Prishtinë, 2 shkurt 2023
Me ftesë të Ambasadës së Izraelit në Kosovë, Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, mori pjesë në ceremoninë që u mbajt në Bibliotekën Kombëtare në shënim të Ditës Ndërkombëtare të Përkujtimit të Holokaustit.I nderuar me ftesën, kryeministri Kurti tha se jemi mbledhur këtu, në shenjë të një miqësie të re ndërmjet dy vendeve tona dy vite pas vendosjes së marrëdhënieve diplomatike, të kujtojmë së bashku Holokaustin – një prej episodeve më të errët të historisë së njerëzimit.
Fjala e Kryeministrit Kurti në shënim të Ditës Ndërkombëtare të Përkujtimit të Holokaustit
Prishtinë, 2 shkurt 2023
Fjala e plotë e Kryeministrit të Republikës së Kosovës, Albin Kurti në ceremoninë që u mbajt në Bibliotekën Kombëtare, në shënim të Ditës Ndërkombëtare të Përkujtimit të Holokaustit.
E nderuara Ambasadore, znj. Tamar Ziv,
E nderuara ish-Presidente, znj. Atifete Jahjaga,
Të nderuar ambasadorë dhe përfaqësues të misioneve diplomatike në Kosovë,
Të nderuar deputetë dhe ministra të Qeverisë,
Të nderuar kryetarë komunash,
I nderuari Kryetar i Komunitetit Hebraik të Kosovës, z. Votim Demiri,
Të nderuar të ftuar, partnerë dhe miq,
Zonja dhe zotërinj,
Është nder i madh të jem me ju sot këtu, në ceremoninë e parë zyrtare të përkujtimit të Holokaustit në Kosovë. Dhe është veçanërisht e përshtatshme që kjo ngjarje të mbahet këtë javë, me rastin e festimit të dyvjetorit të vendosjes së marrëdhënieve diplomatike ndërmjet Kosovës dhe Izraelit. Si shenjë e miqësisë së re midis dy kombeve tona, ne jemi mbledhur këtu për të kujtuar së bashku Holokaustin – një nga episodet më të errëta të historisë njerëzore, por edhe episodin që sfidon mirëkuptimin njerëzor.
Ne nuk mund të kërkojmë të kuptojmë diçka që në fund të fundit është e pakuptueshme. Por duhet ta mbajmë në mend. Diktatet binjake që u ngritën pas Holokaustit, ishin “Kurrë mos e harro” dhe “Kurrë më”. Këto diktate, mendoj, kuptohen më së miri së bashku. Ato lidhin të kaluarën me të ardhmen: Për të parandaluar që diçka si Holokausti të ndodhë përsëri në të ardhmen, nuk duhet të harrojmë kurrë atë që ndodhi në të kaluarën.
Historia e Holokaustit është e mbushur me episode të së keqes së madhe njerëzore. Në nivelin e shtetit, Holokausti u dallua nga mënyra e pamëshirshme dhe sistematike se si u planifikua dhe u ekzekutua projekti i tij i keq. Hitleri dhe pasuesit e tij ishin aq të fiksuar nga e ashtuquajtura “Zgjidhja përfundimtare” e tyre, saqë ata dedikuan sasi masive burimesh për ta arritur atë – ushtarë, pajisje, hekurudha, kampe përqendrimi dhe më shumë – madje edhe në dëm të përpjekjeve të tyre të luftës. Rezultati, në aspektin njerëzor, ishte shkatërrues: Gjashtë milionë hebrenj u vranë në Holokaust, dy të tretat e popullsisë hebreje të Evropës.
E megjithatë, e keqja e Holokaustit shkon shumë më thellë sesa numri i njerëzve të vrarë. “Leon S.”, një i mbijetuar i kampit të përqendrimit Buchenwald, tregoi historinë e mëposhtme, shumë vjet më vonë, të dëbimit të dhunshëm të familjes së tij nga Polonia:
Në atë kohë, gjyshja ime jetonte me ne. Ajo ishte në fillim të të 60-tave, por disa vjet më parë e theu këmbën, e cila nuk u shërua plotësisht, dhe për këtë arsye ajo çalonte gjersa ecte. Dhe kur na u desh të futeshim në vagonët – transportin në një vend grumbullimi – ajo i kërkoi kushërirës sime në polonisht ta ndihmonte të hipte në atë vagon. Dhe një nga ushtarët gjermanë, i cili me sa duket kuptonte polonisht, tha: “Po, unë do t’ju ndihmoj”. Dhe ai nxori një armë nga këllëfi i tij dhe e vrau atë.
Nga dëshmitë e të mbijetuarve si Leon S., kemi dëgjuar shumë histori të tilla, duke dokumentuar çnjerëzimin mizor të Holokaustit. Ka edhe miliona histori të tjera të tilla që nuk do t’i dëgjojmë kurrë.
Por në mes të kësaj errësire, kishte edhe rreze drite. Në të vërtetë, 27 janari 1945 nuk ishte një ditë e trishtuar, por një ditë gëzimi. Atë ditë, Aushvici u çlirua. Dhe ka gjithashtu shumë histori të njerëzve të guximshëm në mbarë Evropën dhe më gjerë – duke përfshirë familje nga Kosova – të cilët me dëshirë u siguruan strehim miqve, fqinjëve dhe refugjatëve hebrenj, ndonjëherë në rrezik të madh për vetveten.
Jo vetëm tmerret e Holokaustit, por edhe shembulli i këtyre njerëzve të guximshëm, duhet të na frymëzojë sot. Ata duhet të na frymëzojnë që të bëjmë gjithçka që mundemi, për të parandaluar dhe luftuar dhunën sistematike shtetërore – deri dhe duke përfshirë gjenocidin – kudo që ndodh në botë.
Këtu në Kosovë, ku u krye gjenocidi i fundit i shekullit të 20-të, ne jemi më se të gatshëm të bëjmë pjesën tonë në këtë detyrë të shenjtë. Pas pushtimit ilegal të Ukrainës nga Rusia, ne iu bashkuam menjëherë sanksioneve të SHBA-së dhe BE-së kundër atyre që ishin përgjegjës. Në nivel ushtarak, ushtarët e Kosovës kanë marrë pjesë me entuziazëm në Defender Europe dhe këtë vit ne do të jemi nikoqirë të stërvitjeve në vendin tonë. Pas marrjes së Afganistanit nga Talibanët, ne mirëpritëm 1,893 refugjatë afganë në Kosovë, dhe jemi gjithashtu të gatshëm të pranojmë deri në 5,000 refugjatë nga Ukraina. Së fundi, si pjesë e programit tonë Gazetarët në Rezidencë, kemi pranuar 12 gazetarë nga Ukraina dhe katër nga Afganistani, të cilët personalisht i mirëprita këtë javë në Prishtinë.
Dhe kështu, ndërsa jemi mbledhur këtu sot për të përkujtuar viktimat e Holokaustit, le të kujtojmë të kaluarën, me një sy drejt së ardhmes. Mënyra më e mirë për të nderuar kujtimin e të humburve nuk është vetëm përmes fjalëve tona, por edhe përmes veprimeve tona. Me pak fjalë, mos të harrojmë kurrë, por edhe: kurrë më.
Fjala e plotë, në gjuhën angleze e Kryeministrit të Republikës së Kosovës, Albin Kurti:
Honorable Ambassador, Madam. Tamar Ziv,
Honorable Former President, Madam Atifete Jahjaga,
Honorable Ambassadors and Representatives of Diplomatic Missions in Kosova,
Dear Member of Parliament and Ministers of the Government,
Dear Municipality Mayors,
Dear President of the Jewish Community of Kosova, Mr. Votim Demiri,
Dear guests, partners and friends,
Ladies and gentlemen,
It is a great honor to be with you here today, at the first official Holocaust Remembrance Ceremony in Kosova. And it is especially fitting for this event to be held this week, as we celebrate the second anniversary of the establishment of diplomatic relations between Kosova and Israel. As a sign of the new friendship between our two nations, we are gathered here to remember together the Holocaust — one of the darkest episodes of human history, but also one that defies human understanding.
We cannot seek to comprehend something that is, in the end, incomprehensible. But we must remember. The twin dictates that arose in the aftermath of the Holocaust, were “Never Forget” and “Never Again”. These dictates are, I think, best understood together. They link the past with the future: In order to prevent something like the Holocaust from ever happening again in the future, we must never forget what transpired in the past.
The history of the Holocaust is littered with episodes of immense human evil. At the level of the state, the Holocaust was distinguished by the ruthless, systematic way in which its evil design was planned and executed. Hitler and his followers were so fixated by their so-called “Final Solution,” that they dedicated massive amounts of resources to attaining it — soldiers, equipment, railroads, concentration camps, and more — even at the expense of their own war effort. The result, in human terms, was devastating: Six million Jews were killed in the Holocaust, two-thirds of Europe’s Jewish population.
And yet, the evil of the Holocaust goes far deeper than the number of people killed. “Leon S.”, a survivor of the Buchenwald concentration camp, told the following story, many years later, of his family’s violent deportation from Poland:
At that time, we had my grandmother living with us. She was in her early 60s, but she broke her leg several years before, which never completely healed, and therefore she was limping. And when we had to enter the wagons — the transportation to a collection place — she asked my cousin in Polish to help her get on that wagon. And one of the German soldiers, who apparently understood Polish, said, “Yes, I’ll help you.” And he took out a gun from his holster, and he killed her.
From the testimony of survivors like Leon S., we have heard many such stories, documenting the cruel inhumanity of the Holocaust. There are millions more such stories that we shall never hear.
But in the midst of this darkness, there were also rays of light. Indeed, January 27, 1945 was not a sad day, but a happy one. On that day, Auschwitz was liberated. And there are also many stories of brave people all across Europe and beyond — including families from Kosova — who willingly provided shelter to Jewish friends, neighbors, and refugees, sometimes at great risk to themselves.
Not only the horrors of the Holocaust, but also the example of these brave people, should inspire us today. They should inspire us to do all that we can, to prevent and to fight systematic state violence — up to and including genocide — wherever it occurs in the world.
Here in Kosova, where the last genocide of the 20th century was perpetrated, we are more than willing to do our part in this sacred task. After Russia’s illegal invasion of Ukraine, we immediately joined U.S. and EU sanctions against those responsible. At the military level, Kosova’s soldiers have enthusiastically participated in Defender Europe, and this year we will be hosting the exercises in our country. Following the Taliban’s takeover of Afghanistan, we welcomed 1,893 Afghan refugees to Kosova, and we are also ready to accept up to 5,000 refugees from Ukraine. Finally, as a part of our Journalists-in-Residence program, we have accepted 12 journalists from Ukraine, and four from Afghanistan, whom I personally welcomed to Prishtina this week.
And so, as we gather here today to commemorate the Holocaust’s victims, let us remember the past, with an eye to the future. The greatest way to honor the memory of those lost is not only through our words, but also through our actions. In short, Never Forget, but also: Never Again.
