“Ndihma” ruse për autokracinë në Kazakistan & Russian Help for Autocracy in Kazakhstan

Tomasz Kamusella

University of St Andrews, Britani e Madhe

Siria, Hongkongu, Bjellorusia dhe tani Kazakistani. Gjatë dhjetëvjeçarit që shkoi internacionalja e autokratëve i ka përsosur zgjedhjet e manipulueshme dhe shtypjen e disidencës demokratike.

Rusia e rishfaqur ka shkëlqyer në këtë fushë. Disa vëzhgues, megjithatë, vërejnë se paketa neoimperiale e Kremlinit mbështetet nga nacionalizmi etnolinguistik, ose ideologjia e ‘Botës Ruse’. Së bashku me këtë, shkon edhe shantazhi me naftën, imponimi nga Kremlini i alfabetit Cirilik dhe i gjuhës ruse në shtetet pas-sovjetike, duke synuar ndërtimin e një zone ruse të ndikimit. Kjo zonë neoimperiale është projektuar të përputhet me zonën e ish Bashkimit Sovjetik ose qoftë me ish Perandorinë Ruse.

Ofensiva ruse i përdor politikat gjuhësore dhe të alfabetit si pjesë dhe parcelë e strategjisë hibride të luftës, gjë që e zvoglon nevojën e futjes së trupave dhe të të kryerjes së aneksimeve të drejtpërdrejta. A kanë ndërmend forcat ndërhyrëse ruse ta lënë Kazakistanin së shpejti?

Ndihma vëllazërore[1]

Në Kazakistan, më 1 janar 2022, u hoq tavani shtetëror për çmimin e gazit të lëngët. Nuk është për t’u habitur, ky çmim u rrit menjëherë 100 %, duke e goditur rëndë popullsinë e varfëruar, mu në mes të dimrit. Largësitë në Kazakistan janë të mëdha. Nga njëri skaj i vendit në tjetrin është si të shkosh nga Parisi në Moskë. Prandaj është thelbësor transporti i përballueshëm me mjete motorike. Si rezultat i rritjes drastike të çmimit, me 5 janar shpërthyen protesta në qytetet kryesore, që u bënë shpejt të dhunshme.

Në përgjigje të kërkesës për ndihmë nga presidenti i Kazakistanit, të nesërmen, Traktati i Sigurimit Kolektiv i udhëhequr nga Rusia (CSTO), që përfshin Rusinë, Armeninë, Bjellorusinë, Kazakistanin, Kirkizstanin dhe Taxhikistanin, dërgoi forca të lëvizshme në vend.[2]

Ndërkohë, presidenti i Kazakistanit bisedoi me diktatorin e Bjellorusisë për përvojën e tij në shtypjen e protestave të gjera në 2019, që kishin shpërthyer pas zgjedhjeve të manipuluara.[3]

Kryeministri rus Leonid Kalashnikov shpjegoi gjithashtu që ‘forcat paqëruajtëse’ do qendrojnë në Kazakistan sa kohë të jetë e nevojëshme për presidentin e Kazakistanit.[4]

Por, ajo që vëzhguesit ndërkombëtarë nuk i kushtuan vëmendje, është lista me katër kërkesa për Kazakistanin, që paraqiti Margarita Simonian.[5]

Së pari Kazakistani duhet ta njohë aneksimin e Krimesë nga Rusia në 2014. E po kjo pritej, Kremlini do që hapësira pas-sovjetike të futet në zonën e vet të ndikimit.

Tri kërkesat e tjera kanë të bëjnë, përjashtimisht, me politikën gjuhësore.

Kazakistani duhet të rivendosë alfabetin cirilik si alphabet zyrtar i gjuhës kazake. Kjo kërkesë përfshin ndalimin e menjëhershëm të kalimit të vendit në alfabetin latin, gjë duhej të përmbyllej rreth vitit 2031.[6]
Së treti, rusishtja kërkohet të bëhet gjuha e dytë zyrtare e shtetit, ashtu sikurse në Bjellorusi dhe Kirkizistan.
Dhe së fundi, por jo vetëm, Kazakistani duhet t’i lejë të patrazuara shkollat me program rusisht, dmth mos të detyrohen ato të japin mësim kazakishten apo të realizojnë planet për t’i bërë ato dygjuhësore.[7]

Simonian bëri edhe dy kërkesa të tjera:

përzënien e organizatave jo qeveritare antiruse nga Kazakistani, sikurse vepronin dikur nazistët.[8]

Në ditët e sotme në fjalorin politik të Kremlinit, termi ‘nazis’ dhe nga njëherë ‘fashist’, përdoret për opozitën, për figurat pro demokracisë dhe të drejtave të njeriut.[9]

Ata zyrtarisht trajtohen dhe denigrohen si ‘agjentë të huaj’, gjë që e ligjëron përndjekjen e tyre nga shteti në mbarë Rusinë dhe aleatët e saj.[10]

Disa lexues mund të habiten se kush mund të jetë Simonian. Ajo drejton ‘Rusia Sot’, apo kanalin kryesor në youtube të Kremlinit.[11]

Deklaratat e saj vendosin tonin që duhet të ketë pikëpamja e publikut, sikurse i kërkohet nga presidenti rus.[12]

Pozita e gjuhës ruse në Kazakistan ka një rëndësi jetësore për Moskën. (ndërkohë që asnjë vëmendje nuk i kushtohet kazakishtes në Rusi, mëgjithë diasporën kazake prej një milionësh atje.)[13]

Për shembull, në 2019 MInistria e Punëve të Jashtëme e Rusisë e kritikoi Kazakistanin sepse hoqi mbishkrimet ruse nga një botim i ri i banknotave Tenge të vendit.[14]

Por, si për të shtuar inatin, pak më vonë, po atë vit, shkronjat latine i zëvëndësuan plotësisht ato cirilike në monedhat e reja kazake.[15]

Prandaj, në 2021, kur u miratua një plan dhjetëvjeçar për kalimin në alfabetin latin, Ministria Ruse e Punëve të Jashtëme e quajti atë si ‘shtypje të gjuhës ruse’[16]

Atëhere, vonë në 2021, e njëjta ministri e Rusisë shfaqi mendimin që intensifikimi i politikës së Kazakistanizimit ishte një diskriminim i drejtpërdrejtë i rusëve etnikë në vend.[17]

Bota Ruse

Pas luftës së Rusisë në 2008 në Gjeorgji dhe veçanërisht pas aneksimit të Krimësë nga Rusia, askush nuk kishte dyshime për rishfaqjen e neoimperializmit rus. Por ajo që ishte vërejtur pak, ishte martesa e këtij imperializmi me nacionalizmin etnolinguist, më shumë karakteristik për Europën Qendrore.

Gjatë dhjetëvjeŝarit të pare, pas shkatërrimit të Bashkimit Sovjetik, Federata Ruse e konsideroi veten si pasardhëse e vetme e shtetit komunist. Kjo do të thosh ruajtjen e republikave autonome ruse me rreth 30 gjuhët e veta zyrtare. Në atë kohë, pas nënshtrimit të përgjakshëm të Ҫeçenisë që guzoi të shpallte pavarësinë, Tataristani mbeti republika autonome etnikisht jo ruse më e pavarur. Në 1999 Asambleja e kësaj republike vendosi të miratojë një akt për zëvëndësimin e alfabetit cirilik me atë latin për gjuhën tatare. Ky akt hyri në fuqi në 2011.[18]

Ndërkohë, në 2002, Duma (Parlamenti Rus) e shpalli alfabetin cirilik si alfabetin e vetëm zyrtar për gjithë shtetin e Rusisë dhe gjuhët republikane.[19]

Kështu, vendimi i Tataristanit për të pranuar alfabetin latin u zhvlerësua. Dy vjet më vonë, në 2004, Gjykata Kushtetuese Ruse e konfirmoi se alfabeti latin është i paligjshëm në se shkruhet dhe botohet në tatarisht.[20]

Në këtë vazhdë, u shtruan themelet e politikës neoimperiale të Kremlinit të “Botës Ruse”.

Zyrtarisht, Federata Ruse mbetet shumëgjuhësore, por në praktikë rusishtja është gjuha e vetme në jetën publike, në administratë, në masmedia dhe arsim.[21]

Jorusët etnikë që janë qytetarë të Rusisë duhet të mësojnë rusishten,[22]

Ndërsa nuk jepet asnjë inkurajim për rusët etnikë që të mësojnë gjuhët republikane, edhe në se banojnë në një republikë etnikisht joruse.[23]

Në të shkuarën, një politikë e tillë njihet ndër emrin e ‘rusifikimit’,’[24] dhe kritikohej si ‘shovinizëm rusomadh’.’[25]

Idealisht, nga përspektiva e Kremlinit, e gjithë hapësira pas-sovjetike duhet të mbetet vetëm me alfabetin cirilik. Rusia pranon që taxhikishtja është gjuhë zyrtare e Taxhikistanit, turkmenishtja e Turkmenistanit dhe moldavishtja e Moldavisë. Por, në dritën e ideologjisë së ‘botës ruse’, ciriliket, përjashtimisht- ose me fjalë të tjera ‘alfabeti rus’ ’[26] – duhet të mbahen për shkrimin dhe botimin në këto gjuhë pas-sovjetike. Prandaj Rusia është kaq e kënaqur nga Mongolia, që formalisht nuk ka qenë kurrë anëtare e Bllokut Sovjetik, mban ciriliket në shkrimin dhe botimin në mongolisht.[27]

Po ashtu, pas aneksimit të Krimesë, cirilika iu imponua tatarëve të Krimesë, sipas vendimit të Dumës më 2002.[28]

Ukraina vijon të mbështesë përdorimin e shkronjave latine për gjuhën e saj.[29]

Dhe, për shembull, në shtetin e shkëputur të Transistrisë, nën kontrollin rus, cirilika përdoret për shkrimin dhe botimet në moldavisht,[30] ndonëse shkronjat latine kanë qenë përdorur për këtë qëllim në Moldavi që në 1989.[31]

Hapi tjetër është kërkesa e mbajtjes dhe e futjes së rusishtes si një gjuhë bashkzyrtare në një shtet pas-sovjetik.

Në se ai shtet ndjek politikën e monolingualizmit etnolinguistik ne gjuhën e vet kombëtare, Moska nis të bëjë kërcënime. Kjo ndodhi pasi letonezët guxuan ta kundërshtojnë propozimin e referendumit në 2012 për ta bërë rusishten gjuhën e dytë zyrtare në vend.[32]

Në vitin 2019, duke vënë re sukseset në politikën e letonizimit të arsimit dhe hapësirës publike në mbarë Letoninë, Sergej Zhelezniak, antar i Komitetit Shtetëror të Dumës Ruse për çështjet ndërkombëtare, e akuzoi shtetin antar të BE për ‘gjenocid kulturor’.[33]

Ideali rus i botës është Bjellorusia. Në vitin 1995, atje rusishtja u bë gjuhë bashkëzyrtare e vendit,[34] madje, në fakt, bjellorosishtja u përjashtua nga jeta publike.[35]

Në 2017, diktatori bjellorus e lavdëroi rusishten si ‘gjuhë kombëtare’ e Bjellorusisë.’[36]

Duke pranuar ndihmën e Kremlinit në shtypjen e protestave demokratike në 2020, vitin tjetër, ky diktator e shpalli rusishten si një tjetër ‘gjuhë amtare ‘ e bjellorusëve.[37]

Në 2022, diktatori u mburr si kampion për pozitën e lulëzuar të rusishtes në Bjellorusi kaq shumë sa prestigji i bjellorishtes u godit shumë rëndë.[38]

Kremlini ushtroi trysni të fortë mbi Ukrainën që të ecë në shtegun bjellorus për të favorizuar rusishten.[39]

Në 2014 Revolucioni i Dinjitetit e kundërshtoi këtë politikë anti-ukrainase, sa e zemëroi shumë Moskën. Ndër të tjera, kjo shërbeu edhe si pretekst për Rusinë që të aneksojë Krimenë dhe të nisë luftën ruse në Ukrainën lindore që vijon ende sot.[40]

Është e qartë që kjo luftë nuk është për gjuhën apo alfabetin. Qëllimi është të merret nën kontroll politika dhe ekonomia e Ukrainës.[41]

Gjuha ruse dhe ciriliket janë shenjë e besnikërisë, simbol i mbizotërimit, një nderim i dukshëm për autokratin në fronin e Kremlinit.[42]

Tani, në kohën e internetit dhe të medias (jo)shoqërore, kjo gjuhë dhe ky alfabet ka krijuar gjithashtu një rrugë të gjerë të re për propagandën ruse të shteteve pas-sovjetike.[43]

E ardhmja ruse e Kazakistanit

Prandaj, duke vendosur në se Kazakistani duhet të quhet Qazaqstan apo Қазақстан, në gjuhën kazake, nuk është një çështje pa rëndësi. Ndërhyrja e tashme ruse në Kazakistan[44] – më falni, ndihma vëllazërore e CSTO- do dalë e suksesëshme.

Autakracia do mbijetojë. Presidenti i Kazakistanit, me shumë gjasë, do e ruajë postin e vet. Pastaj, hapësira e politikës gjuhësore duhet të vëzhgohet nga afër. A do t’i plotësojë presidenti i Kazakistanit kërkesat e Simonianit, sikurse e ka diktuar Kremlini? Pse nuk do ta bëjë ai? Ky është veçse një çmim i lirë për të përfituar nga pasuritë e vendit. Në fund të fundit, në 1989, ndër republikat e Bashkimit Sovjetik, kazakët kanë qenë kombi më i rusifikuar. Vetëm 40 % e tyre e përdornin kazakishten në jetën e përditëshme.[45]

Në periudhën e vonë sovjetike, në Bjellorusi kjo shifër ishte më e madhe, 46%.[46]

Në se vërtetohet parashikimi që Kazakistani do i nënshtrohet vullnetit të Kremlinit, kjo de sjellë pasoja neoimperiale, gjithashtu. Prapa perdes se gjuhës kazake me shkronja cirilike dhe zgjerimit të shpejtë të përdorimit të rusishtes në jetën publike të vendit dhe në arsim, Moska do marrë kontrollin e 3 % të rezervave botërore të naftës[47] dhe 12 % të depozitave botërore të uraniumit[48] që janë të vendosura në Kazakistan.

Mbi të gjitha, tani, Kazakistani jep pothuaj gjysmën e prodhimit botëror të uraniumit.[49]

Autokratë të botës, bashkohuni!!

Udhëheqësi diktatorial kinez e mbështet me entuziazëm reagimin me dorë të hekurt të presidentit kazak ndaj protestave dhe përdorimin e pakufizuar të mjeteve vdekjeprurëse.[50]

Ndërsa Perëndimipo merret me ndarjen e Europës Qendrore dhe Lindore nga Rusia në sfera influence,[51] Pekini nuk e ka problem një ‘rivendosje rendi’ gjeopolitik të Azisë Qendrore. Kështu, Kazakistani është i Rusisë, por ama Moska duhet të mbështesë[52] gjenocidin e ujgurve në Xinjiang[53] të cilën Kina e quan ‘kundërterrorist’.’[54]

Bashkë me suksesin gjeostrategjik të Rusisë në Kazakistan, mbahet një heshtje ndaj diskutimit për gjenocidin sovjetik në vitet e para 1930.[55]

Kjo tragjedi, që u shkaktua nga kolektivizimi në bujqësi, fshiu pothuaj gjysmën e kazakëve.[56]

Për krahasim, në Ukrainën e sotme, që është jashtë kontrollit neoimperial të Kremlinit, gjenocidi paralel i Holomodorit ka qenë vënë në gurthemelin e identitetit të vendit pas-sovjetik.[57]

Vërtet, Rusia si trashëgimtarja ligjore e Bashkimit Sovjetik, pëlqen ta mohojë çdo gjenocid që ka ndodhur.[58]

Kremlini mëton se ukrainasit dhe rusët janë një komb i bashkuar historikisht, ndër të tjera sepse kanë të njëjtën gjuhë, rusishten.[59]

Në rastin e kazakëve, Moska nuk mund të thotë se ata janë një komb i vetëm rus. Por ajo përdor futjen e cirilikeve si shenjë të bashkimit dhe kontrollit të vëmëndëshëm rus dhe përdorimin e rusishtes si një gjuhë e vërtetë botërore për ‘komunikimin ndëretnik’ dhe ‘një kulturë më të lartë’,

Janar 2022

[1] https://24tv.ua/ru/bratskaja-pomoshh-ot-rossii-budet-samoubijstvennoj-novosti-rossija_n1835858

[2] https://www.theguardian.com/ëorld/2022/jan/05/kazakhstan-protests-president-threatens-ruthless-crackdoën

[3] https://24tv.ua/ru/tokaev-pogovoril-o-protestah-lukashenko-novosti-belarus_n1835948

[4] https://news.ru/cis/deputat-kalashnikov-nazval-sroki-nahozhdeniya-sil-odkb-v-kazahstane/

[5] https://twitter.com/M_Simonyan/status/1478813205933789186

[6] https://emerging-europe.com/neës/kazakhstans-alphabet-sëitch-reflects-ëider-societal-changes/

[7] https://365info.kz/2021/07/612106

[8] https://t.me/margaritasimonyan/9827

[9] Cf https://www.vedomosti.ru/politics/articles/2021/12/28/903038-kak-prohodila-likvidatsiya-memoriala

[10] https://www.theguardian.com/ëorld/2021/oct/01/russia-extends-foreign-agents-laë-to-critics-of-military-and-security

[11] https://xn--c1acbl2abdlkab1og.xn--p1ai/management/

[12] Cf https://expert.ru/2022/01/6/kazakhstan-kakim-budet-rezultat-pervogo-v-istorii-primeneniya-mirotvortsev-odkb/

[13] https://view.officeapps.live.com/op/vieë.aspx?src=http%3A%2F%2Feee.gks.ru%2Ffree_doc%2Fnew_site%2Fpopulation%2Fdemo%2Fper-itog%2Ftab5.xls&ëdOrigin=BROËSELINK

[14] https://tass.ru/politika/6149215

[15] https://nationalbank.kz/ru/catalog/coins?page=1

[16] https://inbusiness.kz/ru/last/mid-rossii-zayavil-o-pritesnenii-russkogo-yazyka-v-kazahstane

[17] https://lenta.ru/news/2021/11/03/zaharova_mid/

[18] http://www.tataroved.ru/publication/npop/5/

[19] https://www.rbc.ru/politics/12/12/2002/5703b5239a7947783a5a4233

[20] https://unpo.org/article/1239

[21] https://www.theworldmind.org/home/2019/12/4/uhoe1knk6cazcj0lomsp9ibbhen0no

[22] https://theconversation.com/russia-is-cracking-doën-on-minority-languages-but-a-resistance-movement-is-groëing-101493

[23] https://www.idelreal.org/a/28937644.html

[24] https://www.bbc.co.uk/bitesize/guides/z6rjy9q/revision/7

[25] https://themilitant.com/2018/12/19/lenin-i-declare-ëar-to-death-on-great-russian-chauvinism/

[26] https://emerging-europe.com/after-hours/its-the-cyrillic-alphabet-not-the-russian-alphabet/

[27] https://www.interpretermag.com/ëill-mongolia-have-the-courage-to-scrap-the-russian-alphabet/

[28] http://crimea.gov.ru/textdoc/ru/7/act/1562prz.pdf

[29] https://www.ukrinform.net/rubric-society/3320261-cabinet-approves-crimean-tatar-alphabet-based-on-latin-letters.html

[30] http://president.gospmr.org/pravovye-akty/konstitutsiya-pmr/konstitutsiya-rmn/

[31] https://www.calvertjournal.com/features/shoë/13047/literary-musical-clubs-sparking-moldova-national-liberation-movement

[32] https://www.bbc.co.uk/neës/ëorld-europe-17083397

[33] http://nrt24.ru/en/news/language-genocide-latvia

[34] https://www.svaboda.org/a/27734568.html

[35] https://www.bbc.com/russian/features-42261095

[36] https://www.belta.by/president/vieë/lukashenko-russkij-jazyk-dlja-belarusi-ne-chuzhoj-eto-i-nashe-natsionalnoe-dostojanie-256890-2017

[37] https://tass.ru/obschestvo/10677469

[38] https://udf.name/neës/politic/237820-russkij-mir-v-belarusi-ne-spasajut-dazhe-teplichnye-uslovija.html

[39] https://www.ibidem.eu/en/language-policy-and-discourse-on-languages-in-ukraine-under-president-viktor-yanukovych-9783838204970.html

[40] https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/15387216.2015.1038574

[41] Cf https://www.atlanticcouncil.org/blogs/ukrainealert/putins-key-ukraine-ally-charged-ëith-treason/

[42] https://neweasterneurope.eu/2017/09/08/hybrid-ëar-the-real-casualties-in-ukraine/

[43] https://euobserver.com/foreign/138825

[44] https://theconversation.com/in-kazakhstan-russia-folloës-a-playbook-it-developed-in-ukraine-174505

[45] http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_lan_89_1_1.php

[46] http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_lan_89_1_1.php

[47] https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-59900037

[48] https://world-nuclear-news.org/Articles/Uranium-sector-monitors-evolving-Kazakh-situation

[49] http://www.world-nuclear.org/information-library/nuclear-fuel-cycle/mining-of-uranium/ëorld-uranium-mining-production.aspx

[50] https://www.hindustantimes.com/world-news/chinas-xi-extends-support-lauds-kazakhstan-s-president-for-decisive-action-101641567826447.html

[51] https://www.euronews.com/2022/01/04/nato-to-hold-special-foreign-ministers-meeting-over-ukraine-tensions

[52] https://www.asianews.it/news-en/Moscow-to-Beijing%E2%80%99s-rescue:-No-Uyghur-genocide-in-Xinjiang-53065.html

[53] https://www.aljazeera.com/news/2021/12/9/china-guilty-of-uighur-genocide-beyond-reasonable-doubt-report

[54] https://thediplomat.com/2021/07/time-to-confront-chinas-counterterrorism-claims-in-xinjiang/

[55] https://www.wilsoncenter.org/book/the-hungry-steppe-famine-violence-and-the-making-soviet-kazakhstan

[56] https://www.wilsoncenter.org/publication/the-kazakh-famine-1930-33-and-the-politics-history-the-post-soviet-space

[57] Cf https://www.ukrinform.net/rubric-society/3370442-verkhovna-rada-calls-on-bundestag-to-recognize-holodomor-as-genocide.html

[58] https://ëëë.acton.org/publications/transatlantic/2017/11/27/russia-still-denies-holodomor-ëas-genocide

[59] http://en.kremlin.ru/events/president/neës/66181

Përktheu nga anglishtja: Bardhyl Adem Selimi, Tiranë. Më poshtë është edhe origjinali i shkrimit në gjuhën angleze. Prof Tomasz Kamusella , këtë analizë ia ka dërguar mikut të tij, shkrimtarit Bardhyl Adem Selimi, i cili pasi e përkthen ma dërgoi për botim në Drini, pasi jipen shpjegime të rralla analitike për zhvillimet në Kazakistan. Nga leximi i shkrimit mund të vërehen e kuptohen ngjashmëritë e plota të Botës Ruse, që synohet të realizohet nga ana e Federatës Ruse, me ato të së ashtuquajturës Bota Serbe të Serbisë së Madhe në Gadishullin Ilirik, (Ballkan).

Tomasz Kamusella

University of St Andrews

Speaking in a Forked Tongue:

Russian Help for Autocracy in Kazakhstan

Syria, Hong Kong, Belarus, and now Kazakhstan. During the past decade the autocrats’ international have perfected rigging elections and suppressing democratic dissent. Resurgent Russia has excelled in this field. Few observers, however, notice that the Kremlin’s neoimperial package is underpinned with ethnolinguistic nationalism, or the ideology of the Russkii mir (Russian world). Alongside oil blackmail, the Kremlin imposes Cyrillic and the Russian language on the post-Soviet states with an eye to constructing a Russian sphere of influence. This neoimperial sphere is designed to coincide with the area of the former Soviet Union or even the Russian Empire. Moscow’s offensive use of language and script politics is part and parcel of hybrid warfare strategy that reduces the need for the deployment of troops and outright annexations. Are the Russian intervention forces going to leave Kazakhstan anytime soon?

Fraternal Help[1]

In Kazakhstan, on 1 January 2022, the state-imposed cap on the price of liquid gas was removed. Not surprisingly, this price immediately shot up by 100%, hitting hard the country’s impoverished population mid-winter. Distances in Kazakhstan are vast. From one end of the country to the other is as far as from Paris to Moscow. Affordable car transport is essential. As a result of this drastic price rise, on 5 January, protests erupted in the main cities, and quickly turned violent. In reply to the Kazakhstan president’s plea for help, the following day, the Russia-led Collective Security Treaty Organization (CSTO, an alliance of Russia, Armenia, Belarus, Kazakhstan, Kyrgyzstan and Tajikistan) sent stabilizing forces to the country.[2] Meanwhile, the Kazakhstan president talked to the Belarusian dictator on the latter’s experience if suppressing the widespread protests in 2019 that had erupted in the wake of the rigged election.[3] Russian MP Leonid Kalashnikov also explained that the ‘peace-keeping forces’ would stay in Kazakhstan as long as deemed necessary by the Kazakhstan president.[4]

However, what international observers largely fail to pay attention to is the list of four demands to Kazakhstan that Margarita Simonyan tweeted.[5] First of all, Kazakhstan must recognize Russia’s 2014 annexation of Crimea. Fine, only to be expected, given the Kremlin’s drive to make the post-Soviet space into its own sphere of influence. Yet, the three further demands refer exclusively to language politics. Kazakhstan must reinstate Cyrillic as the official script of the Kazakh language. This demand entails an immediate stop to the country’s transition to the Latin alphabet that was to be completed by 2031.[6] Thirdly, Russian should become Kazakhstan’s second state language, like in Belarus of Kyrgyzstan. And last but not least, Kazakhstan must ‘leave the Russian-medium schools alone,’ meaning the discontinuation of Kazakh language lessons in such schools and of any plans to make these schools bilingual.[7] As an afterthought, Simonyan tweeted two more demands: the expulsion of anti-Russian NGOs from Kazakhstan, and copying Russia’s ban on nazis in the country’s public space.[8] Nowadays, in the Kremlin’s political vocabulary, the term ‘nazis’ (or at times, ‘fascists’) refers to opposition, pro-democracy and human rights figures.[9] They are officially designated and denigrated as ‘foreign agents,’ which legalizes their state-led persecuted across Russia and its allies.[10]

Some readers may wonder who Simonyan may be. She heads RT (Russia Today), or the Kremlin’s main propaganda tube.[11] Her statements set the tone of what the Russian public opinion’s view on a given matter should be, as required by the Russian president.[12] Somehow the position of the Russian language in Kazakhstan is of vital importance to Moscow. (No attention, however, is given to the Kazakh language in Russia, despite the Kazakh diaspora of almost 1 million.[13]) For instance, in 2019 the Russian Ministry of Foreign Affairs (MFA) criticized Kazkhstan for removing Russian inscriptions from the new edition of the country’s Tenge banknotes.[14] But to add insult to injury, later the same year, Latin letters fully replaced Cyrillic on the new Kazakhstan coins.[15] Hence, in early 2021, when the decade-long plan for the transition to the Latin alphabet was finally adopted, the Russian MFA referred to it as the ‘suppression of the Russian language.’[16] Then, in late 2021, the same Russian ministry opined that the observed intensification of the policy of Kazakhization was none other but the outright discrimination of the country’s ethnic Russians.[17]

Russian World

After Russia’s 2008 war on Georgia, and especially in the wake of the 2014 annexation of Crimea, no one has any doubts about the resurgence of Russian imperialism. Yet, what has been little noticed is the marriage of this imperialism with ethnolinguistic nationalism, more characteristic of Central Europe. During the first decade after the breakup of the Soviet Union, the Russian Federation styled itself as the sole successor of this communist polity. This meant the preservation of Russia’s autonomous republics with about their 30 official languages. At that time, after the bloody clampdown on Chechnya that had dared to proclaim independence, Tatarstan remained Russia’s most independently-minded ethnically non-Russian autonomous republic. In 1999 this republic’s Assembly (Dəvlət Sovety) decided to adopt an act on the replacement of Cyrillic with Latin letters for the Tatar language. This act entered into force in 2001, and the planned script replacement was to be completed by 2011.[18] Meanwhile, in 2002 the Duma (Russian Parliament) made Cyrillic into the sole official script for all of Russia’s state and republican languages.[19] Thus, Tatarstan’s decision on the adoption of the Latin alphabet was nullified. Two years later, in 2004, Russia’s Constitutional Court confirmed that it would be illegal to use Latin letters for writing and publishing in Tatar.[20]

In this fashion, the foundations for the Kremlin’s neoimperial policy of the ‘Russian World’ (Russkii Mir) were laid. Officially, the Russian Federation remains multilingual, but in practice Russian is the sole language of public life, administration, mass media and education.[21] Ethnic non-Russians who are citizens of Russia need to acquire Russian,[22] while no encouragement is given to ethnic Russians to learn republican languages, even if they reside in an ethnically-non Russian autonomous republic of this kind.[23] In the past, such a policy used to be known under the name of ‘Russification,’[24] and criticized as ‘Great Russian chauvinism.’[25]

Ideally, from the Kremlin’s perspective, all the post-Soviet space should remain monoscriptal in Cyrillic. Russia accepts that Tajik is the official language of Tajikistan, Turkmen of Turkmenistan or Moldovan of Moldova. However, in light of the ideology of the Russian world, exclusively Cyrillic – or in other words, the ‘Russian alphabet’[26] – should be retained for writing and publishing in these post-Soviet languages. That is why, Moscow is so pleased that Mongolia, which formally never was a member of the Soviet bloc, retains Cyrillic for writing and publishing in Mongolian.[27] Likewise, following the annexation of Crimea, Cyrillic was imposed on Crimean Tatar, in line with the Duma’s 2002 decision.[28] Ukraine continues supporting the use of Latin letters for this language.[29] And, for instance, in the de-facto breakaway polity of Transnistria, under Russia’s control, Cyrillic is used for writing and publishing in Moldovan,[30] though Latin letters have been used for this purpose in Moldova since 1989.[31]

Next step is the demand of keeping or reintroducing Russian as the co-official language in a post-Soviet state. If a state in question demurs and presses on with the policy of ethnolinguistic monolingualism in its own national language, Moscow resorts to issuing threats. That is what happened after the Latvians dared to reject the 2012 referendum proposal of making Russian the country’s second official language.[32] In 2019, remarking on the successes of the policy of Latvianizing education and public space across Latvia,

Sergey Zheleznyak, a member of Russia’s State Duma Committee on International Affairs, accused the EU member state of ‘linguistic genocide.’[33]

The Russian world’s ideal is autocratic Belarus. In 1995 Russian was made into the country’s co-official language,[34] to the de facto exclusion of the Belarusian language from public life.[35] In 2017, the Belarusian dictator lauded Russian as Belarus’s ‘national language.’[36] Acknowledging the Kremlin’s help with the suppression of the 2020 democratic protests in Belarus, the following year, this dictator announced Russian to be another ‘mother tongue’ of the Belarusians.[37] Then, in 2022, the dictator prided himself at championing the burgeoning position of Russian in Belarus so much that even he could not help but admit that this policy had considerably hurt the prestige and use of the country’s national language of Belarusian.[38]

The Kremlin pressed Ukraine hard to follow the Belarusian path, among others, for sidelining Ukrainian in favor of the Russian language.[39] The 2014 Revolution of Dignity reverted this anti-Ukrainian policy, much to Moscow’s chagrin. Among others, this setback served as yet another ‘justification’ for Moscow’s annexation of Crimea and starting the Russian war on (eastern) Ukraine that rages to this day.[40] Obviously, this war is not about language or script. The goal is seizing effective control of politics and economy in Ukraine.[41] The Russian language and Cyrillic is the sign of allegiance, a symbol of Russian dominance, a visible homage to the autocrat on the Kremlin’s throne.[42] Yet, in the age of the internet and (a)social media, this language and alphabet also create a broad freeway for Russian propaganda across the post-Soviet states.[43]

Kazakhstan’s Russian Future?

Hence, deciding on whether Kazakhstan should be known as Qazaqstan or Қазақстан in the Kazakh language is not an idle issue. Russia’s current intervention in Kazakhstan[44] – pardon, the CSTO’s fraternal help – will probably turn out to be successful. Autocracy will prevail. The Kazakhstan president will most probably remain in office. Then the space of language politics must be closely watched. Is the Kazakhstan president going to fulfill Simonyan’s demands, as dictated by the Kremlin? Why wouldn’t he? It is a small price to pay for getting a hefty cut of the country’s riches. After all, in 1989, among all the SU’s union republics, the Kazakhs were the most Russified nation. A mere 40 percent of them stuck to their native Kazakh language in everyday life.[45] In the late Soviet period, even more Belarusians (46 percent) preferred their mother tongue to Russian.[46]

Should the prediction on subjecting Kazakhstan to the Kremlin’s will come true, usual neoimperial consequences will also follow. Behind the curtain of the Cyrillic-based Kazakh language and the quickly broadening use of Russian in the country’s public life and education, Moscow will gain control over 3 percent of the global oil reserves[47] and 12 percent of the world’s uranium deposits[48] that are located in Kazakhstan. On top of that, at present, Kazakhstan is responsible for almost half of the global production of uranium.[49]

Autocrats of the world, unite! China’s dictatorial leader enthusiastically supports the Kazkhstan president’s heavy-handed reaction to the protests and his unabashed use of lethal force.[50] While the West is queasy about splitting Central and Eastern with Russia into spheres of influence,[51] Beijing sees no problem with such a geopolitical ‘reordering’ of Central Asia. So, Kazakhstan is Russia’s, but Moscow needs to be supportive[52] of the Uighur genocide in Xinjiang[53] that China whitewashes as ‘counterterrorism.’[54]

With Russia’s geostrategic success looming in Kazakhstan, a veil of silence is also bound to permanently descend on the subdued discussion of the Soviet genocide in the early 1930s.[55] This tragedy, caused by the collectivization of agriculture, wiped out almost half of all the ethnic Kazakhs.[56] By comparison, in today’s Ukraine, out of the Kremlin’s neoimperial control, the parallel Soviet genocide of Holodomor has been made into a cornerstone of the post-Soviet country’s identity.[57] Yet, Russia, as the Soviet Union’s legal successor, prefers to deny that any genocide happened.[58] The Kremlin maintains that the Ukrainians and the Russians are a single nation historically united, among others, through the shared language of Russian.[59] In the case of the Kazakhs, Moscow may not replicate the claim about them being part of a single Russian nation. Yet, the presumed Soviet-inflected oneness of Kazakhstan and Russia under the Kremlin’s watchful control is already pushed through the shared Cyrillic script and the use of Russian as the Russian world’s true language of ‘interethnic communication’ and ‘higher culture.’

January 2022