Prishtinë, 23 gusht 2021
Prodhimi i multidisiplinaritetit, relacioni i hollë i metodës me përmbajtjen, cilësia e shqipes dhe formëzimeve të saj letrare dhe kulturore, janë tri detyrat e përhershme që i kam ndeshur gjatë jetës në merakun e zëdhënësve tuaj, tha Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti në fjalën e tij para studiuesve të gjuhës dhe kulturës shqiptare, profesorëve dhe zyrtarëve të institucioneve universitare dhe shtetërore, në ceremoninë e hapjes së edicionit të 39-të të Seminarit Ndërkombëtar të Gjuhës dhe Kulturës Shqiptare.
Për pikën e tretë, kryeministri tha se kemi një rënie në plan të përgjithshëm. “Besoj se po shpreh shqetësimin tuaj në këtë pikë. Drejtshkrimi dhe leksiku janë dobësuar nga tre shkaqe: 1. shkëputja e sistemit arsimor, për shkak të ndarjes së shqiptarëve në pesë shtete (duhet të mendojmë këtu edhe arbëreshët e Italisë), për shkak të aparteidit serb, për shkak të çoroditjes së sistemit arsimor gjatë dekadave të fundit; 2. Mësymja e teknologjive dhe mediumeve të tyre e sidomos thjeshtimi dhe rrallimi i shkrimit që kërkohet prej tyre; 3. Fakti që pjesa më e madhe e shqiptarëve janë larguar prej trojeve këto tri dekadat e fundit (pa përfshirë ata që kanë shkuar më herët)”, tha ai.
Kryeministri Kurti theksoi se nëse ndiqet teza themelore se albanologjia është shkenca që drejton dijen shqiptare, ajo duhet të bëhet shkenca që motivon fakultetet në një pjesë të trupës së tyre.
Fjala e plotë e kryeministrit Kurti:
I nderuar drejtor Munishi,
E nderuara drejtore Dhurata Sheri,
I nderuari kryetar i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës, Mehmet Kraja,
Të nderuar anëtarë të Akademisë dhe profesorë, Rexhep Ismaili, Eqrem Basha, Mehmet Halimi, Zejnullah Rrahmani
I nderuar rektor, Naser Sahiti,
I nderuar ministër, Hajrullah Çeku,
E nderuara zëvendësministre, Edona Maloku,
I nderuari drejtor i Institutit Albanologjik, Hysen Matoshi,
E nderuara dekane e Fakultetit Filologjik në UP, Lindita Rugova,
Të nderuar profesorë, studiues, zonja e zotërinj,
Kam nderin të jem në mes jush sot. Jo vetëm nderin të jem mes punonjësish shkencorë, akademikë dhe universitarë, por edhe në mes të problematikës që vlerëson nga afër cilësinë më intime të marrëdhënieve me mendimin, gjuhën. Unë kam aq formim prej lexuesi sa për të kuptuar që shkalla e intimitetit të gjuhës me mendimin është aq e lartë sa që ky relacion nuk mund të krijojë ndonjë kahje përparësie. Ndoshta mendojmë sa flasim, e ndoshta flasim sa mendojmë. Dhe në këtë pikë e mbi këtë pazgjidhshmëri mbështetet kultura dhe krijimtaria.
Kam po aq formim shkencor sa për të kuptuar diçka që është thelbësore në vështrimin tim. Shkenca është një korpus i përbërë nga lëmi specifike shkencore. Përgjatë historisë së saj, shkencat nuk kanë dhënë vetëm informacion hipotetik-deduktiv, nuk është se vetëm kanë grumbulluar përfundime shkencore, por, secila shkencë herë pas here, në kohë revolucionesh shkencore, ka propozuar edhe metodë.
Shkenca nuk është vetëm teori e praktikë, por edhe metodë. Shkenca është njëherish metodë dhe përmbajtje. Që prej Descartesit që vlerësonte gjeometrinë si shkenca më metodë, deri te problemi i ndarjes normal/patologjik me Claude Bernard. Shkenca nuk është vetëm një procedurë njohjeje, as një objekt i thjeshtë historie, por mbi të gjitha një transformator i madh perceptimi. Nga kjo veti e fundit, rrjedh se ajo është prodhues kulture.
Në këtë dritë e keni parë gjatë viteve, ju studiuesit, albanologjinë, si një shkencë të një objekti special në kuptimin e intimitetit, mes gjuhës dhe mendimit, por edhe si një vend special të lëndës, mes perceptimit dhe kulturës.
Me këtë dua t’ju them veçantinë tuaj, mbështetjen që duhet të keni, por edhe kompleksitetin e përgjegjësive që ju bien mbi supe. Më duket se, sa më shumë është specifike një shkencë në gjuhë e në përmbajtje, aq më shumë ajo përfshin në vete dijen dhe vetëdijen e shkencave të tjera. Dhe në këtë pikë, më duket se kam kuptuar drejt Auguste Comte. Sepse, albanologjia si gjuhësi është hulumtimi i formave të të thënit në një gjuhë të caktuar, është perceptimi singular që lind nga një gjuhë e caktuar, është tërësia e figurave të stilit që lindin në letërsinë e një gjuhe të caktuar.
Nëse albanologjia e ka për detyrë të jetë shkenca më singulare që propozojmë ne shqiptarët, nëse, më falni për ëndrrën e fortë, ajo mund të sjellë edhe një risi në metodë diku-diku, kjo do të vijë nga rritja ndërdisiplinore e punës suaj, nga bashkëpunimi juaj me fakultete të tjerë të njeriut. Dhe kjo jo vetëm me letërsinë dhe historinë, por edhe me filozofinë, sociologjinë, antropologjinë, madje edhe me integrimin në ekipet tuaja të matematikanëve. Në bazë të kësaj përfshirjeje, ne mund të shpresojmë një gjenerim edhe të universitetit në tërësi, në subjektivitet, vullnet dhe në përfytyrim.
Pra, nëse mendoni dhe ndiqni tezën themelore se albanologjia është shkenca që drejton dijen shqiptare, ajo duhet të bëhet shkenca që motivon fakultetet në një pjesë të trupës së tyre. Natyrisht që shtysa për një albanologji vjen nga fakti se gjuha shqipe mendohet që të ketë disa specifika, lashtësinë dhe morfologjinë e saj.
Kështu që tri duket se janë detyrat e përhershme, të cilat nuk jam unë ai që i formuloj, por që i kam ndeshur gjatë jetës në merakun e zëdhënësve tuaj: prodhimi i multidisiplinaritetit, relacioni i hollë i metodës me përmbajtjen, cilësia e shqipes dhe formëzimeve të saj letrare dhe kulturore.
Për pikën e tretë, duhet të themi se kemi një rënie në plan të përgjithshëm. Besoj se po shpreh shqetësimin tuaj në këtë pikë. Drejtshkrimi dhe leksiku janë dobësuar nga tre shkaqe: 1. shkëputja e sistemit arsimor, për shkak të ndarjes së shqiptarëve në pesë shtete (duhet të mendojmë këtu edhe arbëreshët e Italisë), për shkak të aparteidit serb, për shkak të çoroditjes së sistemit arsimor gjatë dekadave të fundit; 2. Mësymja e teknologjive dhe mediumeve të tyre e sidomos thjeshtimi dhe rrallimi i shkrimit që kërkohet prej tyre; 3. Fakti që pjesa më e madhe e shqiptarëve janë larguar prej trojeve këto tri dekadat e fundit (pa përfshirë ata që kanë shkuar më herët).
Ne duhet pra të synojmë në shkencën më të lartë të shqipes, por dhe në pedagogjinë më krijuese dhe më operative të saj, kudo që janë shqiptarët. Natyrisht që këtu mendohet si faktor i fuqishëm mësimi i shqipes nga mësuesit tanë në mërgatë dhe shqipja si disiplinë në universitete të huaja.
Ne zotohemi për përpjekje maksimale e besoj që bashkarisht edhe sukseset nuk do të mungojnë.
Ju faleminderit.
