Nga Zhan – Klod Faverial
Nën Maurikun dhe Fokasin, Avarët e gjetën më të leverdisëshme të dërgonin sllavët për të shkatërruar ILIRINË për llogari të tyre. Dhe, së fundi, ata dërgua një numër aq të madh syresh, sa nuk ishte më e mundur, as t’i thërrisje pas, e as të ndaje me ta plaçkën e luftës që u merrej Romakëve.
Dhe atëhere e gjithë Iliria, (por Shqipëria më pak se Maqedonia, Dardania, Myzia dhe Thraka), u përmbytën pëllëmbë për pëllëmbë DHE U MBULUAN NGA NJË POPULLSI E RE.
Po në atë kohë u rrënua edhe Salona (v.639). E atëhere, më në fund, – thotë Konstantin Porfirogjeneti – të dëbuar nga Hercegovina prej Sllavëve, popullsia Romake kaluan një palë në Dalmaci, të tjerët në Durrës (v.610-640).
Autorët pretendojnë se Herakliu ishte bërë shkas që Sllavët të vinin në ILIRI. Qëllimi i tij ishte të ripopullonte fushat e shkretuara dhe të krijonte një barierë përkundër Avarëve. Por punët nuk shkuan kështu. Gjithçka që mund të bënte Herakliu ishte të mos përpiqej të ridërgonte ata që mund t’i dëbonte më nga Ballkani dhe Pindi. Ka mundësi që t’i ketë angazhuar më pas, për të mbrojtur prej Avarëve tokat e braktisura, fshatrat dhe qytetet (sikundër janë braktisur edhe sot, D.G.), që ata i kishin në zotërim.
Të prekur nga ajo që bënë Papa Gjoni IV dhe Abati Martin, vikari i tij, duke riblerë robërit iliro-romakë që kishin rënë në duart e Sllavëve, të Serbëve dhe Kroatëve, me një fjalë shumë prej këtyre barbarëve, vetë ata nga ana e tyre kërkuan të bëheshin të krishterë (v.640). dhe meqenëse të gjithë këto vende bënin pjesë në vikariatin ILIR, domethënë ishin nën vartësinë e Papës, atëhere Herakliu iu drejtua atij për t’u pajisur me priftërinj edhe ipeshkvë. Kjo e vërtetë është edhe më pak e dyshimtë pasi është ruajtur nga një perandor grek, Konstantin Porfirogjeneti.
Sllavët e pagëzuar – shton ky autor – betoheshin me një sacrament që ia kushtonin Shën Pjetrit, se ata do të rronin në paqe e urti me të krishterët e tjerë, dhe si shkëmbim Papa iu premtoi atyre mbrojtjen e tij dhe atë të Zotit.
Vërejmë se Sllavët e emigruar nuk përbënin as ndonjë shtet dhe as ndonjë konfederatë. Ishin një masë e amullt dhe e dobishme si një popullsi bujqish, por e pambrojtur nga pushteti perandorak. Çdo fis udhëhiqej nga një Zhupan, një lloj koxhabashi, dhe ndikimi i tij shtrihej pak a shumë në përpjestim me numërin dhe forcën e fisit.
Vidimiri, një nga zhupanët, kryesorë të tyre, në pagëzim kishte marrë emrin e Viatoplokut (Viati-Pelek) “fëmijë e shenjtë” dhe, kur vdiq, ai u varros në katedralen e Doklesë, në Shqipërinë e Epërme.
Sllavët e ardhur në ILIRI ishin, në pjesën më të madhe të tyre, të krishterë, dhe autorët grekë, (veçanërisht Konstantin Porfirogjeneti), i dallojnë ata nga vëllezërit e tyre të mbetur në Moravia, në Galici dhe në Bukovinë, duke i emërtuar si Sllavë të krishterë dhe Sllavë paganë.
Shihet, po ashtu, se cilësohen paganë ata të trevave të Hercegovinës,, të ciët u pagëzuan shumë më vonë.
Duke qenë në thelb bujqër, dhe pasi u mungonte një kryetar i përbashkët, duket se fiset sllave, për një kohë të gjatë, nuk u krijuan telashe të mëdha perëndorëve bizantinë.
Por nuk ishte kështu me Bullgarët. Dikur ata patën rrethuar Bizantin, të bashkuar me ILIRËT katolikë, në kohën e perandorit Anastas, në vitet 514 dhe 518. Ata e rrethojnë përsëri atë, të bashkuar me Avarët, në vitin 625.
Duke dalë më pas nga tutela e Avarëve, Kuvrati, prijësi apo mbreti i tyre, kërkon miqësinë e Herakliut (v.640), në të njëjtën kohë kur Amroni mori Egjyptin.
Por, më pas, Kuvrati vdes dhe kombi serb ndahet me pesë bitjë e tij. Djali i pestë i drejtoi njerëzit e tij për në Itali. Asparuhu, i dyti, vendoset me të tjerët në Myzi (v.678). Konstantin Pogonati nxiton sakaq nga Konstantinopoja dhe kërkon t’i dëbojë prej andej. Por ai mundet në grykëderdhjen e Danubit. Dhe që prej asaj dite, Greko-Bizantinët do të kenë dy armiq kryesorë për të luftuar: Bullgarët në Europë, dhe Avarët në Azi dhe në Afrikë.
SHËNIME:
– Greko-Bizantinë – ky përcaktim nuk është për Grekët si kombësi,
por për fraksioni kundër Konstantinit që krijoi ndarjen e perandorisë prej sektit Arianist.
– Foka – perandor i Lindjes (602 – 610)
– Herakliu – perandor i Lindjes (610 – 641)
– Konstantin Porifrogjeneti – perandor i Lindjes (913 – 959), autor i
“Administrimi I Perandorisë”, i dhënë pas artit, letërsisë, ngriti një numër monumentesh e ndërtesash.
– Konstantin Pogoniati – perandor i Lindjes (668 – 685)
– Perandor i Lindjes = perandor i Bizantit
– Asparahu – khan i Bullgarëve, i vendosi ata në jug të Danubit, në Myzi dhe Thrakë.
– Çfarë bëri Bizanti? Konvertoi në Hekenë ata që Roma I kishte kthyer në Romakë në kohën kur në Iliri po kryhej vepra e asimilimit moral, të cilën Roma dhe Krishtërimin e kishin parapërgatitur me aq mundim (f.34)
– Sipas Strabonit Maqedonasit dhe Shqiptarët përbënin një popull të vetëm (f.36)
– Shqipëria, ndoshta e vetmia në botën e popujve jo barbarë. (f.38)
– (Marrë prej librit me autor Zhan-KlodFaveirial “Historia e (më e vjetër) Shqipërisë”, botim’i parë 1905, botuar shqip nga Plejad, 2004,f.114–116)
– Primatia ilire u ruajt deri në vitin 1767, e tillë ishte ngritur qysh në fillim nga selia apostolike (f.123)
– Dyndjet e fiseve barbare ndodhën në një kohë kur perandoria romake (753 para Krishtit – 476 pas Krishtit): avarët, vandalët, gotët, visigotët, astrogotët, vikingët, hunët, sllavët, bullgarët, normanët, turamikët etj.
– Barbar: – i prapambetur e pprimitiv në zhvillimin e tij, i pagdhëndur e i pakulturuar, i egër, i pamëshirshëm, shkatërrimtar e mizor.
Francezi ZHAN-KLOD FAVEIRIAL është dijetari i parë që ka shkruar historinë e Shqipërisë, hartuar në vitet 1884–1889. Për historinë e Shqipërisë dhe gjuhën shqipe Zhan Faveiriali u referohet historianëve, dijetarëve e personaliteteve të të gjitha epokave që kanë shkruar apo shprehur për kombin shqiptar: Homerit, Herodotit, Tukididit, Aristofanit, Demostenit, Polibit, Ciceronit, Tit Livit, Strabonit, Lukianit, Dozon-it, Plinit, Plutarkut etj, etj, deri te autorë të shekullit XIX.
Dilaver Goxhaj
Tiranë, 31 maj 2024
