Nga Dr Sadri RAMABAJA
Nëse qëllimi kryesor i luftës së Putinit është: të shkatërrojë qytetërimin perëndimor dhe vlerat e tij, ai i Vuçiqit është: Krijimi me çdo çmim i “Botës serbe” qofët edhe me kushtin që do të destabilizojë tërësisht rajonin.
Në vend që të kërkojë planin C për Kosovën, Perëndimi duhet t’i përmbahet planit A dhe në fund të mbështesë seriozisht Kosovën, pa llogaritje prapaskenash.
Në rast se qëllimi më i gjerë global i Moskës shkon përtej pushtimit të Ukrainës, e duket se ky është objektivi, sivëllai i tij në Serbi, Vuçiqi, ka objektiva më të qarta dhe afatshkurtëra: aneksimin e Veriut të Kosovës, Anshllusin e Republikës Serbe [Bosnjë] dhe penetrimin e thellë brenda Republikës së Malit të Zi, duke e shndërruar atë në një Bejellorusi të dytë në krah të Serbisë. Beogradi është kategorik – jo vetëm kundër Kosovës së pavarur, por edhe kundër Malit të Zi dhe BeH të pavarur. Po të kishte mundësi, do të sulmonte sërish edhe Kroacinë. Prandaj, politika e Beogradit konsiston në destabilizimin e të gjitha vendeve fqinje me popullsi serbe… Në këtë gamë të shkatërrimit përfshihet gjithësesi edhe Maqedonia e Veriut. Pra, le të jemi realistë dhe të pranojmë se Vuçiq po ngre aksionet në betejën për një Serbi të madhe!
Por, siç vëren me të drejtë analisti kroat Mario Stefanov, qëllimi i putinit “nuk është vetëm global në shtrirje, por edhe gjithëpërfshirës, ai nuk është vetëm politik, por synon të shkaktojë kaos në ekonominë botërore dhe të krijojë dëme në planin ekonomik global, pavarësisht se kush i vuan të gjitha. për shkak të saj, edhe Rusia, madje edhe Kina.”[1]
Në këtë përballje të natyrës së pastër gjeopolitike Perednimi gjithësesi ka nevojë urgjente për përballje unike me Rusinë. Këtë unitet ai nuk e ruan dot në afate të gjata, në rast se toleron Serbinë, duke lejuar që ajo të rikthehet tek strategjia e Titos, duke koketuar herë me Lindjen {Moskën] e herë me Perendimin [Brukselin/Uashingtonin].
Lufta ruse në Ukrainë megjithatë po shërben si një shkas dhe më pas një katalizator për rifillimin e Luftës së Re të Ftohtë. Me armët ruse dhe kineze Serbia tashmë hapur po angazhohet për aneksimin e veriut të Kosovës, pak a shumë duke aplikuar modelin e
Putinit me Krimenë dhe Donbaskun.
Ndërkohë pas agresionit ushtarak serb në veri, derisa njësiti i ndërhyrjes së shpejtë i Policisë sonë i tregoi vendin njësisë së armatës serbe të kamufluar me rrobat ruse, duke lënë të vrarë në vend ose gjatë tërheqjes së paku 7 veta dhe disa të plagosur të zënë si peng lufte, Kosova shpërfaqi në sy të botës arsenalin ushtarak serbo-rus që ky njësit paramilitar serb kishte strehuar në Manastirin e Banjës, që ishte improvizuar si kazermë e magazinë ushtarake paraprakisht.
“Bota serbe” – objektiv strategjik
Derisa përmes luftës në Ukrainë dhe orjentimeve të qarta përtej saj, Rusia po tenton ta shkatërroj rendin egzistues të marrëdhënieve ndërkombëtare në të gjitha nivelet dhe në të gjitha fushat, duke përfshirë ekonominë dhe sistemin monetar, Serbia këtë kaos të krijuar po e shfryëtzon për arritjen e objektivit të saj imediat: krijimin e “Botës serbe”. Aksioni subversiv i 24 shtatorit, pikërisht meqë ishte operacion I drejtuar direkt nga Vuçiqi, mund fare lehtë të shkojë në histori si fillim i kësaj beteje politiko-ushtarake serbe. Për shkak të qëndrimeve revizioniste të një lagjeje shtetesh të Perendimit në raport me luftën gjatë procesit të shkërmoçjes së Jugosllavisë dhe sidomos papajtueshmërinë e thellë me Konferencën e Dejtonit dhe ndërhyrjen e NATO-s në Kosovë, që rezultoi me krijimin e Republikës së Kosoëvs si shteti i dytë shqiptar në Europën Juglindore edhe si produkt I gjenerozitetit të klasës politike shqiptare, Serbia pretendon ta shkund Perednimin edhe me ndihmën e kësaj lagjeje shtetesh që e mbështesin atë, që të shtrihet sërish në dëm të shqiptarëve pikërisht në zonën më të pasur me pasuri minerare dhe ujore të Kosovës.
Pas dështimit të parë, Serbia sigurisht që nuk do të ndalet me kaq. Marshi i Ushtrisë serbe në tri drejtime më 30 shtator, pra vetëm gjashtë ditë pasi kishte pësuar goditje të rëndë në Banjskë, dëshmon se Beogradi nuk heq dorë lehtë nga ky objektiv.
Në reagimin e Qeverisë së Kosvës bëhej e qartë se ky marsh sërish kishte për bazë të ashtuquajturin Plani Patkoi përmes të cilit Serbia pothuajse ia pat arritur që ta zbrazë Kosovën nga elementi shqiptar në pranverën e vitit 1999. Atëbotë rreth një milion qytetarë shqiptarë qenë shtrënguar ta lëshonin vendin në të gjitha mënyrat e mundshme. Karvanet e refugjatëve, sidomos ata me trena drejt Maqedonisë, nuk kishin si nuk e tronditënin Europën duke ia kujtuar trenat e Holokaustit nazist gjerman që niseshin nga qendra të ndryshme të Europës drejt Ausshvicit…
“Lëvizjet e ushtrisë serbe janë bërë nga tre drejtime të ndryshme: njësitet e Brigadës së dytë të ushtrisë serbe kanë lëvizur nga drejtimi i Rashkës në drejtim të kufirit verior të vendit tonë; njësitë e Brigadës së Tretë të ushtrisë serbe kanë lëvizur nga Regjioni i Nishit në drejtim të kufirit veri-lindor të vendit tonë dhe njësitë e Brigadës së katërt kanë lëvizur nga Regjioni i Vranjës në drejtim të kufirit lindor të Republikës së Kosovës”,[2] thuhet në njoftimin që Qeveria kishte shpërndarë në orët e mbërmjes, e cila u publikua pothuajse brenda pak minutave në pjesën më të madhe të mediave perendimore.
Ky veprim, pasoi dështimin e Serbisë me formacionet paraushtarake të udhëhequra nga Milan Radoiçiq. Marshimi i hapur dhe “vendosja e trupave ushtarake serbe përgjatë kufirit me Kosovën është hapi i radhës i institucioneve të Serbisë për të kërcënuar integritetin territorial të vendit tonë dhe gjithashtu prezencën ushtarake ndërkombëtare në Republikën e Kosovës”,[3] konkludonte qeveria e Kosovës në kumtesën e saj.
Pavarësisht se ishte fundjavë, reagimi ishte i përqëndruar. Sidomos ai që vinte nga Uashingtoni. Nga SHBA vjen thirrja-ultimatum për Serbisë që të tërheqë trupat e saj të vendosura në kufirin me Kosovën. “Ne po vëzhgojmë një prani të madhe ushtarake serbe përgjatë kufirit me Kosovën”, tha të premten zëdhënësi i Këshillit të Sigurisë Kombëtare, John Kirby. Kjo përfshin “një dislokim të paprecedentë të artilerisë së avancuar serbe, tankeve dhe njësive të mekanizuara të këmbësorisë”. “Ne besojmë se ky është një zhvillim shumë destabilizues.” Ndërkaq Sekretari amerikan i Shtetit, Antony Blinken, në një bisedë telefonike me presidentin serb, Aleksandar Vuçiq, theksoi nevojën për “de-përshkallëzimin e menjëhershëm dhe një kthim në dialog”.
Në këtë linjë ishte më pas edhe qëndrimi Këshillit të Atlantikut të Veriut dhe ai i Përfaqësuesit të lartë të Bashkimit Evropian për Politikë të Jashtme dhe Siguri, Josep Borrell. Ky i fundit madje ishte më i prerë; ai i bëri thirrje Serbisë të shtunën ta ndalë menjëherë zhvendosjen e ushtrisë përgjatë kufirit me Kosovën dhe t’i tërheqë trupat e vendosur deri tani![4]
Gjendja e tensionuar është produkt i strategjisë serbe për mbajtjen e Kosovës me çdo çmim si konflikt të ngrirë. Si për ta lënë nën hije aktin terrorist të 24 shtatorit, ai sërish jep urdhër ushtrisë për marsh drejt kufijve të Kosovës.
Ish-kreu gjerman i trupave të KFOR-it në Kosovë, gjenerali në pension Erhard Bühler (67), thotë për BILD se zhvillimet aktuale në kufi janë “shqetësuese”. Sipas tij, presidenti serb Vuçiq “mban fajin kryesor: “Është hera e tretë në dy vjet që Vuçiq ka dislokuar trupat e tij – por kurrë nuk ka qenë aq kërcënuese dhe masive sa tani. “Kjo duhet të marrë fund,” tha Bühler.”[5]
Perendimi manovrave të kësaj natyre të Vuçiqit duhet t’i jap përgjegjen meritore.
Shih për këtë historiani Konrad Kleving konkludon:”Serbia duhet te ndalet – fillimisht me mjete diplomatike dhe politike. Por, ne situate urgjente, edhe nga NATO: ushtarakisht”.[6]
Tek pas këtyre reagimeve Beogradi filloi të tërheq mbrapsht forcat ushtarake që kishin marshuar nga kazermat e Nishit e Kralevës, në përforcim të 48 bazave egzistuese rreth e përqark kufirit me Kosoëvn me qëllimin për mësymje tutje për “rikthim në Kosovë”, siç shkruhej në panerët serb gjithandej në Serbi së fundmi.
Të premten që lamë pas, Shtetet e Bashkuara i bënë thirrje Serbisë t’i tërheqë trupat nga kufiri, duke e quajtur zhvendosjen e tyre si “zhvillim shumë destabilizues”.
Një lloj reflektimi formal i Vuçiqit erdhi pas disa qastesh, ndërkaq në një intervistë dhënë në orët e vona Financial Times ai pohoi se
“Vitin e kaluar kishim 14,000 trupa pranë vijës administrative, sot kemi 7,500 dhe do ta reduktojmë në 4,000.” [7]
A do të thotë se marshi i ushtrisë serbe ishte një sheti e rëndomtë?!
***
Kalimi strategjik nga nocioni për “Serbinë e madhe” si objektiv kompromitues e tejet hegjemon, tek ai “Bota serbe”, duket se është i një natyre më specifike dhe në përputhje me frymën e kohës. Strategjia e Serbisë për ekspansin ka qenë në themel të Politikës së Jashtme që nga krijimi i shtetit modern serb [1878]. Kjo strategji ka ndryshuar gjatë rrjedhave të historisë konform rrethanave. Është e rëndësishme të theksohet se qasja ndaj kësaj teme është subjektive. Ajo ndryshon në varësi të burimeve dhe interpretimit të tyre.
“Bota Serbe” është një koncept që përdoret për të përshkruar përkatësinë dhe përgjegjësinë qytetare të serbëve që jetojnë jashtë territorit të Serbisë, përfshirë diasporën dhe komunitetet serbe në vende të tjera. Ndërkaq për elitën ushtarake e politike që drejton aktualisht Serbinë ajo, pra “Bota serbe”, ka konotacion të përshkallëzuar. Kjo elitë ndërkohë është përqëndruar kryesisht të arrijë objektivat urgjente që kanë të bëjnë me Anshllusin e Republikës Serbe dhe aneksimin e veriut të Kosovës.
Por ky koncept shpesh është përdorur për të mbështetur dhe përhapur ndjenjën e solidaritetit kombëtar dhe për të ruajtur identitetin kulturor dhe gjuhësor serb. Për Serbinë, “Bota Serbe” ka shërbyer si një objektiv qenësor në strategjinë e saj për të promovuar dhe mbrojtur interesat kombëtare dhe të komunitetit serb në mbarë botën.
Kjo strategji është shndërruar në objektiv qenësor për shkak të disa arsyeve dhe
rrethanave gjeopolitike:
Mbrojtja e identitetit dhe kulturës: Për Serbinë, ruajtja dhe mbrojtja e identitetit kombëtar dhe kulturës serbe është një prioritet i rëndësishëm. Përmes “Botës Serbe,” ata kanë synuar të ruajnë dhe të promovojnë gjuhën, traditat, dhe vlerat e tyre nëpër diasporë dhe komunitetet serbe në vende të tjera.
Mbrojtja e të drejtave të komunitetit: Duke pasur parasysh dislokacionin [shtrirjen] e gjerë të komunitetit serb nëpër shtetet fqinje [para së gjithash në Bosnjë, Mal të Zi dhe Kosovë], Serbia ka ndërmarrë veprime për të mbrojtur të drejtat dhe interesat e komunitetit serb. Kjo përfshin mbështetjen politike, ligjore, dhe humanitare për komunitetet serbe jashtë kufijve të saj.
Ekonomia në funksion të zgjerimit të hapësirës serbe: Përmes investimeve dhe lidhjeve ekonomike me komunitetet serbe në vende të tjera, Serbia ka për objektiv jo vetëm të kontribuojë në zhvillimin ekonomik të këtyre komuniteteve, por edhe ta mbajë gjallë idenë për zgjerim të hapësirës jetike serbe.
Kjo strategji ka ndihmuar në davaritjen e imazhit të keq që kishte nocioni “Serbia e madhe”, e të cilën e aplikonin çetnikët e Sheshelit dhe elemtë prorus, duke forcuar lidhjet më shlirë midis Serbisë dhe komuniteteve serbe në shtetet fqinje dhe në botë, duke ndikuar në politikën e jashtme, duke përmirësuar marrëdhëniet ndërkombëtare dhe duke promovuar konsolidimin e identitetit kombëtar serb jashtë kufijve të Serbisë.
Është e rëndësishme të theksohet se kjo strategji është përballur edhe me kritika dhe kundërvënie, veçanërisht në kontekstin e marrëdhënieve ndëretnike në Ballkan. Si e tillë ajo tashmë është projekti më ambicioz që i kundërvihet realisht integrimit ndërshqiptar, para së gjithash atij mes dy republikave tona – në trajtën e një Federate Shqiptare.
Prologu i planit B të Serbisë
I gjithë angazhimi i Komunitetit Ndërkombëtar, për më shumë se një dekadë, në procesin e dialogut mes Kosovës dhe Serbisë bazohej në rezolutën 1929 të Këshillit të Sigurimit të OKB-së (2010). Kjo rezolutë ka theksuar vazhdimësinë e mbështetjes ndërkombëtare për dialogun midis Kosovës dhe Serbisë dhe ka përforcuar autoritetin e BE-së në këtë proces. Ajo ka inkurajuar përpjekjet për një dialog të ndershëm dhe të hapur midis të dyja vendeve.
Pas së dieles së 24 shtatorit nuk mund të bëhet më fjalë për vazhdimin e dialogut mes Serbisë e Kosovës në formatin egzistues, sikur nuk ka ndodhur asgjë! Normalizimi i marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë konform marrëveshjes së Brukselit dhe aneksit të saj i akorduar në Ohër, është rruga që shmang planin B të Serbisë – luftën.
Por, pas 24 shtatorit, jo vetëm pala shqiptare, po gjithësesi edhe Komuniteti Nëdrkombëtar, e ka të qartë se Serbia ka hequr dorë nga dialogu dhe po rikthehet tek plani B – ai ushtarak. Ky rikthim i hapur, relativisht spektakolar, në trajtën që kishim paralajmruar – te një Blic Krieg-e, gjithësesi kishte një prolog të hidhur për Serbinë. Vazhdimi i tij, nëse tolerohet nga Perendimi, mund të jetë me pasoja për dy popujt tanë – shqiptarët dhe serbët, por edhe për rajonin.
Perëndimi më në fund do të duhet të njohë dhe të përcaktojë shtrirjen e vërtetë të veprimit serb, i cili është i nëdrlidhur gjithësesi me luftën që po bën Moska në Ukrainë. Ai është vetëm një nga instrumentet e veprimit, por gjithësesi qenësor për shkërmoçjen e rendit ndërkombëtar, që nënkupton gjakimin për ta zëvendësuar atë me një lloj rendi multipolar që do t’i vendoste ata në një gjendje më të favorshme gjeopolitike dhe gjeoekonomike. Perëndimi duhet të vendosë më në fund për t’i treguar vendin Serbisë, duke qëndruar tek plani A. Ky plan nënkupton ndërtimin e paqes dhe integrimin e plotë të rajonit në institucionet verioatlantike. Perendimi nuk duhet të hutohet nga plani B i Serbisë, ekspansioni.
Perëndimi nuk ka nevojë as për një plan B dhe as për një plan C për Kosovën, por – po bëhet gjithnjë e më e dukshme – një plan B për veten e vetë, në mënyrë që të kundërshtojë me sukses planin B të Serbisë, që për bjektiv ka krijimin e frontit të dytë të luftës në Europë dhe krijimin e hartës së re politike të Ballkanit në këtë momentum historik kur i konvenon më së shumti Serbisë.
Aksionin terrorist të njësisë paramilitare serbe më 24 shtator nuk duhet shikuar vetëm si agresion kundër Kosovës, por si një goditje serioze dhe potencialisht shkatërruese për të gjithë rajonin dhe madje edhe për rendin e marrëdhënieve ndërkombëtare. Ai ka të dhëna sinjifikative se ka qenë i koordinuar edhe me palën ruse, të paktën përmes “Qendrës Humanitare Ruso-Serbe në Nish” .
Rrjedhimisht Perendimi, në vend që të kërkojë planin C për Kosovën, duhet t’i përmbahet planit A dhe në fund të mbështesë seriozisht Kosovën, pa llogaritje prapaskenash.
Sorollatjet në kërkim të planit C, që vërehen sidomos në Bruksel, për ironi, mund të thuhet se janë dëshmia më e mirë se kjo lagje diplomatësh perëndimorë padyshim nuk e kanë lexuar fabulën e Ezopit për akrepin dhe bretkosën. Madje, me gjasë, ata nuk e kanë krejt të qartë as postulatin e shkrimtarit serb Dobrica Qosiq mbi gënjeshtrën si virtyt serb. Përndryshe ata do të duhej të kishin njohuritë e duhura për mentalitetin serb!
Le të rikujtojmë se fabula ka të bëjë me historinë e një akrepi që I kërkoi bretkosës ta kalonte atë përtej lumi. “Fillimisht, bretkosa kishte frikë se mos e thumbonte akrepi, por akrepi e siguroi se po të thumbohej, do të fundosej edhe ajo, e edhe ai do të mbytej. Më pas, bretkosa pranoi, por akrepi akoma thumbonte në mes të lumit dhe kështu i dënoi të dy me vdekje. Kur bretkosa e pyeti në grahmat e vdekjes – pse e bëre këtë, akrepi u përgjigj: “Unë jam akrep dhe kjo është në natyrën time”.
Vuçiqi peng apo ushtar i Putinit?
Pse Aleksandar Vuçiqi hodhi hapin e parë për realizimin e planit B dhe kërcënon se do ta realizojë projektin e tij për aneksimin e veriut të Kosoëvs? Ai duket se e ka të qartë një fakt: në këtë momentum historik, kur opsionet ushtarake perëndimore janë ngushtuar, dhe kur vihen re luhatjet brenda komandës së KFOR-t [qëndrimi më 29 maj ishte dëshmi për këtë], rreth versionit për tumirjen e planit C, ai hidhet në veprim testues.
Perëndimi ka vërtet më pak mundësi për të ndërhyrë ushtarakisht në rast nevoje sesa kishte më parë, por në Kosovë ai nuk ka nevojë për ndërhyrje klasike. Mjafton mbështetja e duhur për FSK-në dhe në fund ta furnizojë atë me armët e nevojshme të përshtatura me kushtet e luftës që provokon Serbia, duke shtuar qoftë edhe vetëm simbolikisht trupat e KFOR-it në veri.
Nuk është e qartë se si udhëheqja e Perëndimit kaq gjatë ka toleruar lojën dhe taktikat e Vuçiqit. Presidenti serb nuk do të ishte ky që është, nëse nuk do të kishte mbështetjen e Putinit. Ai mund të shihet nga Perendidimi edhe si peng i tij, por në fakt, ai është ushtar besnik i Putinit.
___________________
Shënime
1. https://www.geopolitika.news/analize/m-stefanov-u-bruxellesu-moraju-postati-svjesni-da-se-europa-vojno-brani-u-ukrajini/
2. Shih faqen zyrtare të Qeverisë së Kosovës: https://www.facebook.com/GOVRKS
3. Po aty
4. https://www.evropaelire.org/a/borell-ben-thirrje-serbise-terheqe-ushtrine/32617004.html
5. https://www.bild.de/politik/ausland/politik-ausland/eskalation-auf-dem-balkan-serbien-gegen-kosovo-nie-war-es-so-bedrohlich-wie-jetz-85595398.bild.html
6. Po aty
7. https://www.balkanweb.com/sulmi-terrorist-ne-kosove-vucic-deshmite-dhe-provat-per-ngjarjet-ne-banjske-dalin-brenda-24-oreve/
