Kujtimet të paharrueshme nga pushimet verore në Shqipëri, Greqi e në Kosovë 

Nga: Sinan Kastrati, Suedi

Udhtimi me avion prej Köpenhamn-it deri në Korfuz dhe me anije, nga Korfuzi për në Sarandë 

Një mbrëmje në sheti në Ksamail e qytetin antik të Butrintit e ditën, në pllazhin e Santa Quaranta 

Për pushime vjetore sivjet kisha vendosur që të shkoj në fund të korrikut, më vonë se viteve tjera. Por ishin pushimet ndër më të mirat që kam pasur ndonjëherë, për vizitat që bëra në disa vende, qytete e shtete nga kujtesa jonë jonë historike, si në BUTRINT, Janinë, Selanik dhe pësëri, në Kosovë, në Burgun e Prishtinës. 

Ishte udhtimi më i vështirë imi sepse nuk do ta vizitoja Tiranën. 

Tregimet e mia për Tiranën dhe tiransën, Turjakën dhe turjakasin ishin një nga shkaqet që nuk munda ta vizitoj Tiranën. Kisha mall dhe më dukej se se në mungesë të turjakasit i cili e kishte dashur shumë tiransen. Në mendje më bije kur të fleja e mendoja takimet e mëshefta të çobanit, çunit 1*) e çapkënin 2*) të Turjakës që nuk dinte të ecte e fliste si qytetar por kishte mbetur çoban Turjake në të folur, sjellje e punë.  

Po tiransja?   

Ishte femra më e bukur që kishte parë turjakasi, prekur e takuar ndonjëherë, çobani turjakas. Ai vetëm delet e kingjat, mshtjerrat, lopt e qentë e Turjakës i njihte për të hieshme e të bukura e jo edhe gratë.  

Pastaj nuk dija ku është dhe a rron ende tiransja? 

”Sulo, besoj se nuk do të takohemi më. Do të mbetemi miq . Ishe gati i vetmi në mendjen time për disa vjet … Tani jo. Është si ajo thënia e Mark Twain ”Që kur beteja nuk është e barabartë, fiton ai më i ligu, i dobëti. Po e mbyll prapë këte. Kështu edhe mnd të kujtohemi ndonjëherë për njëri tjetrin”. Këto ishin fjalët e mbrama e letrës së fundit të tiranses që kush e di kur e ka nisur. 

Ajo edhe mund të jetë gjallë dhe e lumtur. Ndoshta. 

As Tiranën, qytetin e ëndrrave të shumë pleqëve, bujqëve e barinjëve, që kishin vdekur me sy çel vetëm që ta shihnin njëherë Tiranën, çobani i Turjakës kishte shkelur në qytetin e ëndërrave të shqiptarëve të gjithë botës, kësaj vere nuk e pash. 

Nga Kopenhaga (Köpenhamn) me avion udhtuam me një pjesë të familjes deri në Korfuz të Greqisë. Por, “behanja e qervishit, një lugë tlyn” (pop. Turjak.) ishte se pjesët ku ishte tokë shqiptare, ishte më e prapambetur e njerëz, me keqardhje e them, të pasjellshëm, pa kulturë pune.  

Pasi zbritëm nga avioni, policia doganore greke as që na kontrolloi e as nuk i kërkoi pasaportat, pasi vinim e zbrisnin në një vend European 3*), diku rreth orës 02:00 pas mesit të natës. U dasht që të presim në teracëën e një kafeje të Korfuzit, pasi ajo nuk hapej para orës 06.00 të mjesit, deri në orën 08.15 të mëngjesit për anijen e pare që bart udhtarë nga Korfuzi për Sarandë. Ne shkuam dhe i prejtëm biljetat por anija përsëri nuk nisej. U dasht të presim edhe sëpakut 1 orë e një çerek 4*) deri sa erdhën dy ”anije”  që më shumë gjasonin hamalla për shtazë se sa anije udhtarësh që as në mesjetë nuk iu gjindej çifti për të keq. Megjithate lodhja dhe pritja e gjatë, na ”bëri” të harrojmë dhe vrapuam të hyjmë në traget. Personeli i tragetit nuk na lejonte të hyjmë. Na thonin se duhej prit ”Delfina”, një traget që udhton më shpejt … dhe ne s`kishim se çka të bënim e as ku të ankohemi ndërsa vapa përcëlluese e pritja e gjatë nuk na ndaheshin.  

Saranda dhe deti Jon, natën, korrik, 2022

Shumë udhtarë përveç ujit, kishin edhe nevoja tjera. 

Ishte një tmerr po të hyje brenda në tualetet e Targetit. Sholet e WC-eve ishin të thyera. Ujë e as letër tualeti nuk kishte as sa për ilaq. Po kjo ishte e keqja më e vogël. E keqja tjetër ishte se kishte shumë të huaj që vinin në Sarande. Më vinte inat se në mesin e udhtarëve kishte suedezë, danezë e turistë të tjerë, ato që shinin në zemrën e dhe ish qytetërimin antik evropian, si qyteti antic i Butrintit, Ksamili dhe Saranda e bukur, me njerëz të papërgjegjshëm, shihnin papasërti të paparë, gati kudo. 

Edhe biljeta e tragetit nuk paraqiste ndonjë problem edhe pse kushtonte 25 euro për udhtar. Targetet dhe parqet (?) kishin karrige të shkyera me thikë ndërsa ato të drunjtat, ishin të thyera. Asgjë nuk ngjante në një anije udhtarësh për turistë. Edhe pragjet e dyerve ishin të larta disa dhjetëra centimetra që për pleq, fëmijë e invalidë, ishte bukur e vështirë më e kalua “pragun”, por dorën në zemër, “zemërgjerësia” e personelit shihej se ata na ndihmonin. 

Anija nga Norvegjia për në Suedi (Strömstad) është pa pagesë për udhtarë dhe për makina ndërsa ne pritëm që nga mesi i natës deri në minges, koha kur argatëve iu qojmë bukë dhe delet kur cobani i shtin delet në hijet e mrizeve të lisave binjakë e të shelgjeve në mes të lumit Mirusha dhe Jazit të mullinit. 

Anijet, iu thënçin anije, ishin si anijet fiseve nomade e të atyre rreth lumit Amazon që sa here “pushonin”, nga gjuetia e pasur, i lidhnin anijet me konop.  

Anijet e tjera që kishin me lundrua nëpër qytetet e tjera të Greqisë ishin tamam anije turistësh por jo edhe anijet me flamuj shqiptarë. Disa puntorë shqiptarë, të targetit, në vendin ku ishte parkua anija me flamur kuq e zi, shetisnin me një motocikletë sikur të ishin në gara sportive ndërsa pas, linin tymin dhe zhurmën e mëritshme. 

Më në fund mbërritëm në qytetin e bukur të Sarandës. Doganirët dhe policët ishin shumë të sjellshëm dhe na pritën si miq e mysafirë. 

Një tjetër beter 5*), na priste në ”tokë”, sapo zbritëm nga anija, taxistët ishin aq të pashpirt sa as në Greqi, Suedi (Stockholm), një taksit për 3-7 km nuk paguan 25 e 30 euro. 

Unë më qejf do të udhtoja me “Urban” por turistët suedez nuk dinin për marifetet e taxistëve. Vajza ime nuk pranoi të udhtojmë me “Urban” dhe gjetëm një TAXI në të “zezë” për 13 euro, Brenda qytetit.  

Për të gjitha këto i shkruajta një letër ish mikut tim të vjetër, profesorit Emi Lafe 

“Profesor i dashur, unë kam mësua nga ti dhe gjeneratat e juaja dhe të jam shume mirenjehes. 

Dje kemi ardhur ne Sarande. Rrugën e bem nga Köpenhamni për në Korfuz, me avion. Ne Korfuz pritem afro 6 orë deri sa erdhi nje (traget ?), i thenqin anije udhtarësh për njerëz. As shtazët në shtetet skandinave nuk do ti fusnin aty. Asgjë nuk ishte si duhet, që nga sjelljet e keqija te ”personelit” të anijes e deri te karriget e shqyera dhe te thyera ku duhej të uleshin udhtarët. Toaletet ishin pis, të papastra e të thyera. Ujë e as letër toaleti nuk kishte e çmimet ishin më të shtrenjta se sa po të udhtoje nga Suedi, Danimaka apo Norvegjia (Nga Norvegjia për në Suedi, anija është fal (gratis) deri në Ströstad, Suedi) etj etj. 

Në pushim e ndejë me Gzim Gashin dhe Murat Kocin. Ksamil, 30 korrik 2022

Profesor, jam i dëshpruar këto që po i shoh në Shqipërine nënë. 

Me fal por deti, lumenjet e malet, janë pasuri kombëtare ndërsa në …. Sarandë dhe jo vetëm n Sarandeë, ato ishin ”privatizua”. Nje çader e një taxi, kushtonte (afersisht) 20 euro. 

Te huajt, jo ne shqiptarët e Kosoves, kur i shohin këto mbrapështi, nuk duan as emrin Shqipëri ta degjojnë” 

Sinani 

 Sarandë, 24 korrik 2022 

”I dashur Sinan, 

për fat të keq, kështu e kanë kuptuar ekonominë e tregut qeveritë tona dhe shqiptarët këtu përgjithësisht! Sidoqoftë uroj të kaloni këndshëm dhe përshtypjet të vijnë duke u përmirësuar! 

Shumë të fala prej Ninës! 

Emili 

….. 

1. ÇUN m. bised.
2. Fëmijë mashkull deri në moshën e pjekurisë; djalë i vogël. Çun i vogël. Çun i ri. Çun i mirë (i prapë). Çun punëtor.
3. Fëmijë mashkull kundrejt prindit të vet, bir, djalë. Çun i vetëm (i përkëdhelur). Ka dy çuna. Bëri përsëri çun. Çunat e nënës. Çunat e malit. përk. partizanët.
4. vjet. Fëmijë që mbahej për të ndihmuar në punë të ndryshme. Çun bariu.

2. 2. ÇAPKËN m.

Djalë i hedhur, i dhënë pas lodrave e dëfrimeve; djalë i lëvizshëm, gazmor e pak i prapë. Çapkën i madh. Çapkënët e lagjes. I binin më qafë ca çapkënë. 

Në pushim e ndejë me Gzim Gashin dhe Murat Kocin. Ksamil, 30 korrik 2022 

ÇAPKËN mb. 

1. Që është i hedhur e pak i prapë, që është i lëvizshëm e gazmor. Djalë çapkën. Vajzë çapkëne. Fëmijë çapkën.
2. Që është veti e çapkënit, prej çapkëni. Vështrim çapkën. Buzëqeshje çapkëne.

                                                                                                                               Fatura për një çadër, në Santa Quaranta, për një ditë kushtonte 1500:00 lekë

ÇAPKËNÇE ndajf. bised. 

1. Si çapkën, në mënyrë pak të shkujdesur, të prapë e gazmore. Qesh çapkënçe.

E hedh vallen çapkënçe. 

2. Ulur pak mbi sy e mënjanë (për flokët, kapelën). E mban shapkën çapkënçe.

E vë çapkënçe. I lëshon balluket çapkënçe. 

ÇAPKËNE f. 

Fem. e ÇAPKËN,~I. Çapkëne e vogël. 

ÇAPKËNËRI f. 

1. vet. nj. Qëndrim prej çapkëni; vetia e çapkënit. Çapkënëri rinore. E shikon me çapkënëri.
2. Veprim prej çapkëni, sjellje çapkëni. Çapkënëritë e fëmijëve (e të rinjve). Qeshin me çapkënëritë e tij.

3. EVROPIAN m

Banor vendës i Evropës ose me prejardhje nga Evropa. 

EVROPIAN mb. 

Që lidhet me Evropën ose me evropianët, që është karakteristik për Evropën ose për evropianët, i Evropës ose i evropianëve; që është krijuar nga evropianët; që ndodhet në Evropë. Vendet (shtetet) evropiane. Popujt evropianë. Kultura evropiane. Turqia evropiane. 

(EUROPË f.) 

4. Çerek
5. Një nga katër pjesët e barabarta, në të cilat ndahet diçka, një e katërta. Një çerek buke. Një çerek litri (kilogrami). Një çerek ore pesëmbëdhjetë minuta. Një çerek shekulli. Çereku i parë i vitit (i shekullit). Një çerek leku. vjet. Një çerek note. muz. Dy metra e një çerek. Në orën dy e një çerek (katër pa një çerek). Kemi bërë çerekun e rrugës.
6. vjet. Çerekje. E bleu dy çerekë. Nuk vlente as një çerek.

E bej çerekë e bëj copa-copa, e copëtoj. 

5. BETER mb. thjeshtligj.
6. I keq sa s’ka ku të vejë më; i shëmtuar; që s’ka fare vlerë. Fëmijë beter. Më betere se të tjerat.
7. Përd. em. sipas kuptimit të mbiemrit.

* U bë beteri ndodhi një gjëmë e madhe, u bë një kasaphanë e vërtetë, u bë kiameti. 

BETER ndajf. thjeshtligj. 

1. Shumë, sa s’ka ku të vejë më, tepër. Beter i shëmtuar (i rëndë, i keq). I bukur

(i lartë) beter. Të këqija beter. E do beter. 

2. Shumë keq, aq keq sa s’ka ku të vejë më. Është (u bë) beter. I shkon puna beter. Për beter për faqe të zezë.

Vazhdon 

Sinan Kastrati, suedi,  

Malmö, 19 gusht 2022