E përgatiti e përshtati Agim Morina, Londër
Fort të nderuar zotërinj,
Pjetër Bogdani i Tade Bogdanit, lindur në Prizren, që nga fëmijëria i edukuar me përkushtim nga prindërit dhe i zgjedhur klerik nga Imzot Andrea Bogdani, asokohe misionar në Has, prej të cilit jam udhëzuar në shkrimin e letrave të mëparshme; në të shkëlqente admirueshëm një mirësi e veçantë dhe prej gjeniu, shoqëruar me mëshirë të krishterë. I nxitur nga shenja të tilla të mira, Imzot Andrea e dërgoi personalisht në Kolegjin Ilirik të Loretos dhe atje fitoi hirin që të bëhej nxënës i kolegjit të sipërpërmendur, në të cilin, nën disiplinën dhe drejtimin e mirë të atyre etërve të nderuar, u rrit gjithnjë e më fort në të nxënë dhe në mirësinë e jetës; dhe si i tillë u përcoll në Kolegjin Qytetas të Propaganda Fide-s për studime më të larta, në të cilat mbasi u shqua ndër shokët e vet, mori titullin doktor, i duartrokitur nga të gjithë. Për këtë arsye u hyri kaq shumë në zemër të gjithëve, saqë Princesha Rozana disa herë i kërkoi të bëhej kapelani i saj. Por ai, duke pasur në mendje kushtin e shenjtë dhe për të përmbushur dëshirën e Kongregatës së Shenjtë, pasi i refuzoi vardisjet, u kthye në atdheun e vet duke u angazhuar plotësisht në shërbim të shpirtrave dhe në arsimimin e fëmijëve me t’atillë zell saqë u zgjodh denjësisht si ndihmës i tij nga Imzot Andrea, asohere Arkipeshkëv dhe patriark i Ohrit, mes tij dhe Imzot Sojmirovich, në atë kohë ipeshkëv i Prisrenit, gjë pas së cilës për shkak të disa divergjencave, u thirr me anë të imzot Andreas i emëruar nga Kongregata e Shenjtë Imzot Pjetri për të dhënë shpjegime për udhëtimin, si më i aftë nga ana gjuhësore. Pasi doli me urdhër suprem përpara gjykatës së shenjtë, fitoi gjithçka sipas dëshirës së vet. S’andejmi, pasi iu njoh drejtësia, si shpërblim u zgjodh ipeshkëv i Shkodrës dhe, duke u paraqitur, si e lyp zakoni, përpara Papës së kohës, Aleksandri VII, u quajt mirësisht prej tij Mësuesi ynë; duke iu dhënë më pas i gjithi drejtimit të kishës së Shkodrës dhe u ngarkua nga Kongregata e Shenjtë me administrimin e Arkipeshkvisë së Tivarit me shumë dobi, me zell, me syçeltësi dhe duke predikuar Fjalën e Hyjit, gjë që i shkaktoi shqetësime të pafundme dhe persekutime të mëdha nga turqit, sikurse u kushton e gjitha më së miri shkëlqesive tuaja dhe nga ana tjetër, për shkak të të vetave që pësoi, i dukej pak që ishte në dhimbje hyjnore për të ndriçuar Shqipërinë me t’atillë dritë; por deshi që me rrezet e doktrinës së vet të ndriçonte edhe Serbinë pasi shkëlqesitë tuaja e caktuan arkipeshkëv të Shkupit dhe administrator të mbarë kësaj mbretërie, në të cilën lumturisht u mundua për 12 vjet në drejtimin e saj në kohën më kobzezë që mund të ekzistojë e megjithatë nuk u tërhoq kurrë nga drejtimi i grigjës së vet dhe s’u tërhoq pavarësisht një mijë rreziqeve duke i ngushëlluar me ushqimin e Fjalës së Hyjit. Në fund me ardhjen nga këto anë të ushtrisë fitimtare të Cezarit tonë, i shkoi personalisht në takim për të shtypur krenarinë e trupës që të mos shtyheshin në dëme dhe keqbërje ndaj katolikëve, dhe lumturisht ia doli plotësisht. Pastaj, si u kthye në Prizren, atdheun e vet, me fort të shkëlqyeshmin general Piccolominin për të marrë pak frymë, ky kalorës trim ra në shtrat prej murtajës, pranë të cilit duke qëndruar në nevojën e fundit të shpirtit të tij Imzoti i lartpërmendur, mori edhe ai lëngjet murtajësjellëse për shkak të të cilave i mbërthyer në shtrat në kufijtë e armikut dhe në shqetësimin e mbarë vendit, sa për shkak të vdekjes në qytetin e lartpërmendur të gjeneralit fort të shkëlqyeshëm Piccolomini, aq edhe për shkak të sëmundjes, u këshillua nga krerët e tjerë të luftës ashtu i sëmurë siç gjendej të strehohej në Prishtinë si vend më i sigurt dhe më i rehatshëm mjekësh gjermanë.
Pasi mbërriti në Prishtinë u prit me dashuri të madhe nga të gjithë kontët dhe krerët fort të shquar të luftës, ku pas jo më shumë se pesë ditëve prejse u sëmur, më 6 dhjetor, në orët e mëngjesit, ia dorëzoi shpirtin Zotit i përforcuar me të gjitha sakramentet e shenjta dhe i ndihmuar nga i përndershmi Atë Francesk Ksaver Coffleri, i Shoqërisë së Jezusit dhe nga pjesa më e madhe e klerit të tij. Kufoma e tij u vendos në Xhaminë Perandorake të këtij vendi, e kthyer në kishë të re kushtuar Shën Francesk Ksaverit, në anën e djathtë të altarit të madh me madhështinë dhe gjëmën më të madhe. E madhe është dhimbja e mbarë klerit dhe e këtij Krishtërimi të vuajtur për humbjen e një bariu kaq të zellshëm, të zymta ndjesitë që ka shkaktuar humbja e tij në shpirtrat e mbarë kësaj ushtrie cezariane. Ky prelat i mirë ka lënë dhe vendosur aforizma për t’u kopjuar e zbatuar së forti në këto anë sa përmes jetës shembullore, aq edhe përmes botimit të librit të vet të shquar, të shtypur prej vitesh në Padovë.
Hyji e pastë në lavdinë e Vet, ndërsa shkëlqesive tuaja, të cilëve u puth përulësisht madje edhe petkat e shenjta, u dhëntë jetë të gjatë, shëndet të plotë për ngushëllimin tonë dhe të mbarë Krishtërimit.
I shkëlqesive tueja,
Prishtinë 6 dhjetor 1689 shërbëtor i përulur dhe i devotshëm në krye të detyrës
Abbat Gjon Bogdani, misionar i përbashkët i Shkupit
[Përktheu nga italishtja Stefan Paloka]
* * *
Fort të nderuem zotnij,
Pjetër Bogdani i Tade Bogdanit, le në Prizren, që nga fëminia i edukuem me përkushtim nga prindët e i zgjedhun klerik nga Imzot Ndre Bogdani, asokohe misionar në Has, prej të cilit jam udhëzu me i shkru letrat e maparshme; në të shkëlqente admirueshëm një mirësi e veçantë dhe prej gjeniu, shoqnu me mëshirë të krishtenë. I nxitun prej shenjash të tilla të mira, Imzot Ndre e dërgoi personalisht në Kolegjin Ilirik të Loretos dhe atje fitoi hirin për me u ba nxanës i kolegjit të sipërpërmendun, në të cilin, nën disiplinën dhe drejtimin e mirë të atyne etënve të nderuem, u rrit gjithnjë e ma fort në të nxanun dhe në mirësinë e jetës; dhe si i tillë u përcoll në Kolegjin Qytetas të Propaganda Fide-s për studime më të nalta, në të cilat, mbasi u shqu ndër shokët e vet, mori titullin doktor, i duertrokitun nga të gjithë. Për këtë arsye u hyni kaq shumë në zemër të gjithëve, saqë Princesha Rozana disa herë i kërkoi të bëhej kapelan i saj. Por aj, tue pasë në mendje kushtin e shenjtë dhe për me përmbushë dëshirën e Kongregatës së Shenjtë, mbasi i refuzoi vardisjet, u kthy në atdheun e vet tue u përkushtu plotësisht në shërbim të shpirtnave dhe në arsimimin e fëmijëve me t’atillë zell saqë u zgjodh denjësisht si ndihmës i tij nga Imzot Ndreja, asohere Arkipeshkëv dhe patrik i Ohrit, mes tij dhe Imzot Sojmirovich, në atë kohë ipeshkëv i Prizrenit. Për shkak të disa divergjencave, aj u thirr me anë të imzot Ndresë i emnuem nga Kongregata e Shenjtë Imzot Pjetri për me dhanë shpjegime për udhëtimin, si ma i aftë nga ana gjuhësore. Mbasi doli me urdhën suprem përpara gjykatës së shenjtë, fitoi gjithçka sipas dëshirës së vet. S’andejmi, pasi iu njoh drejtësia, si shpërblim u zgjodh ipeshkëv i Shkodrës dhe, tue u paraqitë, si e lyp zakoni, përpara Papës së kohës, Aleksandri VII, u qujt mirësisht prej tij Mësuesi ynë; tue iu dhanë masandej i gjithi drejtimit të kishës së Shkodrës dhe u ngarku nga Kongregata e Shenjtë me administrimin e Arkipeshkvisë së Tivarit me shum dobi, me zell, me syçeltësi dhe tue prediku Fjalën e Hyjit, gja që i shkaktoi shqetësime të pafundme dhe persekutime të mëdha nga turqit, sikurse u kushton e gjitha ma së miri shkëlqesive tueja dhe nga ana tjetër, për shkak të të vetave që pësoi, i dukej pak që ishte në dhimbje hyjnore për me ndriçu Shqipninë me t’atillë dritë; por deshi që me rrezet e doktrinës së vet të ndriçonte edhe Serbinë pasi shkëlqesitë tueja e caktuen arkipeshkëv të Shkupit dhe administrator të mbarë kësaj regjënie, në të cilën lumturisht u mundu për 12 vjet në drejtimin e saj në kohën ma kobzezë që mun me ekzistu e megjithatë nuk u tërhoq kurrë nga drejtimi i grigjës së vet dhe s’u tërhoq pavarësisht një mijë rreziqeve tue i ngushëllu me ushqimin e Fjalës së Hyjit. Në fund me ardhjen nga këto anë të ushtrisë fitimtare të Cezarit tonë, i shkoi personalisht në takim për me shtypë krenarinë e trupës për mos me u shty në dame dhe keqbamje ndaj katolikëve, dhe lumtunisht ia doli plotësisht. Masandaj, si u kthy në Prizren, atdheun e vet, me fort të shkëlqyeshmin gjeneral Piccolominin për me marrë pak frymë, ky kalorës trim ra në shtrat prej murtajës, pranë të cilit tue qëndru në ritet e fundit të shpirtit të tij Imzoti i naltpërmendun, mori edhe aj langjet murtajësjellëse për shkak të të cilave i mbërthyem në shtrat në kufijtë e anmikut dhe në shqetësimin e mbarë vendit, sa për shkak të vdekjes në qytetin e lartpërmendun të gjeneralit fort të shkëlqyeshëm Piccolomini, aq edhe për shkak të sëmundjes, u këshillu nga krerët e tjerë të luftës ashtu i sëmutë siç gjendej të strehohej në Prishtinë si vend ma i sigurt dhe ma i rehatshëm me mjekë gjermanë.
Mbasi mbërrijti në Prishtinë u prit me dashuni të madhe nga të gjithë kontët dhe krerët fort të shquem të luftës, ku, mbas jo më shumë se pesë ditëve prejse u sëmu, më 6 dhjetor, në orët e mëngjesit, ia dorëzoi shpirtin Zotit i përforcuem me të gjitha sakramentet e shenjta dhe i ndihmuem nga i përndershmi Atë Francesk Ksaver Coffleri, i Shoqërisë së Jezusit dhe nga pjesa ma e madhe e klerit të tij. Kufoma e tij u vendos në Xhaminë Perandorake të këtij vendi, e kthyer në kishë të re kushtu Shën Francesk Ksaverit, në anën e djathtë të altarit të madh me madhështinë dhe gjamën ma të madhe. E madhe asht dhimbja e mbarë klerit dhe e këtij Krishtënimi të vuejtun për humbjen e një bariu kaq të zellshëm, të zymta ndjesitë që ka shkaktu humbja e tij në shpirtnat e mbarë kësaj ushtrie cezariane. Ky prelat i mirë ka lanë dhe vendosë aforizma për me u kopju e zbatu së forti në këto anë sa përmes jetës shembullore, aq edhe përmes botimit të librit të vet të shquem, të shtypun prej vitesh në Padovë.
Hyji e pastë në lavdinë e Vet, ndërsa shkëlqesive tueja, të cilëve u puth përulësisht madje edhe petkat e shenjta, u dhantë jetë të gjatë, shëndet të plotë për ngushëllimin tonë dhe të mbarë Krishtënimit.
I shkëlqesive tueja,
Prishtinë 6 dhjetor 1689 shërbëtor i përulun dhe i devotshëm në krye të detyrës
Abbat Gjon Bogdani, misionar i përbashkët i Shkupit
[Përshtati A. Morina]
* * *
Origjinali italisht:
Reverendissimi Signori Signori miei Colendissimi
Pietro Bogdani di Tadeo Bogdani nativo da Prizren piamente dalla fanciullezza educato da suoi genitori et elletto chierico dal Monsignor Andrea Bogdani, all’hora Missionario in Has, dal medesimo nelli primi rudimenti delle lettere istruito; mirabilmente resplende in lui una buontà singolare et ingegno accompagnato con la pietà cristiana. Da quali buoni segni indotto, il Monsignor Andrea lo menò personalmente al Collegio Illirico di Loreto et ivi ottenuta la gratia fu fatto alunno di detto Collegio, nel quale sotto la disciplina e buon governo di quelli Reverendi Padri crebbe sempre maggiormente nelle lettere e buontà di vita; e come tale fu trasmesso nel Collegio Urbano di Propaganda Fide alli studij maggiori nelle quali fattosi fra li suoi pari segnalato, fu con applauso di tutti adottorato. Per il che talmente entrò nelle viscere di tutti che la Principessa Rosana lo richiese più volte per proprio Cappellano. Ma lui, memore del Voto e per sodisfare al desiderio della Sacra Congregatane, rifutando le Corti tornò alla propria Patria occupandosi tutto nel servitio dell’anime et instrutione de fanciulli con tal zelo che fu degnamente elletto per suo Vicario dal Monsignor Andrea, all’hora Arcivescovo e Patriarca di Ohrid, fra il quale e il Monsignor Sojmirovich, all’hora Vescovo di Prisreno, fra il quale in sorte d’alcune differenze fu per parte del Monsignore Andrea chiamato dalla Sacra Congregatane detto Monsignor Pietro a darne raggione come più habile alla lunghezza del viaggio. Comparse per il supremo ordine al sacro Tribunale, ottenne il tutto secondo il suo desiderio. Onde conosciuta la sua rettitudine, in premio fu elletto Vescovo di Scutari, et appresentatosi, secondo il solito, al sommo Pontefice all’hora Alessandro Settimo, fu dal medesimo benignamente appellato il nostro Scolare; datosi poi tutto quanto al governo della sua Chiesa di Scutari e per la Commissione della Sacra Congregatione all’administratione deir Arcivescovato d’Antivari molto prò, col zelo, con la vigilanza e predicatane della parola di Dio, il che causò incommodi infiniti e persecudoni grandi da Turchi, come il tutto meglio costa all’Eminenze Vostre e per le sue d’altra parte ricevute. Parea poco esser a Sua Divina Maestà con un tal lume illustrar l’Albania; ma volle anche con li raggi della sua dottrina rischiarar anche la Servia costituendolo l’Eminenze Vostre Arcivescovo di Scopie et Administrator di tutto questo Regno, nel quale felicemente s’affatigò 12 anni nel suo governo nel tempo più calamitoso che possi esser e pur mai si ritirò dal governo delle proprie Peccorelle né desistè per mille pericoli consolarli col nutrimento della parola di Dio. Alla fine sopravenendo in queste parti l’essercito vittorioso del nostro Cesare, andò personalmente ad incontrarlo per rintuzzare l’orgoglio della soldatesca a non inoltrarsi alli danni e straggi delti Cattolici, et il tutto felicemente ottenne. Ritiratosi poi in Prisreno sua Patria con l’Eccellentissimo Generale Piccolomini per al quanto respirare, cadde questo valoroso Cavaliere di peste nel letto, circa al quale astando nel ultimo bisogno della sua anima detto Monsignore, contrasse anche lui li humori pestiferi per li quali desposto in letto alli confini dell’inimico e nel’Pinquietezza di tutto il Paese sì per la morte in detta Città del Eccelentissimo Generale Piccolomini come per la sua indispositione, fu dagl’altri Capi di guerra consigliato così amalato come si trovava debba ritirarsi a Prisctina come loco più sicuro e più comodo di Medici germanici.
Giunto in Prisctina fu con gran carità accolto da tutti li illustrissimi Conti e Capi di guerra ove non più di cinque giorni giacque amalato alli 6 di dicembre nell’ore maturine rese Panima al Signore munito di tutti li Santissimi Sacramenti et assistito dal Reverendo Padre Francesco Xaverio Coffler, della Compagnia di Gesù e dalla maggior parte del suo Clero fu deposito il suo cadavero nell’imperial Moschea di questo luoco, fatta novella Chiesa sotto il titolo di San Francesco Xaverio, al destro contro dell’altar maggiore con quella pompa e lugubrità che si potè fare. Grand è il duolo di tutto il Clero e di questa afflitta Cristianità per la perdita d’un tal Zelante pastore, gravi li sentimenti che ha causato la sua perdita nelli animi di tutto questo Cesareo essercito. Questo buon Prelato ha lasciato e posto molto ch’imitarsi e praticarsi massime per queste parti e per l’essemplarità di vita e per la editione del suo segnalato Libro, anni sono stampato in Padova.
Dio l’habbia in gloria et a l’Eminenze Vostre conceda longa vita, perfetta salute per consolatane nostra e di tutta la Cristianità alle quali prostrato baccio humilissimamente per fine le Sacre Porpore.
Delle Vostre Eminenze Prisctina 6 dicembre 1689
Humilissimo Devotissimo Servitore Obligarissimo
Abbate Gioanni Bogdani Missionario commune di Scopie
APF SOCG, vol. 506 ff° 251 r-252r
