e derës. Si partizan, Syla kishte dëgjua se ka vajza partizane por ai nuk kishte parë ndonjë partizane.
Eh kohë he kohë
Ndërsa mendonte për ato ditë, gjumi i pleqërisë e vdekja në vend të huaj po i afroheshin Sylës.
Dhe në mes të atyre ëndrrave, në mërgim e dhè të huaj, i kujtohej 28 Nëntori i atyre viteve që nuk guxonin ta festonim.
Në të vërtetë Flamuri ishte i lirë pas ”çlirimit”, por pas disa vjetëve “liri”, ai u ndalua. ‘
Mbeti vetëm flamuri jugosllav e serb dhe 29 Nëntori, festë jugosllave.
Dhe kështu Syla i mbylli sytë me kujtimet për 28 Nëntorin, për Turjakën, Tiranën e për Shqiponjën “e vogël”.
Eh tiranse, he tiranse, ku je tash, do të ketë mendua Syla dhe ashtu e kishte zënë gjumi sa e sa herë.
Pjesë nga bisedat e Lumturisë (Shqiponjës) me Sylën
-Ku je
– Jam e shtrire, fjeta pakëz.
– A je më mirë?
- Ashtu besoj por jo tamam. Do kalojë. Po ti mbarove punën për sot?
– Po! I lexova të gjitha letrat që mi kishe dërgua.
-Ishin ashtu siç i mendova …
-Po! Duhët të pregatis drekën por po pritoj se jam shumë i lodhur…
-Sepse po kaloj një kohë të çuditshme. Po çfare do të hash? Shko blej diçka të mirë, të ngrohtë! Beje ushqimin se ”flasim” më vonë.
– Po pritoj. Jam i lodhur. Këtu ështe kohë e ftohtë.
– Këtu ka 5 ditë që bie shi, jo ftohtë por është kohë e mërzitshme.
– Po kam qofte, mish të thate, konzerva, sugjuk, ve por dua te pushoj pakëz e pastaj do ta përgatit darkën.
-Ok! Pusho pakëz! Pi nje kafe, pi çaj!
– Po te kishe qene ti, ma kishe bërë darkën e unë të kisha ndihmua ….
- Po te kisha qenë unë, do të ishte gati, do ta kisha bërë darkën.
- Unë më se pari të puthja në ballë … e pastaj do ta bënim bashkë ushqimin.
- Po kjo varet…se, edhe do të të hahej ushqimi …
-Shiponjë, më ngrohe.
– E pastaj do të ndjeheshe më mirë.
– Veç të kem ty se nuk dua asgjë, as ushqim.
– E pastaj do të më kapje për beli… e perdore do te shkonim drejt krevatit…
Njeriu i do të gjitha …
– Sa e mire je moj Shqiponjë
- Ai është kompleks…
– Shqiponjë ti din kaq bukur të flasësh dhe më çmend mua sa herë që më shkruan? Je e shkëlqyeshme. U gati harrova:
-Shkruaj se si ta ka gjuajt një kove me ujë nëna dhe biseden (dialogun me te kur ti i ke thënë ….)!
- Ajo histori është shumë specifike dhe më duket sikur nuk duhet të tregohet… se po e mendoja…
Ha buke! Çlodhu!
– Po! A u muarem vesh që ti do të jesh …?
-Po!
– Shqiponjë, s`është.
– Kurse kova është vetëm e asaj dhe unë jua kam treguar
këtyre të gjithëve dhe emrin e babait e të nënes: Lefteri dhe Luljeta
– Po unë bëjë ndryshime dhe i stisi me art “Lefterin, Luljetën dhe Lumturinë (Shqiponjën)
–Kova *13) është skandaloze dhe unë e kam treguar shumë herë dhe nëpër grupe këtu…nuk e di…më duket pak specifike.
– Shqiponjë, unë nëse mundem me e shkruajt nesër, sepse pasnesër, është 28 Nentori dhe dua ta publikoj por nëse ti nuk don, atherë unë më nuk të lutem.
- Unë po flas vetëm për kovën.
-Si të duash por unë dëshiroj … Ti vendos!
– Më duket sikur e shes nënen time nëse tregoj të vërtetën me kovën dhe ujin…
– Une dua! Dua edhe më shumë të më tregosh ngjarje e ndodhi nga jeta jote si e re ….
- Un’e kam plot si ato tregimet me te.
-Atëhere mos më trego!
– Se ne ishim ndryshe, si tipa por shkonim shumë mirë
– Por unë nuk e paraqes ate si nënë të keqe, e ty që e tradhton por shkruaj për te si për nënen më të mirë e për ty, si gocën më besnike.
-Ok!
- …Kur të gjuan me kovë me ujë nga kati i katërt. …
Kishte studjuar pedagogji e psikologji për fëmijë dhe mua donte të më disiplinonte por nuk ia arriti tamam.
– Shiponjë mos e t’hallo shume se ”Peri k’putet prej t’hollit e zullumi prej t`rashit”!
- Nuk e kuptoj këtë pra që mos të këpus perin? Duhet ta mbaje të trashë.
– Të dua ty dhe dua të ma tregosh ngjarjen!
– Shko Sulo! Ti duhet të bësh ate që dua unë…
– Shqiponjë, të puthi.
- Te puthi edhe unë o Sulo qefliu!
– Po mirë, aëtherë? Si të duash ti ama unë e kam mendua ndryshe.
- Me kovë?
-Ti bëje si do por kjo më duket jo e përshtatshme.
– Po, por nënen dhe babain tënd do ti paraqes si Heronj të vërtetë, sepse e meritojnë. Ishin heronj.
– Po kova nuk ju shton, kova jua ul autoritetin.
– Shqiponjë, pasi që të pyeta, dua edhe të dëgjoj.
– Sulo …ti shkruaje si do ti por kova është e bukur për muhabet por jo për ta shkruar.
– Po më nuk të pyes për shkrime por emrin tënd nuk….
- Prinderit e mi ishin njerëz normalë e të zgjuar …ishin martuar me dashuri e babai i dërgonte letra dashurie nënes për natë. Ia linte te një guri, te dera e oborrit.
– Unë e rregulloj moj.
- Kova ishte për gallatë *14) me ty dhe jo se ka lidhje me nënen time.
– Shqiponjë, ika se nuk kohë.
– Ok! Ti nuk je bashkëpunues. Je kokëfortë për shkrime
– Unë?
– Bëjë çfarë të duash ti … ”emrin” vëre si të duash!
– Unë dëshiroj ty me të paraqit si dashnoren tiranse e nusen më të mirë turjakase ndërsa prindërit e tu, si familjarët më të dashur e më të mirë.
– Po! Por ti pastaj nxehesh. E ke diçka në mendje dhe fillon, ”nuk ta shkruaj emrin e do bëjë si të dua etj.”
Unë po të flas për kovën. Kaq. Të tjerat shkruaj!
– Oj Shqiponjë, unë nuk ngutem më! Të dua dhe dua te tregohem i durueshëm me ty deri në maksimum.
– Sepse koven me ujë Sulo unë nuk e harroja…êshtë ndër kujtimet e mia si nxënës. Unë nuk kërkoj asgjë nga ti.
– Shqiponjë, pajtohem me ty.
– Asgjë. Ne duhet të sillemi mirë dhe të jemi të durueshëm.
– A të marr?
- Unë nuk flas dot!
– Flas unë!
- … më thirri por tash, kur unë e thirra ajo ishte e zënë.
- Mbase të merr prapë.
– Shqiponjë, shruajma tregimin për nënen!
- Mos u merzit! Po a nuk do të hash darkë?
-Po e shkruaj tregimin për koven Sulo!
Ike?
– Të dua e të puthi! Tash do pregatis.
- Mamaja më kishte caktuar një orar kthimi, kur dilja për shetitje. Unë përpiqesha të kthehesha në ora 9 në darkë dhe ishte muaji qershor e ditët ishin të gjata.
Unë fillova të vonohesha. Liri më kerkoi përsëri të respektoja orarin por unë vonohesha nga 1 orë. Në vend të 9, kthehesha në 10. Bobobobo
Dhe ajo më tha që po të jap ultimatum o kthehu në 9 në darkë pra pa u errësuar se ishte qershor ose nuk do të dalësh më!
Une vazhdoja avazin e vjetër. Kthehesha në 10 e ajo e shkreta më priste në dritare se kishte frikë mos më ndodhte mua diçka meqenëse errej.
Ate natë …ishte vonë … Unë po kthehesha vetëm nga shëtitja … Isha 16 vjec
Dhe afrohem tek hyrja e pallatit për tu futur e më vjen ujë nga lart e mamaja me një kove plastike të mbushur me ujë më kishte bërë qull.
Mua më erdhi turp nga komshinjtë.
Se une u tremba dhe isha qull.
Ishte verë e ata ishin të gjithë nëpër ballkone.
U ngjita lart e nxehur shumë me mamanë me shumë se me veten e i thash:
-Si ka mundesi që bëre tërë ate skenë me ujë në sy të të gjithëve?
Ajo me tha që duhet të më dëgjosh kur të them se ti bënë çfarë do ti dhe unë doja të të turpëroja që të mos vish më vonë. Ti je e vogël dhe gocat e vogla normale nuk kthehen në 10 nga shtetitja.
Dhe unë i thash: -Qe edhe ti nuk je normale. Asnjë nënë nuk e lag gocën e vet në sy të të gjithëve.
Por ajo në fund mbasi unë u thava qeshi shumë
I kujtohej skena si bëra unë, Uaaaaaa! Oh, nga uji e qeshte.
Edhe unë qesha.
Kjo ka ndodhur kështu në Qershor, viti 197… në Tiranë.
-Nuk ka si ti në glob, nuk ka.
-Shqiponjë, më ka marrë shumë malli për ty.
- Por edhe ti je i shijshëm
Me ose pa …Je shumë tasty. Anglisht, i shijshëm
Hahahahaha
– Po ha ti! E bëre apo e kishe?
– Jo është ende në shporet.
-Të bëftë mirë!
– E mira si ti, mirë s ardhësh te unë!
- Po, duhet … të takohemi…por kur të kemi mundësi.
– Shqiponjë, pusho ose erdha. Kur jam me ty, as bukë e as punë nuk bëjë dot.
– Edhe unë …edhe unë të dua, Sulo!
– Oj Zemër, po shumë durove, po a rrihet pa ty?
- Unë ashtu mendoja në fillim …prandaj të “gjuaja” …hahahaha
Të kam xhan!
– E tash, çka mendon?
– Po flas me gocat. Do të dalin një gjiro në bulevard me shetitur.
-Mendova kur me shkruajte ”Unë ashtu mendoja në fillim …prandaj të “gjuaja” …hahahaha”
-Po, ashtu, qe si ky rri pa mua Hahahaha!
O Sulo, të ngacmoj.
Fjeta pak. Tani po pi një kamomil, po ti? Mire? U çlodhe pak?
– Hëngra darke. Pastaj erdhi Ç. me të dashurën e vetë dhe shkuan.
– Edhe unë fola me gocat e pastaj me nja dy shoqe.
– Nuk desha as kafe e as qaj.
- Tani po shikoj film. Jashtë vazhdon të bie shi.
Sulo, ato arriten në S…?
– Po, kishin mbërri.
- Shume mirë, shyqyr.
– Shqiponjë ”njërin sy te mushka e tjetrin te krushka”!
- Po! Të erdhi ora? Je pak vonë.
– Sa e ëmbël je.
– Në P. të fillonte që në 7 e 55. Në 8 ishe në botën e çudirave e jo në botën time.
– Sa te duash rrim. Më kënaqe.
– Se më kishe ngjitur dhe kujtove se kishe plot kohë dhe ja fute gjumit se të kishte thënë gjyshi ….
-Oh sa e mirë je oj Shqiponjë!
-… që kur të flihet, fli! Mos degjo gratë se ato duan të të …
-Unë ja …
: -Perdorin ate … dhe ti fjete 6 orë.
– Shqiponjë? …jo veç gjum.
-Po! Për ate kishe ardhur. Kështu the.
– Oh Zot, pse fleja?
-Flije. Ishe i relaxuar e pak i trembur
– Nuk … rrija me Shqiponjën?
-E nuk e dija tamam se çfare të bëja për 60 orë me Sulon. Dhe të flihej
– Po Shqiponjë?
– Shqiponja …?
– Ku je?
-Jam në guzhinë se ndejta gjatë në dhomë që nga ora 4 e deri në 8.
– Desha edhe pakëz me të pyet …
– Ma thuaj… Eh larg
Fli! Te dua!
– Faleminderit por nuk fle sonte.
- Oh Sulo po pse, pse thua… ashtu?
– Sepse ti je perrallore.
-….Nuk e them dot…. por dua që ti të më … duash e të mos largohesh nga unë.
- Çka janë këto fjalë Shqiponjë?
-Asgjë. Kot.
– Oh sa e dashur je oj S …!
-Ti je më i dashur…më shtyn të shkruaj nga këto…
Po iki …. të puth …naten e mirë!
Dhe kështu koha nuk priste, vitet shkonin e 29 Nëntori festohej më me ”shumë” solemnitete” në Turjakë atherë po se në Tiranë festohej atherë e sot, pse? (Vazhdon)
Në darkë me disa nga pjesënarrësit e Konfer. së mësuesve në Suedi, Malmö, maj 2022
1*) Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë (28 nëntor 1912, Vlorë) dhe dhe Firmëtarët
Lista e atyre që e firmosën dokumentin që protokolloi shpalljen u botua më pas te gazeta e qeverisë së dalë nga ajo asamble, Përlindja e Shqipniës. Akti i shpalljes u shkrua në një copë letre, ku në formulimin protokollar radhiten 34 firma dhe në pjesën e pasme janë gjashtë firma tjera.
https://sq.wikipedia.org/wiki/Shpallja_e_Pavar%C3%ABsis%C3%AB_s%C3%AB_Shqip%C3%ABris%C3%AB
2*) Kongresi i Manastirit
Kongresi i Manastirit ose Kongresi i Alfabetit ka qenë një konferencë akademike në qytetin e Manastirit, mes datave 14 nëntor – 22 nëntor 1908, për standardizimin e alfabetit të gjuhës shqipe.
Data 22 nëntor përbën tashmë një ditë përkujtimuese në Shqipëri, Kosovë, Maqedoninë e Veriut dhe në diasporën shqiptare, e njohur si Dita e Alfabetit. Përpara kongresit, gjuha shqipe përfaqësohej prej gjashtë ose më shumë alfabetesh (Elifba) pa llogaritur nënvariantet.
https://sq.wikipedia.org/wiki/Kongresi_i_Manastirit
3*) Kongresi i Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe
Kongresi i Drejtshkrimit
Me nismën e Institutit të Gjuhësisë dhe të Letërsisë të Universitetit Shtetëror të Tiranës (USHT) nga data 20 nëntor deri në 25 nëntor të vitit 1972 në Tiranë zhvilloi punimet Kongresi i Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe. Në Kongres u përfaqësuan gjerësisht forcat e shkencës, të arsimit dhe të kulturës shqiptare. Aty ishin të pranishëm 87 delegatë nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia, Mali i Zi si dhe arbëreshë nga Italia.[1]
Shiko listën e plotë të delegatëve të Kongresit të Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe (1972).
https://sq.wikipedia.org/wiki/Kongresi_i_Drejtshkrimit_t%C3%AB_Gjuh%C3%ABs_Shqipe
“Lista e delegatëve të Kongresit të Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe”
4*) Bahri Beci
Bahri Beci (lindur më 6 mars, 1936) në Shkodër.[1] Mbaroi studimet universitare në Degën e Gjuhës dhe të Letërsisë në Universitetin e Tiranës dhe në shtator të vitit 1958 u emërua Punonjës Shkencor në Institutin e Historisë e të Gjuhësisë. Në vitin 1977 ka marrë gradën shkencore “Doktor i Universitetit të Parisit”. Më 1979 ka marrë gradën shkencore “Kandidat i shkencave” për disertacionin “Të folmen e gegërishtes qendrore” dhe titullin “Bashkëpunëtor i vjetër shkencor“ në Shqipëri. Më 1984, ka marrë gradën tjetër shkencore “Doktor i Shkencave” për disertacionin “Të folmet veriperëndimore të shqipes dhe sistemi fonetik i të folmes së Shkodrës” dhe në vitin 1994, titullin “Drejtues kërkimesh ose Profesor”. Më 2008, ka fituar titullin “Akademik”.
5*) Goli Otok
Ishulli Goli Otok është ishull në pjesën kroate të Detit Adriatik. Është i vendosur në mes pjesës lindore të ishullit Rab dhe bregdetit. Goli Otoku është i pa jetë, dhe është i pa banuar. Pjesa veriore është pa botë bimore ndërsa ajo jugore ka pak vegjetacion.
Nami i zi
Deri para Luftës së Dytë Botërore në Goli Otok nuk ka pasur kur far vendbanimi, kur austrohungarezët formuan kampet për rusët e robëruar nga fronti lindor. Pas Luftës së Dytë Botërore Jugosllavia socialiste në vitin 1949 e shëndrroi në burg të rëndë ku në të kanë qenë krejtësisht të burgosurit politik. Ky burg ka qenë në duart e qeverisë federale deri në vitin 1956, e pastaj kalon në mbikëqyrje të RS Kroate.
Të burgosurit ishin të detyruar të kryejnë punë të rënda fizike në gurëthyese, pa marrë parasysh kushtet atmosferike, gjatë verës në temperature të larta ndërsa gjatë dimrit në temperature të ulëta. Të burgosurit maltretoheshin rriheshin pa ndërpre nga rojet e burgut. Burgu është mbyllë në vitin 1988, ndërsa një vit ma vonë krejtësisht është boshatisur.
Goli otok (sued. shkurt)
Goli otok med grannöar.
Goli otok (“den nakna ön”) är en ö utanför den dalmatiska kusten i Kroatien, mellan Rab och fastlandet, i Primorje-Gorski kotars län.
Här fanns från 1949 till 1955 ett fångläger för politiska fångar. Ön användes som fängelse fram till 1988.
Ön är naken och obebodd. Dess norra kust är bar, men den södra kusten har viss vegetation.
Under första världskriget började Österrike-Ungern sända krigsfångar från östfronten till ön.
Mellan 1949 och 1955 användes ön som ett fångläger för politiska fångar av den jugoslaviska regimen.[1] Många av de intagna var jugoslaviska kommunister som hade fortsatt att vara sympatiskt inställda till Sovjetunionen trots splittringen mellan Tito och Stalin 1948, men även fascister och andra antikommunister, samt före detta kollaboratörer med den Nazityska ockupationsmakten, satt fängslade på ön.
1955 överlämnades ön till delrepubliken Kroatien, och användes därefter som fängelse för nationalister och kriminella.
Fängelset stängde 1988, och ön övergavs helt 1989.
6*) AVNOJ
29 nëntor 1943, mbledhja e dytë e AVNOJ-it (Këshilli Antifashist Nacionalçlirimtar Jugosllav, ose KANÇ-i shqip siç imitohet në Shqipëri) në Jajce të Bosnjës. Këtu AVNOJ e quajti veten të vetmin pushtet legjislativ në Jugosllavi. Në rolin e një presidence u zgjodh një këshill me president Ivan Ribarin dhe në rolin e një qeverie një komitet me në krye Titon. Këtij iu dha grada e mareshalit dhe filloi të popullarizohej figura panballkanike e tij. Mbledhja vendosi gjithashtu formën republikane federative të Jugosllavisë së ardhshme si dhe i ndaloi mbretit Pjetër rikthimin në atdhe. Këto vendime u kopjuan në Shqipëri nga kongresi i Përmetit. Në të dy stemat e shteteve, janë datat e këtyre mbledhjeve, pra 29 nëntori 1943 për Jugosllavinë dhe 24 maji 1944 për Shqipërinë. Simboli i “bashkim-vëllazërimit” të popujve te ne është zëvendësuar me shqiponjën. Të tjerat janë njësoj.
-29 nëntor 1945, shpallja e Republikës Popullore Federative të Jugosllavisë, pas zgjedhjeve të 11 nëntorit 1945 për Asamblenë Kushtetuese të Jugosllavisë.
Antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Jugoslavije
Antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ) je bivša jugoslavenska komunistička institucija.
Povijest
Utemeljiteljsko i prvo zasjedanje AVNOJ-a održano je 26. i 27. studenoga 1942. godine u Bihaću. AVNOJ je konstituiran kao općenarodno i općepolitičko predstavništvo Narodnooslobodilačkog pokreta. U Proglasu AVNOJ-a narodima Jugoslavije poziva se na ratno djelovanje i promiče načelo federalizma, koje je prije rata najviše zastupao HSS pod vodstvom Mačeka, kako bi se zadobila šira društvena potpora, ali će to načelo nakon rata u stvarnosti biti izigrano zbog isključivog provođenja komunističke revolucije.
Na drugom zasjedanju AVNOJ-a 29. i 30. studenoga 1943. u Jajcu donesena je odluka o utemeljenju Nacionalnog komiteta oslobođenja Jugoslavije, s funkcijama privremene vlade. Odobrena je Odluka o uređenju buduće Jugoslavije na federativnome i demokratskome načelu uz priznavanje prava svim njenim narodima, što je kasnije imalo ustavotvorni značaj. Zasjedanju AVNOJ-a nazočila su 142 delegata. Odobreno je kako će o uređenju buduće države odlučiti njeni narodi nakon rata.
Treće zasjedanje AVNOJ-a održano je od 7. do 10. kolovoza 1945. u Beogradu. AVNOJ se preoblikovao u Privremenu narodnu skupštinu Demokratske Federativne Jugoslavije sa zadatkom pripremanja Ustavotvorne skupštine. 11. studenoga 1945. održani su izbori za Ustavotvornu skupštinu. Izbori su provedeni u atmosferi prijetnji i straha, tako da oporbene stranke poput Hrvatske seljačke stranke nisu istaknule svoju listu,[2] a u prividno demokratskim izborima jedina istaknuta lista Narodni front Jugoslavije dobila je 91,5% glasova. Narodna skupština (konstituanta) je 29. studenoga 1945. proglasila Federativnu narodnu republiku Jugoslaviju. Jugoslavija je postala savezna narodna republika sa 6 narodnih republika Ustavom od 31. siječnja 1946., dok je u pogledu funkcioniranja u potpunosti preuzela staljinistički režim vladanja na čelu s Titom.
7*) MAGJE f.
- Enë e drunjtë si govatë, ku ngjishet e punohet brumi për të bërë bukë; sasia e brumit sa nxë kjo enë; bukët që dalin nga ky brumë. Magjja e bukës. Një magje bukë. Zë brumë (gatuaj) në magje. Laj (gërryej) magjen.
- Govatë prej druri të njëjtë për të larë rrobat. Magje rrobash. Lanin në magje.
- Pjesë e mullirit të blojës, e dërstilës etj., që është si arkë a si govatë prej druri e ku bie mielli, dërstilet shajaku etj. Magjja e mullirit. Magje dërstile.
- vjet. Lundër.
* E ka zënë magjja e kanë mbytur hallet e shtëpisë, ka barrën e shtëpisë mbi vete.
I ka zënë magjja kokën është në hall të madh, është shumë ngushtë, e ka punën keq.
8*) Blydë
Enë e drunjët në formë të rrumbullakët. Çobanët në Turjakë, blydën e mbushnin me shllinë, djath e speca dhe e hanin bukën në mal.
9*) Pirot është qytet ne jug te Serbisë ku ka tradita dhe kulture, gjeja tradicionale ne këtë qytet është kaçkavalli dhe qilim qe është prej shumë vitesh. Ka popullsi prej 57.922 njerëz. Kryeqytet distrikt i Pirotit është Pirot qe përbehet nga 4 komuna: Babushnica, Bella-Pallanka, Dimitrovgrad dhe Pirot. Pirot është 25 km me doganën e Bullgarisë. Territori Pirot është përbëre qe nga data 1878.
Rrugës nga Gjilani, Bujanovci për Nish, në mes të Bujanivcit dhe Nishit, është Piroti, dikur qytet me popullsi shqiptare.
10*) Islam Maliqi- Gjylynaki.
Islam Maliqin, çobanët e thirrnim ”Gjylynak” e ai na ndiqte. Nuk e kuptoj as tash pse i thonim Islamit plak e të urtë ”Gjylynak” e Asllanit, djalit të Islamit ”Mekllaud, Sherif”.
11*) SYSHQIPONJË mb.
- Që ka sy të mprehtë si të shqiponjës, symprehtë, sypetrit.
Emrin e vërtetë goca e komandantit e kishte ”Lumturi” (në shqip) por babai nga dashuria që kish për vajzën e vogën e thërriste ”Shqippnjë”.
12*) TORISHTË f.
Vathë dhensh e rrethuar me gardh, që e bëjnë zakonisht në arë dhe e lëvizin kohë pas kohe, me qëllim që të plehërohet e gjithë sipërfaqja e saj. Torishta e dhenve (e dhive, e lopëve). Brenda (jashtë) torishtës. Futi dhentë në torishtë.
I kanë hyrë në torishtë (punët) i ka në rregull punët; i ka ndrequr punët, i ka vënë në vijë.
13*) KOVË f.
- 1. Enë prej llamarine, prej zinku, prej plastike etj., zakonisht e rrumbullakët, me fund të sheshtë dhe me një rreth përsipër, që shërben për të nxjerrë ujë nga pusi, për të mbajtur ujë etj.; sasia e ujit sa nxë kjo enë. Kovë llamarine (zinku, plastike, druri). Kovë pusi. Hedh dy (tri) kova ujë. Mbush (mbaj) ujë me kovë. Ujit me kovë.
- tek. Pajisje e metaltë, si enë e madhe me dhëmbë në njërën anë për të gërmuar tokën, që varet në krahun e ekskavatorit dhe që shërben për të mbartur dheun nga një vend në një tjetër. Ekskavator me kovë.
- Vendi në trajtë rrethi në pjesën metalike të sqeparit, të belit etj., ku futet bishti. Kova e sqeparit (e belit, e kosës, e thadrës).
* Bie shi me kova (me gjyma, me legenë, me ibrikë) shih te GJYM,~I.
14*) GALLATË f. bised.
Zhurmë e madhe, potere, që bëhet nga shumë njerëz kur bisedojnë e qeshin me zë të lartë; shakara me zë të lartë. Sa për gallatë. Bëjnë gallatë.
Dhe përsëri, politika ishte në qendër ”Situata e tensionuar në veri, BE heq nga agjenda liberalizimin e vizave”
Propozimi për liberalizimin e vizave për Kosovën, i cili parasheh lëvizjen e lirë jo më larg se data 1 janar e vitit 2024, u hoq nga agjenda e takimit të sotëm të ambasadorëve të vendeve anëtare të BE-së. (Panorama)
A nuk është e dhimshme kur ne festojmë 110 vjetorin e Pavarësisë, 50 vjetorin e Drejtshkr. ndërsa Evropa nuk na pranon as turistë të kalojmë nëpër rrugët e tyre, mos ta shkelim as shohim vendin e tyre.
E thirra dh i shkruajta prof. Emil Lafes, ai nuk e hapi celul. Nina, gruaja e profesorit me shkruajti: ”jemi në një konferencë në kryeministri. Emili po flet”.
Doja ta pyesja për Kongresin e Drejtshkrimit (1972), delegat i të cilit ishte ai, Xhevat Lloshi, Bedri Beci (të gjallë).
Malmö, 22, 23 nëntor 2022
