Nga: Fahri Dahri
Njeriu është i paisur me komplekse, si qenie e tillë për veprimtarinë e tij në jetë vlerësimet, apo qendrimet ndaj njëri-tjetrit kanë vlera të rëndësishme sociale. Sipas Roger Scruton (fillozof, shkrimtar anglez), shkruan: “Duke folur në vetë të parë ne mund të bëjmë deklarata mbi veten, të japim përgjigje dhe të angazhohemi në arësyetime dhe këshilla në mënyra që tejkalojnë të gjitha metodat normale të zbulimit. Si rezultat, ne mund të marrim pjesë në dialogë të ngritur mbi sigurinë se, kur unë dhe ti flasim sinqerisht, se ajo që themi është e vërtetë: ne po flasim “sipas mendjes sonë”. Kjo është zemra e kontaktit Unë-Ti.”.
Nisur nga sa sipër, do ndalem tek shkrimi i profesor Fatmir Terziut, publikuar tek revista Fjala e Lirë” datë. 22/11/2024.
“Tre libra dhimbjesh për Çamërinë”.
E vërtetë, njohja jonë është virtuale dhe e arrirë në saje të punës tuaj të ndritur me portalin “Fjala e Lirë”. Kam vite që ndjehem komod me ndihmesën tuaj në botimin e shkrimeve të mia. Nuk do zgjatem me historinë fatkeqe të ndalimit të shkrimeve shqip, që edhe në rajonin etnik shqiptar të Çamërisë, siç dihet tashmë ndër shekuj nuk ishte i lejuar shkrimi dhe këndimi shqip. Kështu ishte me romakët, bizantët, osmanët, me grekun dhe serbin.
Mbas vitit 1990 u çliruam nga skllavëria dhe me zell u fillua të shkruhej për ato që ndaloheshin të shkruheshin.
Ndaj boshllëqeve shekullore, kërkohej zbulimi i së vërtetave historike të kombit shqiptar dhe, në rastin konkret të shqiptarëve të Çamërisë. Ishte një domosdodhmëri për realizimin e Amaneteve të të parëve tanë, të cilëve siç u tha nuk u lejohej as shkrimi, as këndimi shqip. Përpara kësaj situate të rëndë historike, morëm përsipër të hulumtojmë nëpër raftet e historisë për të zbuluar dhe informuar të vërtetat e kombit dhe të atyre rajoneve shqiptare që ligësia tepër e madhe europiane i ka shkëputur qëllimisht për të asimiluar këtë popull të lashtë.
Nuk duhet hallakatur për qendrimin armiqësor të Greqisë ndaj banorëve të Çamërisë. Masakrat dhe gjenoci i kryer ndaj tyre nga shteti grek i kohës, ishin rrjedhojë:
a)- Hapësira territoriale e rajonit të Çamërisë me banorët e tij, siç shprehet populli ynë, ishin “den baba den” etnos shqiptarë. Ky fakt ishte ankth, shqetësim i madh për Greqinë.
b)- Në vitet 1600 klerikët ortodoksë të udhëzuar nga Patriarkana e Stambollit, në rajonin e Çamërisë kryen vrasje, masakra, digjnin të gjallë banorë të rajonit që të konvertoheshin nga kripto paganë dhe katolikë, në ortodoksë. Aksionet fetare vrasëse, i udhëhiqte Dionis Filozofi. Kujtojmë Revoltën e vitit 1611 e pergatitur nga Dionisi Metropolit (peshkop) i Larisës. Kryengritje (1611) që i kushtoi jetën disa qindra çamëve myslimanë, dhe disa qindra janinjotëve myslimanë. Qendrimi armiqësor me baza fetare mbi 400 vjeçare e kurorëzoi kisha e shteti grek në vitin 1944-mars ’45.
c)- Shteti grek e realizoi misionin e tij vrasës, shfarosës katër shekullorësh ndaj banorëve autoktonë të Çamërisë i favoruzuar nga qendrimet e “Boshtit” dhe të “Aleatëve”, të cilët shtetin grek e përkëdhelln duke e ndihmua me dhënien e fitores EDES-it, kur në fakt lufta ishte në prag të fitores së ELLAS-it (partizanëve).
Një kompromis mes Boshtit dhe Aleatëve. Në atë situatë gjeopolitike, le ta themi Botërore, banorët e rajonit të Çamërisë, të pa mbrojtur, të harruar nga të gjithë, ishin jashtë interesave humane si të Boshtit dhe Aleatëve, të cilët vepronin për realizimin e interesave të tyre, për të ndarë zonat e influencave mes tyre.
●●●
Të fituarit e të drejtës së lirisë së fjalës, të çliruar nga censurat armiqësore, të pa besa dhe idiote; intelektualët tanë u përfshinë në misionin historik, atdhetar, human dhe me vullnet, me preokupim për të nxjerrë në dritë të vërtetat tona, janë shkruar dhe po shkruhen ato që ishin fshehur, varrosur si në librat e historisë, të bibliotekave, të gjeografisë, të antropologjisë, arkeologjisë, folklorit, shkollave, etj.
Ka shumë autorë të nderuar që me risk për jetën e tyre, para viteve nëntëdhjetë nuk heshtën, por me kurajo, me atdhedashuri dhe me shumë kujdes mblodhën folklorin, mitet, përrallat, legjendat, dëshmitë e masakrave, gjenocidet që fqinjët veriorë e jugorë kanë shkaktuar ndaj popullatës së kombit shqiptar. Nuk kanë munguar intelektualët me origjinë shqiptare që kanë shkruar për egërsitë e të huajve ndaj nesh, (nuk e shoh të nevojshme të citohen, mbasi njihen botërisht). Megjithatë rendisim disa intelektualë nga Shqipëria e Çamëria, si ndër më të shquarit: Qamil Izet Çami; Musa Demi; Mehmet Sejko; Rasih be Dino; Bilal Xhaferri, Fatos Mero Rrapaj; Botime të tjera me vlera historike, shkencore kanë realizuar: Hajredin Isufi; Selman Sheme; Namik Selmani; Bedri Myftari; Enver Kushi; Resmi Osmani; Fahri Dahri; Arben Iliazi; Hekuran Halili; Hyqmet Zane; Ilirian Dahri; Ildije Xhemali; Hidajete Xhelo; Shefki Hysa, Arben Kondi; Sali Bollati; Alket Veliu; Enkel Demi dhe shumë e shumë të tjerë. Pa mëdyshje, e themi me bindje se censurat disa shekullore të ndalimit të shkrimit dhe leximit në shqip, që nga Kongresi i Manastirit, 22 Nëntor 1908, kanë mbushur boshllëqet duke nxjerrë në dritë të fshehtat, të heshturat, të vërtetat e kombit tonë. Çdo ditë e më shumë, si rrjedhojë e punës hulumtuese, studjuese, po rritet dhe zgjerohet njohja, respekti dhe roli i shqipëtarëve të mëdhenj, në kohë e vende të shumta për kontributet e çmuara të dhëna në rang botëror.
Sot Shqipëria është zgjuar nga gjumi i detyruar dhe jep kontribut në instancat më të larta Botërore. Pse ndodhi kjo? Sepse e vërteta sado të mbulohet, vjen një kohë dhe zë vëndin që meriton. Arritjet arrihen me arsimim, me dije, me studime, me shkrime të bazuara në të vërtetat dhe vetëm në ‘to.
Këto mundësi realizohen, siç u tha me ndihmesën edhe të portaleve të ngritura nga personalitete të përgjegjshëm, të përkushtuar ndaj historisë të Atdheut dhe popullit të tyre. Një vend me rëndësi parësore ka dhënë dhe jep portali “Fjala e Lirë” e drejtuar me mjeshtri artistike dhe me ndjenja të larta atdhetare nga profesor Fatmir Terziu; apo “Zemra shqiptare”; Revista “Drini”; pa mohuar edhe portale të tjera, që për çudi shumica veprojnë jashtë Shqipërisë!. Artikulli mori shkasë nga shkrimi i profesor Fatmirit, botuar tek “Fjala e Lirë”, siç u tha në fillim.
Profesor Fatmirin e falenderoj për konsideratat dhe i uroj gjithëmonë vetëm suksese e mirësi. Respekte.
Më 25 nëntor 2024
