Nga Aurel Dasareti
Dëgjojmë histori të forta për vrasjen e grave, por me një shpresë të qartë se mund të bëhet më mirë nëse ngrihemi dhe reagojmë. Është e domosdoshme që edhe në trojet e arbrit të sundojë ligji, i njëjtë për të gjithë, askush para ligjit. Nuk mund të bëhesh aq tolerant ndaj kriminelëve sa të asgjësosh veten.
***
Vrasje nga pakujdesia:
Do të thotë (nënkupton) që nga pakujdesia keni shkaktuar vdekjen e një personi tjetër. Vlerësimi i pakujdesisë është i njëjtë si për dënimet e tjera që kërkojnë neglizhencën si kusht fajësie dhe kërkohet pakujdesia e zakonshme.
Cilido që nga pakujdesia shkakton vdekjen e tjetrit duke përdorur armë, mjet motorik ose në ndonjë mënyrë tjetër, dënohet me burgim gjer në 4 vjet ose në rrethana veçanërisht rënduese gjer në 7 vjet. Në rrethana veçanërisht lehtësuese, mund të aplikohen gjoba.
Është shpesh në rastet e trafikut që kanë çuar në aksidente që rezultojnë me vdekje, që njerëzit ndiqen penalisht për vrasje nga pakujdesia.
Bashkëfajësia në vrasje nga pakujdesia nuk është e dënueshme, por disa persona mund të dënohen si kryesues (bashkëfajtorë) nëse bashkërisht kanë kontribuar në vdekjen e një tjetri.
Cili është ndryshimi midis vrasjes me dashje (qëllim) dhe vrasjes me paramendim?
Pasqyra e vrasjes tregon vrasje me dashje dhe me paramendim. E qëllimshme do të thotë se vrasja është kryer me qëllim, por jo e planifikuar. E paramenduar do të thotë se vrasja është e planifikuar.
Cili është ndryshimi midis qëllimit dhe pakujdesisë së qëllimshme?
Në rast qëllimi, autori zgjedh të veprojë edhe nëse dikush do të vritej. Në pakujdesi të qëllimshme, ai ose ajo shfrytëzon një shans dhe shpreson për më të mirën, por nuk do ta kryente aktin nëse do të ishte e sigurt se dikush do të vritej.
Cili është ndryshimi midis vrasjes me paramendim dhe vrasjes nga pakujdesia?
Varet nga shteti, por në përgjithësi, në disa vende demokratike vrasja me paramendim dënohet me vdekje ose burgim të përjetshëm, ndërsa vrasja nga pakujdesia dënohet me përafërsisht 4 ose 7 vjet burgim nëse vepra është kryer në rrethana veçanërisht rënduese.
***
Vrasje me dashje:
Pasqyra e vrasjes tregon vrasje me dashje (me qëllim) dhe vrasje me paramendim. E qëllimshme do të thotë se vrasja është kryer me dashje, por jo e planifikuar. E paramenduar do të thotë se vrasja është e planifikuar.
Në rastin e vrasjes me dashje ordinere, vrasësi do të ketë reaguar aty dhe më pas, ndërsa në rastin e vrasjes me paramendim, do të konsiderohet se ka menduar për aktin dhe rezultatin e aktit.
Çfarë do të thotë me qëllim?
Qëllimi është një term juridik që përshkruan formën e fajit që ekziston kur personi që kryen një veprim e bën atë me vetëdije ose ka pasur vullnetin për të kryer veprimin.
***
Vrasje me paramendim:
Paramendimi është një formë e kualifikuar e dashjes, e cila nënkupton se kryesi i vrasjes e ka planifikuar dhe marrë parasysh veprën për një kohë përpara aktit.
Një shembull tipik dhe term i përdorur shpesh është vrasja me paramendim, ku vrasësi e ka planifikuar vrasjen prej disa kohësh dhe ka pasur kohë të reflektojë për aktin e afërt. Që të ketë paramendim, autori duhet të ketë pasur një kohë të caktuar për të shqyrtuar aktin dhe për të peshuar të “mirat dhe të këqijat” (për të kryer vrasjen ose për të mos kryer vrasjen).
Sa kohë duhet të jetë në fjalë do të ndryshojë, ndër të tjera, bazuar në llojin e veprës penale në fjalë pas një vlerësimi specifik.
Në rastet e vrasjeve autori shpeshherë do të ketë fyer viktimën pak kohë më parë dhe më pas ka shkuar për të marrë armën e vrasjes. Veprimi (vrasja) më pas do të jetë e paramenduar, edhe nëse i pandehuri ka pasur vetëm një periudhë të shkurtër kohore për të menduar për aktin e afërt.
Paramendimi është diçka ndryshe nga qëllimi.
Një veprim mund të kryhet me dashje pa shqyrtim të mëtejshëm. Një shembull i mirë këtu është piromani që i vë zjarrin një shtëpie për të parë flakët dhe shpreson se njerëzit që jetojnë në shtëpi do t’ia dalin (nuk do të dëmtohen fizikisht). Piromani ka treguar paramendim në lidhje me faktin se dikush mund të vdesë, por ai ka pasur qëllim vetëm të shohë flakët.
Megjithatë, paramendimi në përgjithësi ofron dënim shtesë në dënimin pasi është më e dënueshme të ndëshkohen veprat penale të menduara mirë (planifikuara), në krahasim me aktet e afektit ose aktet impulsive ku situata atëherë dhe atje ndihmon në provokimin e veprës.
***
Kriminelët zhyten në shkëlqim dhe fshihen në errësirë.
«Ai më thoshte se unë nuk e meritoja të dilja vetëm jashtë shtëpisë, se nuk e meritoja të kisha asnjë shoqe, dhe se unë nuk e meritoja të jetoja».
PS: Citimi i mësipërm i përket një zonje me prejardhje shqiptare, ekonomiste, 29 vjeçe, e cila u vra nga i shoqi (edhe ai me prejardhje shqiptare) në vitin 2020, 5 muaj pasi i tha këto fjalë nënës sime.
O shqiptar! Mos i lëndo të tjerët, duhet të jesh i denjë dhe i sjellshëm, përndryshe mund të bësh çfarë të duash.
- Aurel Dasareti, USA, ekspert i shkencave ushtarake-psikologjike
