Kujtime që nga Kosova i mora në Suedi

Sinan Kastrati, Suedi

Kujtimet nga Kosova që më mbetën në Kosovë dhe ato që i mora në Suedi

Vazhdon ngs numri i kaluar “Te Bajram Lush Alia në Beleg”, Drini.us, 4 Shtator 2022, në “Dossier, Histori”

Kujtimet nga Shqipëria, Greqia dhe Kosova (17)

Pas disa javëve pushim në Shqipëri dhe Kosovë dhe vizitës në Greqi, u këtheva në Suedi, i lodhur. I lodhur nga vapa verore, nga ato që pash dhe nga pamundësia që ti realizoj disa nga dëshirat e mia, për ti takuar disa njerëz që s`i kisha parë tash e 30 vjet.

(Në Beleg, pata dëshirë të rrije te Bajrami për drekë.)

Deri sa këtheheshim nga Deqani, rrugën e lakuam si krushqit, shkuan kah Gjakova e erdhëm nga Peja e Klina. Krushqit, sipas adetit, kur niseshin me e marrë nusën, rrugës që kanë shkua, nuk këthehen në të njëjtën rrugë pasiqë, komitët 1*) mund të iu zinin rrugën dhe ti plaçkisnin 2*) krushiqt dhe grabisnin 3*) e iu merrnin edhe nusën.

Kur e kaluam urën mbi lumin Drini i Bardhë, afër Klinës, te fshati Gremnik, shkuam në drejtim të rrugës për në Gjakovë e Prizren, deri te Mrasuri Ujveret e Mirushës për të vazhduar, në të majtë të rrugës së re, për Llapqevë- Rud-Panorc e Turjakë.

Te ish miniera e Volljakut, aty ku ndahet rruga për në Sferkë (Sferrka e Gashit) na ndali policia rrugore. Ismeti kishte tejkalua shpejtësinë dhe policia ia mori lejen Ismetit, derisa ai ta paguan dënimin në Klinë. Edhe kjo ndodh në Kosovë, në vendin ku dënohesh, në teritorin e asaj komune, duhët ta paguajsh dënimin e pastaj, shkon dhe e merr lejen në polici. Pra Ismeti duhej shkua në një ditë punë e në orar të pune ta paguaj dënimin e pastaj ta marr lejen.

Me Saimin, Veselin, Bajramin, Ismetin, unë (Sinan Kastrati) dhe Bajram Tolaj, Deqan, gusht 2022

Takime të tjera e ato që kisha harrua më parë me i shkrua, kujtimet e mia në Kosovë:

Kamer Ilazi 4*), nuk donte të fotografohej me mua, në Turjakë me arsyetimin se unë po e shkruaj në gazetë “po m`qet gazetë” tha ai por unë kur e takova dhe u përshëndetëm, nuk ia l`shoja dorën derisa u fotografuam.

Pema e lirisë

Në burgun e Prishtinës, ishte rritur një pemë, të cilën Emin Sallahu e kishte quajtur “Pema e lirisë”.

Po në burg, kur isha, në burgun e Prishtinë, lexova edhe letra nga ish të burgosur politik “Burgu i Lirisë” “(Rexhep Mala, libri ”Qëndresa”)

Në Institutin e Historisë, “Ali Hadri”, në Prishtinë, u ndala dhe e nderova profesor Hadrin me një gatitu para bustit pranë ndërtesës së bukur me të njëjtin mbi-emë “Ali Hadri, që më shikonte por nuk fliste. Lexova:

Ali Hadri ”Aspak nuk do të shqetësohem nëse do të bëhem viktimë e sadizmit poltik, sepse edhe në këtë mënyrë do të ndaj fatin tragjik të popullit tim…”

Me dr. Shukri Gërgjaliun 5*), një ndër mjekët e palodhshëm, puntor e humanist, me dëshirën e tij, u takuam ditën e fundit të qëndrimit në Kosovë. Shukriu ishte sëmurë. Po vuante nga një sëmundje e rëndë por shpresoj se edhe kësaj sëmundje do ti bëj ballë doktori.

Xhevdet Bajra, poet nga Panorci

Vdekjet

Vdekja e Xhevdet Bajrës, poet i cili vdiq këtë verë që po e lëmë, më preku pa masë. Letrat e Xhevdetit nga Meksika, ku ai jetoi e punoi, ishin ndër letrat që i ruaja me kujdes por edhe atom ë humbën.

Nuk isha në Rahovec sepse sa e di askush më nuk jeton aty ku dikur jetonte Xhemajliu, baba i Xhevdetit e Fadili, vëllai i madh i Xhevdetit. Nëna iu ka vdekur e motra e Fadilit është martuar.

Një tjetër vdekje tjetër që më preku, ishte edhe vdekja Ali Hetm Gashit, plak nga Drenoci i Zatriqit, nga Rahoveci.

Ali Hetem Gashin e njoha dhe isha te ai në verën e vitit 2018.

Biblioteka mideste në Prishtinë

Sa isha në Prishtinë, dëshirova ti shoh edhe vajzat dhe gruan e profesor Anton Çettës. U nisa këmbë deri afër shtëpisë, ku e kishte dikur shtëpinë profesori por jo vetëm që nuk gjeta kurrfarë shenje të shtëpisë por edhe gati sa nuk e humba rrugën. Një plakë që kishte qenë para derës së një shtëpie e pyeta:

-Ju lutëm, a mund të më tregoni se ku është shtëpia e profesor Çettës ?

-Shtëpinë e profesorit e kanë rr`xua dhe a po e sheh at shtëpi të madhe disa katëshe atje? Aty punon dhëndërri i profesorit, si ingjinier. Shko pyet puntorët se të tregojnë qysh e ka emrin ai e ndoshta të ndihmon ai.

Ali Hetem Gashi, Drenoc 2018

Pasi pyeta një puntor, ai më tha:

-Po, ai e e ka emrin Valentin dhe bisedoi me te në telefon e pastaj fola edhe unë me Valentinin. Më tregoi se është i martuar me qikën e profesor Çettës, Donikën. Gruaja e profesorit ka vdekur ndërsa vajza e vogël jeton në Gjermani. Më premtoi se porosinë do të ia përcjell gruas, Donikës pasi që jemi në pushime vjetore e ajo të kontakton por, jo ajo nuk më shkruajti e as nuk më mori.

Eh kujtimet e mia ishin të shumta por shumica më mbetën në Kosovë, bashkë me librat në bibliotekën time, në banesën në Prishtinë.

Me M. Krasniqin e Iljaz Rexhen në Amaro, Prishtinë, gusht 2022

1*) KOMIT m. hist.

Kryengritës që dilte malit e luftonte për lirinë e atdheut dhe për drejtësi shoqërore kundër shtypësve e shfrytëzuesve. Çeta e komitëve. Doli komit.

Prof. Dr. Ali Hadri, Instituti i Historisë, Prishinë

2*) PLAÇKIT kal.

I marr dikujt me dhunë diçka, e grabit; bëj plaçkë, vjedh. Shkelësit plaçkitën shtëpitë (fshatin, qytetin). Na plaçkitën ballistët.

3*) GRABIT kal.

Marr me forcë një gjë që i përket dikujt tjetër dhe e bëj timen; ia marr a ia heq nga duart me forcë, plaçkit; rrëmbej dikë me forcë. U grabitnin pasurinë (kafshët, paratë).
fig. I heq dikujt me dhunë mundësinë a të drejtën për të gëzuar a për të pasur diçka; rrëmbej. Imperialistët u grabitën lirinë popujve.
fig. Bëj për vete dikë duke përdorur lajka e mënyra të tjera tërheqëse; i rrëmbej a i fitoj zemrën dikujt. I grabiti zemrën (mendjen) …

1. Kamer Ilazi, Turjakë, 2017. 2. Me Kamer Ilazin, përdore. Turjakë, 2022

4*) Kamer Ilazi, është çobani i fundit, ndër më të mirët në Turjakë dhe kusheri dhe ish kojshi imi, pasi që unë tash jetoj në Suedi e ai në Turjakë.