Hyrje
Disa në vete do të thonë: “ Kosova i ka punët llugë, e ky merret më analizimin e tekstëve të këngëve! Pollavra!”. Këtyre do i përgjigjësha: “ Gjatë shekujve të kaluar kur nuk kishte shkolla shqipe, përmes këngëve, përrallave, anekdotave, fjalëve të urta… është mbajtur gjallë gjuha shqipe dhe vetëdija kombëtare”.
Patritizmi në tesktët e këngëve
Në fushën e mizikës, ekzistojnë shumë tesktshkrues dhe këngëtarë që më kujdes të madh kanë shkruar teskte më përmbajtje kombëtare. Në letërsinë shqipe kemi shumë poetë e poete, por poezitë e secilit nuk janë të përshtatshme edhe për t’u përshtatur për këngë, e cila do të bëhej hit për shumë dekada e ndoshta përjetësisht.
Mbi 90% e këngëve patriotike i kushtohen luftërave dhe trimave më të spiktatur që më guximin dhe heroizmin e tyre kanë treguar suksese dhe më pikën e gjakut të tyre të fundit e kanë shkruar historinë. Gjatë luftërave ka shumë trima, mirëpo është njëri, respektivisht dallohët njëri nga gjithë tjerët, i cili më guximin e tij i tejkalon trimërit e bashkëluftëtarëve. Rasti më i freskët dhe trimi më i guximshëm do të mbetët edhe për qindra vite, shembull në historinë tonë kombëtare Adem e Hamëz Jashari. Mirëp historia jonë kombëtare numëron edhe trima tjerë si Tahir Meha, Azem e Shotë Galica, Shaban Polluzha, Oso Kuka , Gjergj Elez Alia… e shumë të tjerë, të cilët janë pasuri e kulturës sonë.
Perveç emrave të përveçëm, tesktshkruesit dhe këngëtarët i kushtojnë rëndësi të madhe edhe një grupimi të personaliteteve për themelimin e një ngjarje si psh Lidhja e Prizrenit, Lufta e Lumës, Lufta e ҪK-së, Themelimi i LDK-së, Kongresi i Alfabetit….
Ndikimi i armikut në tekstët e këngëve
Duke e njohur mirë ndikimin e këngëve dhe impaktin e këngës të publiku (populli), armiku është kujdesur të ndikojë të disa tesktshkrues për të ndryshuar ngjarjët në favor të armikut. Nëse përqendrohemi në këngët folklorike të shekullit XIX, që në vargjet e para do të vërejmë simpatinë e popullit ndaj armikut si psh : “ Lum na që jemi musliman, pa babën sulltan nuk lind diell as peron han” etj. Më vonë më pushtimin e Kosovës nga Serbia, poeti dhe këngëtari do t’i kushtojë këngë Titos, Fadil Hoxhes si psh “ Fadil Hoxha n’kali t’bardhë”, “Boro dhe Ramizi” e shumë fugurave të tjera për të ndikuar në rininë tonë, sa që vajzat shqiptare martoheshin me djem serbë pa ndonjë hezitm deri në vitin 1981.
Më shpërthimin e manifestimeve të viteve të ’80-ta, këngëtari ynë do t’i kendojë këngë figurave kombëtare si Jusuf Gërvallës, Tahir Mehes e më vonë Anton Ҫetës, Adem Demaçit, Ibrahim Rugovës deri të Adem e Hamëzë Jashari.
Në mesin e kësaj gjenerate të re të pas viteve të ‘80à-ta e gjermë sot, tekstshkrues dhe këngëtarëqë i kanë kushtuar atdhedashurisë, do ta veçoja poetin Faruk Tashollin dhe këngëtarën Shkurte Fejza. Ekzistojnë edhe dhjetra këngëtarë e tekstshkrues të mirëfilltë si: Ilir Shaqiri, Arif Vladi, Gëzim Nikaj, grupi “Ilirët” me këngën tanimë të njohur “Xhamadani vjia-vija” pa të cilët nuk mundët të shkruhet historia e këngës shqipe.
Të analizojmë tekstin e këngës “Mora udhë kah Manastiri” të shkruar nga Faruk Tasholli dhe kënduar nga ikona e muzikës shqiptare Shkurte Fejza.
Vetë titulli i këngë është simbolik dhe zgjon shumë versione të kurreshtjes të publiku si psh:
Ҫka po shkon ku në Manastir? Ҫka ka në Manaistir , më mirë se në Prishtië apo në Tiranë? Ҫfarë e mire, apo e keqe ka ndodhur në Manastir ?
Këtyre, e shumë pyetjeve tjera, autoi Faruk Tasholli ua jepë përgjigjen që dikush ( populli mendimi im) është nisur në një rrugë të vjetër e të harruar, për t’i kërkuar shkronjat e gjuhës shqipe. Dikush që po digjët nga malli për të shkruar një letër, e që letra pa shkronja nuk shkruhet , andaj autori e drejton një popull të tërë drejt Manastirit, në vendlindjën e shkronjave shqipe.
Faruk Tashoilli e nis një popull drejt Manastirit, drejt tempullit të diturisë aty ku u lindën shkronjat e gjuhës shqipe.
“Tuj shetitun te Dri valëmiri
mora udhë oh kah Manastiri
mora udhë o udhë të vjetër
të marr shkronja e të shkruj letër”
Më pak vargje, në mënyrë briliante Faruk Tasholli, e bënë përmbledhjën e Kongresit të Manastirit, ku u vendos themelimi i alfabetit tonë. Kjo është detyra e një tesktshkruesi që më disa vargje të përfshinë një luftë të tërë të një pupulli apo grupim njerëzish për një vendim çensor të një shoqërie.
Autori Faruk Tasholli, jovetëm që e bëri të pavdekshëm ngjarjen e Kongresit të Manastirit , por interesohët që për ketë ngjarje kombëtare të futët thellë në shpirtin e çdo shqiptarit të cilëve zemra po i ndahet në dysh, e sytë po i digjën nga malli që objekti po rrënohët dhe po harrohet nga pushtetarët.
Tekstit të Faruk Tashollit, do t’i jep shpirt dhe do ta ringjalli zëri i ëmbël i Shkurte Fezjës më një ritëm sa dramatik po aq edhe melankolik.
Poeti dhe satiristi Faruk Tashilli …
