***
[Pas kësaj përgjigjet një hoxhë]
[Vijon fjalimin Dervish Pasha]
Madje kam dëgjuar se janë bërë përpjekje për të djegur një fshat afër Prishtinës, sepse kishte refuzuar të rekrutojë bashibozukë. Sa lehtë është që një fshat i tillë të bëhet hi padrejtësisht! Le ta djegin, por pastaj do ta shohin se çka do të bëj me ta!
Zoti dhe perandori ynë më ka dërguar këtu si të ngarkuarin e tij të posaçëm për ta paqësuar këtë pjesë të Shqipërisë. Në njërën dorë sjell falje, në tjetrën zjarr. Ndaj atyre që dëgjojnë urdhrat e padishahut dhe u nënshtrohen ligjeve dhe dispozitave, do të tregoj tolerancë dhe mirësi. Atyre që nuk dëgjojnë, qoftë mysliman apo i krishterë, do t’ua djeg qytetet e fshatrat me themel! Si mareshal unë kam nën urdhër 300 batalione. Kam në dispozicion edhe një numër të konsiderueshëm topash dhe në qoftë e nevojshme i sjell këtu 150 batalione. Atëherë do t’ju shfaros krejt dhe fëmijët dhe familjet tuaja do t’jua hedh në mjerim.
S’mund të ekzistojnë dy qeveri në një vend. Urdhrat e Sulltanit duhen respektuar. Nëse në shtëpitë dhe familjet tuaja vjen një i huaj dhe dëshiron të luajë rolin e zotit të shtëpisë, kjo me siguri nuk do t’ju pëlqente, madje do të ishte e pakëndshme për ju. Po aq e pakëndshme dhe shqetësuese, madje më shqetësuese kjo është për padishahun. Nëse djali mbetet pa babë, atëherë ai do të marrë fund si pijanec në kafehane; nëse një vajzë është pa nënë, ajo përfundon në bordel [shtëpi publike]. Kështu do të ndodhë edhe me një popull pa padishah dhe pa qeveri! Do të fundoset në fatkeqësi dhe do të shkojë në ferr dhe në theqafje!
[Fillon të qajë]
Bijtë e mi dhe vëllezër besimi! Jam shërbëtor mëkatar i Allahut dhe shërbëtor modest i Sulltanit të zotit tonë! Kam ardhur t’ju ruaj dhe ju dua si jetën time!
[…]
Tregojuni edhe atyre që nuk i kanë dëgjuar fjalët e mia, që këto fjalë t’i marrin parasysh e t’i respektojnë dhe dërgojeni dikë andejpari (nga Prizreni etj.) dhe jepuni lajmin dhe shkruajuni që të mos rezistojnë. Miku e baba ynë më i mirë është Sulltani!
[…]
Nuk do t’ju pyes tani se kush prej jush i përket Lidhjes (së Prizrenit) dhe kush jo! Pasi që nuk i jeni bashkuar rezistencës dhe nxitjeve, unë me këtë rast po ju fal. Por atje lart matanë disa cuba dhe llumi i paarsimuar kanë thënë se duan të jenë vali, mytesarif, kajmekam, bimbash etj. dhe të shtyrë vetëm nga interesat e tyre personale e kanë mashtruar popullsinë dhe shtyrë drejt kryengritjes! Këta nuk janë as miq të Sulltanit, as të popullit, as të atdheut, andaj duhet ta dini se ata janë armiq të qeverisë dhe tradhtarë të atdheut dhe këtë mund t’ua thoni të gjithëve që nuk e dinë.
[…]
Tani po shkoj dhe po ju lë nën mbrojtje të Allahut”.
Përktheu dhe përgatiti: Enver Robelli
Burimi: Politika dhe shoqëria në Vilajetin e Kosovës dhe në Kosovën e sunduar nga serbët. Raporte të konsujve austro-hungarezë nga Ballkani qendror (1870-1914), botoi Akademia Austriake e Shkencave, Vjenë 2020. Edituar nga Oliver Jens Schmitt dhe Eva Anne Frantz. [Tekstet janë botuar në origjinal në gjuhët që kanë shkruar konsujt, gjermanisht dhe herë-herë frëngjisht].
Xhamija me emrin e Dervish Pashës në Fatmić, Travnik
