Nga: Nikollë Loka, Tiranë
Te jeshe analist, vetem tek ne fiton atributet e njeriut qe i di te gjitha.
Ne mediat e shkruara dhe elektronike, vetem ne kuader te qarkullimit te lire te mendimeve dhe te ideve lejohen hamendesimet dhe vleresimet subjektive. Pra si mendime subjektive, qe per rrjedhoje jane aq te diskutueshme sa nuk merren fare parasyshe ne nje punim te mirefillte shkencor. Ndersa sapo te veshesh kostumin e studiuesit te thone ndal: me jep faktet zoteri, me jep faktet historike dhe perfundimet shkencore dhe jo pseudofaktet qe i krijon vete, as perfundimet qe jane fryt i mendimit te lire!
Shkenca nuk eshte fiction dhe ka ligjet e veta. Por Nexhmedin Spahiu nuk e di ku mbaron letersia dhe folklori e ku fillon historia.
Historia nuk është opinion analistësh, aq më pak fiction shkrimtaresh dhe poetesh. Eshte me fisnike te heshtesh, se sa te flasesh marrezisht!
Pavaresisht se marrezia mund te jete edhe profesion.
Ja marrezite e Nexhmedin Spahiut:
Dhe kështu ishte në të gjitha shtetet e botës në shekullin XV. Nuk ekzistonin kombet në kuptimin që bota i njeh pas revolucionit francez. As shteti Osman nuk ishte i turqve, e as shteti i Skënderbeut nuk ishte i arbërorëve. Të gjithë ata njerëz që u ndodhën brenda këtyre shteteve u ndodhën pa vullnetin e tyre.
E vërteta ishte se shteti osman ishte perandoria më e fuqishme dhe më progresive e botës për shekuj me radhë. Kjo periudhë shndritjeje zgjati disa shekuj. Deri në lindjen e kombeve në Evropë, atij suedez (1523), anglez (1649), amerikan (1776) dhe atij francez (1789), Evropa kishte identitetin e errësirës, injorancës dhe prapambeturisë, karshi diellit që ndriçonte në Lindje. Vallë, a duhet t’ia kujtoj Kadaresë Naim Frashërin tek shkruante:
Evropë e mjerë atëherë,
Ishte për djall e për lumë,
Priste Ruso e Volter,
Ta nxjerrin nga ai gjumë.
Perandoria Osmane e shekullit XIX, për të cilën shkruante Andon Zako – Çajupi, ishte një perandori që i kish humbur moti shkëlqimi, ishte një gërmadhë politike, ekonomike, ushtarake e kulturore.
Nexhmedin Spahiu
Prrandoria osmane ishte një gërmadhë.
(Jo vetem ne shekullin XIX Nexhmedin, por shume me perpara).
Nje veshtrim mbi mjerimin intelektual te Spahiut
Ne çdo Perandori shteti nuk mund te jete vetem i nje kombi, por ne Perandorite absolutiste si puna e asaj osmane, shteti ishte jo vetem i turqve si popull pushtues, por edhe i Sulltanit. Edhe ato toka qe spahinjte i merrnin ne perdorim (koinçidence me mbiemrin Spahiu) ishin prone e Sulltanit. E gjithe toka ne Perandorine Osmane, madje jo vetem ajo, por edhe subjektet ishin prone e Sulltanit dhe i nenshtroheshin arbitraritetit te tij. I kujt pra ishte shteti Nexhmedin, kur ishte pothuajse prone sulltanore!!!
Shteti i Skenderbeut ishte i arberoreve qe moren pjese ne te dhe vetem i arberoreve.
Nese te gjithe njerezit ndodhen pa vullnetin e tyre ne çdo lloj shteti, si ne ate pushtues si shteti osman, ashtu dhe ne shtetin-etni si shteti i Skenderbeut, atehere do te kerkonin shoqerine pa shtet!!! Absurd i Spahiut. Meqenese arberit sipas Spahiut nuk e donin shtetin e Skenderbeut, çfare shteti donin!!! Shteti eshte nje kontrate shoqerore spahi. Ka raste qe nenshtetasit nuk e pranojne sundimtarin, por ky nuk eshte argument per shoqerine pa shtet! Shtetit te Skenderbeut nuk iu be rezistence nga arberit si kolektiv, por nga Ballaban Pasha dhe kolaboracionistet e tjere qe komanduan ushtrine osmane. Ata nuk perfaqesojne arberit.
Perandoria osmane vertete ishte perandoria me e fuqishme deri ne betejen e Lepantos. Ishte me e fuqishme, sepse Europa ishte e perçare, por jo se Perandoria osmane vërtetë ishte me e forta ne teknologji, art, kulture dhe shkencë.
Ne kohen kur turqit nomade, mbi shpinen e kuajve iu versulen Ballkanit, portugezet, anglezet, spanjollet dhe hollandezet, “te prapambeturit e botes” ose “europianet e prapambetur”,- siç i quan Spahiu po zbulonin dhe pushtonin kontinente te reja. Kjo kerkonte teknologji, fuqi ushtarake dhe vizion.
Perandoria osmane nuk ka qene kurre progresive. Spahiu nuk e di se turqit kaukaziane e shkaterruan qyteterimin brilant bizantin. Simboli i shkaterrimit te tyre, Konstandinopoja ishte qyteti qe nje kronikan i asaj kohe e quante si “qyteti ku gjendeshin gjysma e thesareve te botes”. Ai qytet i mrekullise bizantine nuk e mori me veten pas drames se pushtimit. Pse turqit e ndritur e shkaterruan Konstandinopojen pra!
Pse “turqit e ndritur” shkaterruan qytetet arberore! Krahasoni zhvillimin e Shqiperise ne vitin 1400 dhe ne vitin 1912 per te kuptuar mjerimin e perparimit osman.
Drita osmane ishte vetem erresire. A e di Spahiu se ne momentin e ardhjes se turqeve ne Azine e Vogel kishte filluar Rilindja Europiane dhe universitetet, kur ne Turqi, prej perparimit te madh, Universiteti u themelua 600 vjet me vone dhe u mbyll tre here!!! Nga mendja e ndritur apo nga obskurantizmi!
A ben me na thene diçka me teper per “driten” ne Lindje. Ku ishte drita ne vitin 1400, po ne vitin 1500, 1600, 1700, 1800, 1900. Pse asnje zbulim, asnje hap teknologjik, asnje levizje shoqerore qe sjell progres ne kete Lindje që “ndrinte”, nese ndrin erresira. A e di Spahiu se shkaqet e renjes se osmanllinjeve duhen pare pikerisht ne mungesen e progresit teknologjik, qe do te thote mungese drite, erresire dhe injorance.
Dhe mjerimi i fundit: Perdorimi si burim historik i besueshem i nje vjershe per iluministet. Naimi nuk mund te gjykohet ketu, siç nuk mund te gjykohet as Fishta per disa beteja fiction me malazezte. Poezia dhe letersia nuk jane histori. Kete vetem Spahiu nuk e di!!! Ky eshte mjerimi i mjerimit te tij!!!
